کارشناسان مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی، به این پرسش که «معنای دعا چیست و بین دعا و توسل چه رابطه‌ای وجود دارد؟» پاسخ داده‌اند.
عقیق: در پاسخ کارشناسان این مرکز آمده است: «دعا در لغت به معنای خواندن، درخواست انجام دادن کار و حاجت خواستن است.(1) اما در اصطلاح شرعی به معنای روی آوردن به خداوند و درخواست از او با حالت خضوع و کرنش است. رابطۀ بین دعا و توسل خداوند نسبت به همۀ موجودات احاطه و چیرگی دارد و از آنها به خودشان نزدیک‌تر است. به فرمایش قرآن مجید، خداوند از شاهرگ به انسان نزدیک‌تر می‌باشد.(2) پروردگار بدون هیچ واسطه‌ای، نجوا و دعاهای پنهان و آشکار مردم را می‌شنود. امام علی(ع) می‌فرماید: «خداوند بین تو و خودش کسی را قرار نداده که حجاب و فاصله باشد و تو را مجبور نساخته که به شفیع و واسطه‌ای پناه ببری.»(3) اما تمسک به واسطه‌ای تأثیرگذار نزد خدا، در حالت دعا از نظر اسلام پسندیده و مطلوب است، به طوری که می‌توان توسّل را یکی از آداب دعا دانست. قرآن مجید می‌فرماید: «وَ للهِ الاَسمَاءُ الحُسنی فَادعُوهُ بِهَا»(4) برای خداوند نام‌های نیکوست، پس با آنها خدا را بخوانید. امام صادق(ع) می‌فرماید: «به خدا قسم! ما اسماء حسنی هستیم.»(5) از این رو در دعاهای وارده از معصومان(ع) کمتر دعایی پیدا می‌شود که در آن توسل نباشد و در اول یا وسط یا آخر دعا صلوات بر پیغمبر و آلش دیده نشود. امام صادق(ع) می‌فرماید: «کسی که حاجتی از خدا می‌خواهد، آن را با صلوات آغاز نماید، سپس حاجتش را مطرح کند، بعد با صلوات بر محمد و آلش تمام کند. خدا کریم‌تر از آن است که دو طرف دعا را قبول نماید، اما دعای وسط (درخواست کننده) را رها سازد.»(6) طبق برخی از روایات، پیامبران بزرگ نیز در دعای خود از توسل استفاده می‌کرده‌اند. رسول اکرم(ص) می‌فرماید: «آدم(ع) برای توبۀ خود و نوح(ع) برای نجات از غرق شدن و ابراهیم(ع) برای رهایی از آتش و موسی(ع) برای غلبه بر ترس در دعای خود می‌گفتند: «اللهم انی اسألک بحق محمد و آل محمد»(7) سپس حاجت خود را بیان می‌کردند و با این دعا و توسل خداوند آنان را نجات داد. پی‌نوشت‌ها: 1. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج 2، ص 222. 2. ق(50) آیه 16. 3. نهج‌البلاغه، نامه 31. 4. اعراف(7) آیه 180. 5. طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، 1417 ه ق، ج 8، ص 180. 6. محمد بن الحسن الحر العاملی، وسایل الشیعه، دار التراث العربی، بیروت، 1391 ق، ج 7، ص 95. 7. همان، ص 141. مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی منبع:ایسنا 211008