عقیق: در کتاب «دیپلماسی در نگاه پیامبر اعظم (ص)» نویسنده به بررسی، اصول روابط سیاسی اسلام، دیدگاه قرآن درباره جهاد، رفتار پیامبران در ابلاغ وحی الهی، شناخت سفرای پیامبر، وضعیت ادیان در زمان پیامبر (ص)، تعامل پیامبر با نخبگان مذهبی مسیحیان نجران و داستان مباهله، دستاوردهای مدنی هجرت پیامبر (ص)، روابط بین‌الملل جهان اسلام در عصر حاضر و اصول کلی حاکم بر دیپلماسی پیامبر (ص) پرداخته است.
این اثر در هفت فصل نظیر «روند حاکم بر سیاست خارجی اسلام»، «اهداف و الگوها»، «اصالت‌ها در رفتار سیاسی»، «جهاد و صلح»، «مسیر کلی دیپلماسی پیامبر اسلام (ص)»، «اعزام سفیران» و «ارسال پیام» است.
در بخشی از کتاب کتاب «دیپلماسی در نگاه پیامبر اعظم (ص)» درباره «اصول مدیریتی پیامبر (ص) در مواقع بحران»، آمده است: مدیریت، علم و هنر برنامه‌ریزی، هماهنگ کردن، رهبری و کنترل فعالیت‌های مختلف برای رسیدن به هدفی مشخص است، این علم و هنر، در زیباترین و والاترین چهره خود، در سیره نبوی قابل مشاهده است، مدیریت الهی، مبتنی بر شناخت حقیقی انسان و مراتب وجودی او.
بدون تردید، هدف از این نوع مدیریت، خارج کردن انسان از مرتبه حیوانی و رساندن او به درجات رحمانی و خروج از ظلمات به سوی نور است. نوع مدیریت آن حضرت در طول مسیر بحرانی و جریان یک جنگ، قبل از آغاز و پس از پایان شعله‌های آن، می‌تواند درسی زیبا و جذاب، آموختنی و البته، لازم الاجرا باشد، لذا با توجه به همه جهات، نکاتی بسیار دقیق از این نوع مدیریت را که کاملاً با مدیریت بشری متفاوت است را شرح می‌دهیم.
مدیریت عقیده
پیامبر اکرم (ص) بسیار بر سر عقیده پافشاری می‌کرد و هیچ گاه به معامله درباره آن تن در نمی‌داد. به عنوان نمونه، در جنگ «احد»، در حالی که سپاه مشرکان حدود سه هزار نفر بودند، رسول خدا (ص) سپاه مؤمنان را در حالی که شمار آنان با احتساب گروهی بیمار دل که در میان آنان وجود داشتند، تنها به هزار نفر می‌رسید، پیش برد.
در این میان برخی از «انصار» قصد داشتند تا از هم‌پیمانان یهودی خود نیز کمک بخواهند، اما رسول خدا (ص) فرمود: «ما را به یاری آنان نیازی نیست» چراکه حضرت رسول (ص) می‌خواستند سپاه او فقط از کسانی تشکیل شود که برای دفاع از عقیده خود سر جنگ دارند.
در جنگ «احزاب» پیشنهاد پیامبر برای تطمیع سران دو قبیله «غطفان» و «نجد» جهت مصالحه در مقابل دریافت یک سوم محصولات مدینه، باعث آزمندی آن دو قبیله شد. یقیناً اگر در گروهی، پایبندی‌های قومی، قبیله‌ای و مادی برمبنای دیگر غالب گردد، باعث می‌شود که عزم و اراده از آن جمع رخت بندد و به علت همین طمع‌ورزی‌ها بود که آنان از طولانی شدن محاصره و بی‌نتیجه ماندن آن خسته شده و میان آنان و قریش اختلافاتی به وجود آمد و سرانجام، درصدد برآمدند تا از همان راهی که آمده‌اند، بی هیچ دستاوردی بازگردند.
