پیش از حادثه کربلا، مسلم در رکاب امیرالمؤمنین رشادت‌های زیادی از خود نشان داد از جمله در جنگ صفین و حکومت امیرالمؤمنین یکی از نقش آفرینان معرکه نبرد بود و جناح راست سپاه امام در دست او بوده است و این‌ها همه نشان از شجاعت و مدیریت بالای اوست
امانت‌داری، تعهد، سابقه درخشان و بصیرت بالای مسلم بن عقیل در تبعیت از ولایت و جامعیت علمی و عملی باعث شد که امام حسین(ع) او را به عنوان نماینده خود انتخاب کند و در معرفی وی به مردم کوفه چنین بنویسند:
«وَ انّی باعِثٌ الیکُم بِاخی وَ ابْنِ عَمّی وَ ثِقَتی مِنْ اهْلی «مُسْلِمِ بن عَقیل» لِیُعْلِمَ لی کُنْهَ امْرِکُمْ وَ یَکْتُبَ الَیَّ به ما یَتَبَیَّنَ لَهُ مِنْ اجْتماعِکُمْ»؛ و همانا من برادرم و پسر عمویم و شخص مورد اعتماد اصحابم، یعنی مسلم بن عقیل را به سوی شما (مردم کوفه) می‌فرستم تا حقیقت امر شما را به من اعلام کند و آنچه از اجتماع شما برای او روشن می‌شود به من بنویسد.
مردم کوفه که به جلالت قدر نماینده امام(ع) واقف بودند، قبل از آمدن «عبیدالله بن زیاد» به کوفه به خوبی از او استقبال کردند و در مورد جایگاه مسلم نزد امام حسین (ع)، همین بس که وقتی خبر شهادت او به حضرت(ع) رسید فرمود: «لا خَیْرَ فِی الْحَیاةِ بَعْدَکُمْ»؛ بعد از شما خیری در زندگی نیست.
درباره نیرنگ دشمن در شهادت حضرت مسلم(ع) این گونه نقل شده است:
بعد از استقرار مسلم در خانه طوعه، بلال فرزند وی که برای میگساری با دوستان خود بیرون رفته بود، به خانه بازگشت و از حضور مسلم در خانه مطلع شد. علیرغم تأکید مادر موضوع را کتمان نکرد و نزد عبدالرحمن بن اشعث رفت و داستان را با او در میان گذاشت و ابن زیاد نیز از موضوع با خبر شد و در پی آن شصت یا هفتاد و به قولی 300 تن از سربازان ویژه خود را همراه محمد بن اشعث رهسپار محل اختفای مسلم کرد، جنگ سختی در گرفت و شماری از سربازان ابن زیاد کشته شدند. وقتی خبر به ابن زیاد رسید، به ابن اشعث پیغام داد که من تو را برای دستگیری یک نفر فرستاده‌ام، در حالی که ضربه سختی بر سپاهم وارد شده است. ابن اشعث پاسخ داد: آیا می‌دانی ما را برای دستگیری شیری دلاور و شمشیری بران که در دست مردی شجاع و با اراده قرار دارد فرستاده‌ای؟ او از خاندان پیامبر(ص) است. ابن زیاد پیغام فرستاد که به او امان دهید زیرا جز این راهی برای دستگیری او نخواهید یافت، مسلم گفت: نیازی به امان مکر پیشگان نیست.
به مناسبت شهادت این یار صدیق ولایت حضرت مسلم بن عقیل(ع) در ادامه مداحی میثم مطیعی در رثای نماینده امام حسین(ع) در کوفه می‌آید: