عقیق: هر سنت نبوی حکمتی دارد و سنت برپایی نماز غدیر هم از این قاعده مستثنی نیست. شاید از همان زمان که پیامبر(ص) برای نخستین ‌بار سنت نماز جماعت عید غدیر را اقامه كرد حکمت آن به شکرگزاری هدایت خدا و سربلندی از رسالتی که به عهده‌شان گذاشته بود بازمی‌گشت اما متاسفانه این سنت در جامعه ما از برپایی نماز‌های اعیاد دیگر خیلی کمرنگ‌تر است. در حالی که به تاکید علما ارزش و اهمیت نماز غدیر به اندازه‌ای است که هر کس نتواند نماز و دعای بعد از آن را در موعد مقرر بخواند، می‌تواند قضا آن را بجا آورد. هر کس هم که نماز روز عید غدیر را بخواند، جزو کسانی است که در روز عید غدیر سال دهم هجرت با مولایشان پیمان ولایت بسته است.

نخستین نماز را چه کسی خوانده؟

بسیاری از علما با استناد به اتفاقاتی که در روز غدیر افتاده معتقدند نخستین نماز غدیر توسط نبي مكرم اسلام(ص) اقامه شده. در آن روز وقتی پیامبر به غدیر رسید، گفت از جهاز شتران برایش منبری درست کنند و بعد از آن در حالی که هنوز ظهر نشده بود ندای اقامه نماز جماعت دادند. حجاج در یک‌جا جمع شدند و دو رکعت نماز به اقامه رسول‌الله خواندند و بعد آن حضرت به منبر رفت. پیامبر(ص) پیش از نماز ظهر با خطبه غدیریه مراسم جانشینی ولی خود را انجام دادند. پس از آن بود که دوباره ندای اذان ظهر به گوش رسید و مردم آماده نماز جماعت دوم شدند. به همین دلیل هم بیشتر علما به جماعت خواندن نماز عید غدیر تاکید کرده‌اند اما بعد از نخستین نماز غدیر که پیامبر(ص) آن را بجا آورد، این نماز را اميرالمومنين(ع) احیا کردند. از امام رضا(ع) نقل شده كه امیرالمومنین(ع) در دوران خلافت ظاهری خود در روزی که غدیر با جمعه مصادف شده بود، به‌جای نماز جمعه، نماز عید غدیر را اقامه کرد و به سفارش پیامبر(ص) در خطبه آن از فضایل عیدالله الاکبر سخن گفت. اما اینکه اکنون نماز عید غدیر زیاد مرسوم نیست شاید به این دلیل برمی‌گردد که در دوره‌های بعد از خلافت امام علی(ع) روایت تاریخی از برگزاری نماز جماعت در این روز وجود ندارد. به‌نوعی می‌توان گفت تا قرن پنجم که شیخ مفید فتوای نماز جماعت را داد، منابعی از اقامه نماز جماعت علما در دست نیست. البته شیخ مفید در کنار فتوای خود نماز جماعت غدير را با هزاران نفر در بغداد اقامه کرد. در قرن‌های دیگر هم بزرگان شیعه مانند علامه حلی، علامه محقق ثانی، علامه محمد عاملی، علامه بهبهانی، آیت‌الله همدانی و آیت‌الله بهجت از جمله علمایی بودند که با استفتا به برپایی نماز جماعت تاکید کرده‌اند. مرحوم آیت‌الله شیخ محمد‌حسن احمدی یزدی هم در روز عید غدیر، هر سال در شهر یزد نماز جماعت برگزار می‌کرد. همین موضوع باعث شده هر سال در برخی از مساجد یزد نماز عید غدیر به جماعت برپا ‌شود. در شهرهای بزرگ و کوچک مانند تهران و طالقان نیز نماز جماعت غدیر اقامه می‌خوانند. چند سالی است که علاوه بر ایران در هند و برخی کشورهای اروپایی و آمریکایی هم نماز غدیر برگزار شده. البته هنوز بسیاری از مردم با این سنت چندان آشنا نیستند. برای همین ضروری است نهادهایی همچون بنیاد ملی غدیر و سازمان تبلیغات اسلامی گام‌های بزرگ‌تری در این زمینه بردارند.

ثوابش چقدر است؟

درباره ارزش و اهمیت نماز عيد غدیر روایت‌های بسیاری نقل شده. امام صادق(ع) در كتاب «بحارالانوار» فرموده: «هر کس این نماز و دعای بعد از آن را بخواند مانند کسی است که در آن روز حاضر شده و با پيامبر(ص) بر ولایت پیمان بسته و درجه او با صادقین است. کسانی که با خدا و رسولش در پذیرش ولایت مولایشان در آن روز صداقت ورزیده‌اند مانند کسی هستند که با پيامبر، امیرالمومنین و امام حسن و امام حسین(عليهم‌السلام) شهید شده و تحت پرچم حضرت قائم(عج) و در خیمه آن حضرت از نجبا و نقباست». نماز عيد غدیر آنقدر بین نمازهای مستحب ارزش و اهمیت دارد که امام صادق(ع) در حدیث دیگری ‌فرموده: «هر کس در روز عید غدیر قبل از ظهر به قصد شکرگزاری خدا دو رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت بعد از حمد، 10 مرتبه سوره توحید و قدر و آیه الکرسی را بخواند نزد خدا برایش 100 هزار حج و 100 هزار عمره محسوب می‌شود و هر حاجتی از حوايج دنیا وآخرت را ازخدا درخواست کند به آسانی و با عافیت به او عنایت خواهد شد». آثار پربرکت نماز عيد غدیر آنقدر هست که در روایتی از شیخ مفید آمده: «اگر نماز و دعا در روز عید غدیر از او فوت شد، قضای آن را بجا آورد».