سفارت ویژه برای پیامبر (ص)
همانگونه که گذشت؛ پیامبر اسلام (ص) رسولانی نزد قیصر و خسرو پرویز و مقوقس اعزام فرمود. علی‌الظاهر دعوت این فرستادگان جنبه دینی داشت، زیرا آن شهریاران را به قبول اسلام دعوت می‌کردند، ولی در حقیقت این فرستادگان نمایندگان سیاسی بودند و به تسلیم شدن آنان در مقابل دولت حقه فرا می‌خواندند.
و اما سفیرانی که پیامبر اعزام فرموده است نیز هم برخوردار از صفات فوق بودند پیامبر اسلام در انتخاب نمایندگان و سفرای خود بسیار دقیق و محتاط عمل کرده و حتی الامکان سفرای بدون نقص و عیب را برمی‌گزیدند.
سفرای پیامبر عمدتاً تیزهوش، سخنور، خوش سیما، شجاع و وفادار به ارزش‌های اصولی مکتب اسلام بودند. در اولین روزی که حضرتش قصد داشت نخستین گروه از نمایندگان رسمی حکومتش را به اقصانقاط عالم گسیل کند خطاب به آنان فرمود: بامدادان همگی حاضر شوید تا امر مهمی را با شما در میان بگذارم. فردای آن روز، پس از ادای فریضه صبح پیامبر به یاران خود چنین فرمود:
«بندگان خدا را نصیحت کنید! کسی که سرپرست امور مردم شد و در هدایت و راهنمایی آنان نکوشید، خدا بهشت را بر او حرام کرده است. برخیزید و پیک رسالت، در نقاط دور دست شوید، و ندای توحید را به سمع جهانیان برسانید ولی هرگز مانند شاگردان حضرت عیسی (ع) با من مخالفت نکنید.
از حضرتش سوال کردند که آنها چگونه با عیسی (ع) از در مخالفت وارد شدند؟ فرمود: او نیز مانند من گروهی را مأمور ساخت که پیک رسالت در نقاطی باشند دسته‌ای که راه انها نزدیک بود، فرمان او را پذیرفتند، ولی کسانی که راه انها دور بود، از پذیرفتن فرمان وی سرپیچی کردند.
سپس پیامبر شش نفر از ورزیده‌ترین افراد را طی نامه‌هایی که رسالت جهانی آن حضرت در آنها منعکس بود به نقاط مختلف روانه کرد. بدین ترتیب سفیران هدایت در یک روز در سال ششم هجرت رهسپار سرزمین‌های ایران، روم، حبشه، مصر، یمامه، بحرین و حیره (اردن) شدند.
«رحیة بن خلیفة الکلبی» به نزد قیصر روم (هرقل)، عبدالله ابن حذافه سهمی به سوی کسری، عمر بن امیه ضمری به سمت نجاشی، حاطب بن ابی بلتعه به سوی مقوقس (فرماندار مصر)، سلیط بن عمرو عامری به طرف امیر یمامه، شجاع بن وهب اسدی به سوی حارث غسانی، علاء بن الحضرمی هم‌پیمان خانواده بنی‌اسد به نزد منذربن ساوی العبدی (حاکم بحرین) گسیل شدند.
در سال هفتم هجرت نیز عبدالله حذافه سهمی قرشی که یکی از افسران ارشد پیامبر بود مأمور شد تا به دربار ایران و نزد خسرو پرویز برود و سپس دو پسر، جلندی بن المستکبر الازدی به عمان روانه شدند که بر تمامی عمان دست یافتند؛ «مهاجربن ابی امیه المخزومی» به نزد حارث بن عبد کلال حمیری پادشاه یمن روانه شد.
کتاب «دیپلماسی در نگاه پیامبر اعظم (ص)» نوشته «سیداحمد محی‌الدین میرمرشدی» از سوی گروه مطالعات اندیشه‌‌ورزان در 253 صفحه و با قیمت 8000 تومان منتشر و روانه بازار کتاب شده است.
منبع: فارس
211001