حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت، سفرنامه عتبات، هند و حج سيدمحمدحسين تقوي قزويني را با تحقيق و تصحيح محمدعلي باقرزاده منتشر كرد.مطالب اين سفرنامه، براساس دانسته‌ها، مشاهدات و نظرات مؤلف آن است و همه واقعيات و حقايق يك ملت يا كشوري كه گذر مسافر ما بدان افتاده است را گزارش نمي‌كند؛ زيرا ايشان در زمان و شرايطي خاص و مدت محدود سفر و براساس مطالعات و دريافت‌هاي پيشين تحقيقات ميداني كه در هنگامه سفر انجام داده، اين سفرنامه را نگاشته است.
عقیق:سفرنامه مرحوم حجت‌الاسلام سيدمحمدحسين تقوي كه از سوي حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت و با تدوين پژوهشكده حج و زيارت به زيور طبع آراسته شده، شامل خاطرات سفر ايشان به عتبات و هند و سرانجام حرمين شريفين است و يكي از نمونه‌هاي شيوا و پرمحتوا در اين زمينه به شمار مي‌رود. مؤلف اثر با حساسيت بر موقعيت جغرافيايي شهرها و آبادي‌هايي كه از آن عبور كرده و يا با بزرگاني كه مجالست داشته و اتفاقاتي ميمون و مبارك و گاه ناخوشايندي كه بر او گذشته با قلم روان و عالمانه به نگارش اين سفرنامه همت گماشته است كه پس از ارائه مطالب آن به پژوهشكده حج و زيارت، با تصحيح و تحشي محمدعلي باقرزاده منتشر شده است. اين نوشتار، افزون بر اين‌كه در بردارنده ديدگاه‌هاي خاص مؤلف به قضايا و حوادث پيش آمده است، ادبيات نوشتاري و گاه گفتاري زمان وي را نيز بازتاب مي‌دهد كه به تناوب و تناسب در ميان متن به چشم مي‌خورد و هر جا لازم بوده يا اطلاعات نگارنده مجال مي‌داده، در ابواب مختلف، به بيان نظريات و دانسته‌هاي خود پرداخته است. مطالب اين سفرنامه، براساس دانسته‌ها، مشاهدات و نظرات مؤلف آن است و همه واقعيات و حقايق يك ملت يا كشوري كه گذر مسافر ما بدان افتاده است را گزارش نمي‌كند؛ زيرا ايشان در زمان و شرايطي خاص و مدت محدود سفر و براساس مطالعات و دريافت‌هاي پيشين تحقيقات ميداني كه در هنگامه سفر انجام داده، اين سفرنامه را نگاشته است. در بيان ويژگي‌هاي اين سفرنامه مي‌توان گفت كه هر متني به تناسب موضوع و نيز لحاظ زمان و جغرافياي تدوين آن متن، امتيازات و اختصاصاتي دارد كه آن را از ساير متون متمايز مي‌سازد. از ويژگي‌هاي اين متن دست نوشته، شكل نوشتاري و گاه گويشي يا ويرايشي اين اثر است كه با آنچه در زمان ما مرسوم است، متفاوت است. به كارگيري كلماتي چون "برخواستيم" به جاي برخاستم، "انگريزي" به جاي انگليسي، "نردبامي" به جاي نردبان، "دوچار" به جاي دچار و "شلوق" به جاي شلوغ در اين نوشتار به وفور ديده مي‌شود. نيز حذف واو در اصطلاحات مقداري مانند "يك فرسخ نيم" به جاي "يك فرسخ و نيم". توجه ويژه به بيان مساحت‌ها و مسافت‌ها‌و ساعات روز و شب، حتي به اندازه ربع ساعت و نيم فرسنگ از ديگر ويژگي اين اثر به شمار مي‌رود كه دقت در بيان مقادير زماني و مسافت‌ها را نشان مي‌دهد آنجا كه نوشته است: "اين كشتي هفده زرع الا كسري عرض اوست و يكصد بيست و پنج زرع تقريبا طول او مي‌باشد و از قرار تحقيق، اين كشتي در ساعت، پانزده ميل كه چهار فرسنگ الا كسري باشد، طي بحر مي‌كند و ...". توضيح ديگر اين‌كه مقدار مسافت طي شده در هر روز را غالبا در پايان گزارش روزانه يا پايان هر منزل گزارش كرده است؛ مثلا مي‌گويد: امروز، 8 فرسخ پيموده‌ايم. توصيف وسايل حمل و نقل و توصيف آب و هوا و فرهنگ مردم و وضعيت ظاهري و تاريخ شهر از ديگر ويژگي‌هاي اين اثر است. يكي از جهات ترقي و علامات تمدني هر شهر يا كشوري را مي‌توان در نوع وسايل ارتباطات و حمل و نقل آن دانست كه نويسنده،در همه سفرنامه‌اش از اين نكته نيز غافل نبوده و به تناسب به اين بخش نيز پرداخته است. در صفحه 49 نسخه ياد شده آمده است: گويا متجاوز از ده هزار اين شهر (بمبئي) دوچرخه باركش دارد كه به توسط گاو يا يك گاو نر بار حمل مي‌كند و در خيابان‌هاي بزرگ تمام دو خط واگون است؛ يكي به جهت آينده و يكي رونده و از قرار تقرير خود اهالي، ده هزار اتومبيل كرايه‌اي ميان شهر دارد، ولي دورشكه كرايه متجاوز از ده هزار است و تعداد واقون‌ها را نفهميدم؛ گويا متجاوز از هزار باشد و به قوّه راه مي‌رود كه ... . يا در بيان فرهنگ مردم و وضعيت ظاهري شهر در صفحه 47 نسخه مذكور آورده است: (بندر بمبئي) بسيار بزرگ است و اول بندر است در هندوستان، ولي بزرگ‌تر از اين شهر و آبادتر شهر ديگر هست؛ مثل كلكته و غيره و همه طور ملت و مذهب در اين شهر هست، از مسلمان شيعه و سني و آب‌پرست و آفتاب‌پرست و آتش‌پرست و گاو و گوساله‌پرست و غيره و غيره. آنچه مي‌تواند اطمينان خواننده را از گزارش‌هاي مؤلف جلب كند، بيان منصفانه و بي‌غرض محاسن و معايب فرهنگي، تمدني و وضعيت عمومي شهر و ساكنين آن است كه با نگاه تيزبين نويسنده و دقت او در بيان جزئيات، به رشته تحرير در آمده است. كتاب سفرنامه عتبات، هند و حج اثر سيدمحمد تقوي قزويني در قطع وزيري، شمارگان 1000 نسخه و به قيمت 9 هزار تومان از سوي مؤسسه فرهنگي هنري مشعر وابسته به حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت منتشر شده است. گفتني است، تاكنون متن كامل حدود يكهزار عنوان كتاب حوزه نمايندگي ولي فقيه در امور حج و زيارت با فرمت هاي گوناگون از سوي كتابخانه تخصصي پايگاه اطلاع رساني حج به نشانيlib.hajj.irمنتشر شده است. منبع:حج 211008