چرا خواندن این نماز مستحبی مهم است؟

چند دلیل اصلی برای اقامه نماز غدیر وجود دارد. اول اینکه اجرای سنتی است که پیامبر(ص) انجام داده. شیخ مفيد محكم‌ترين و مهم‌ترين دليل درباره جماعت خواندن نماز عيد غدير را عمل به سنت نبي مكرم اسلام مى‌داند و می‌گوید: «‌در اين روز با اقامه دو ركعت نماز به جماعت و اقتدا به پيامبر خدا سنت جارى می‌شود و رفتار و عمل به سنت پيامبر در ميان امت رواج می‌یابد».

شيخ مفيد در کتاب «المقنعه» نيز ‌نوشته: «پيامبر اكرم(ص) مردم را به «يُنادى بِالصَّلاه جامِعَه» دعوت می‌کند. سپس برای اجتماع مردم صبر مى‌كند و آنگاه نماز جماعت مى‌خواند. براساس همین سنت است که به اقامه نماز جماعت در روز عید غدیر توصیه شده چراکه آن حضرت نشان داد اگر مى‌خواست نماز فرادي بخواند، نيازى نبود منتظر مردم بماند. او منتظر مى‌شود افرادى كه جلوتر رفته‌اند برگردند و كسانى كه عقب مانده‌اند هم برسند و بعد دو ركعت نماز مى‌خواند». دومین دلیل برای خواندن نماز غدیر شکرگزاری است. امام صادق(ع) فرمود: «هجدهم ذی‌الحجه بزرگ‌ترین عید خداست. خورشید بر روزی برتر از آن نتابید و آن روزی است که خدا دینش را بر خلايق کامل و نعمتش را بر آنان تمام گردانید و اسلام را به‌عنوان دین آنها پسندید. خدا هیچ پیامبری را مبعوث نکرده مگر آنکه جانشین خویش را در چنین روزی انتخاب کرده. پس شیعیان ما باید به یاد خدا و شکرگزار او باشند که بر آنان منت نهاد و معرفت چنین روزی را به آنها اختصاص داد چرا‌که بقیه مردم از آن بی‌بهره‌اند». نقل شده شخصی خدمت امام صادق‌(ع) رسید و از او پرسید آیا مسلمانان عیدی برتر از جمعه، قربان، عرفه و فطر دارند و آن حضرت در جواب فرمود: «برترین، بزرگ‌ترین و با‌شرافت‌ترین عید نزد خدا روزی است که خدا دین خود را کامل کرد و آن روز عید غدیر خم است». در کنار روایات متعددی که حکایت از بزرگی چنین روزی را دارد، اعمال مستحبی این روز نشان از عظمت غدیر خم را دارد. برای همین خواندن نماز غدیر می‌تواند آثار و برکات بسیاری را به همراه داشته باشد.

چگونه بخوانیم؟

در كتاب «مفاتیح‌الجنان» برای اعمال عید غدیر دو نماز سفارش شده. یکی از نمازها باید در شب هجدهم ذی‌الحجه و دیگري قبل از اذان ظهر باید خوانده شود. نمازی که در شب عید غدیر باید اقامه شود، 12 رکعت است. هر دو رکعت یک تشهد دارد و در پایان رکعت دوازدهم باید سلام داد. البته در هر رکعت، بعد از سوره حمد، سوره توحید 10 بار و آیه الکرسی یک‌بار خوانده مي‌شود. در رکعت دوازدهم هم باید هر یک از حمد و سوره را هفت بار خواند و ذکر« لا اله الا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد یحیی و یمیت و یمیت و یحیی و هو حی لا یموت بیده الخیر و هو علی کل شی قدیر» را 10 بار در قنوت گفت. در دو سجده رکعت آخر نیز این ذکر 10 بار خوانده شود: «سبحان من احصی کل شی علمه سبحان من لا ینبغی التسبیح الا له، سبحان ذی المن و النعم، سبحان ذی الفضل و الطول، سبحان ذی العزه و الکرم، اسالک بمعا قد العز من عرشک و منتهی الرحمه من کتابک و بالاسم الاعظم و کلماتک التامه ان تصلی علی محمد رسولک و اهل بیته الطیبین الطاهرین و ان تفعل بی کذا و کذا». (به‌ جای کذا و کذا حاجت خود را ذکر کند و سپس بگوید «انک سمیع مجیب». اما نماز روز عید غدیر مانند نماز صبح دو رکعت است به این صورت که نیم‌ساعت قبل از ظهر، دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت بعد از حمد، سوره‌های توحید، قدر و آیه الکرسی 10 بار خوانده شود. در كتاب‌هاي «الغدیر» و «المراقبات» درباره اقامه نماز غدیر در مسجد هم سفارش شده. علامه امینی و میرزا جواد آقا ملکی تبریزی در کتاب‌های خود از امام صادق(ع) نقل کرده: «‌یستحب الصلاه فی مسجد الغدیر/  نماز در مسجد غدیر مستحب است».