پرسش:

 

1. عذاب‌هایی که در روایات در مورد انسان‌های مؤمن آمده؛ مانند فشار قبر یا موجودات درون قبر برای جسم هست یا روح؟ اگر برای جسم است، کسی که جسدش درون قبر نباشد، این عذاب‌ها را ندارد و اگر مربوط به روح است؛ چرا مانند عذاب‌هایی که برای جسم است(فشار، ترس و....) تعبیر شده‌اند؟ 2. بر اساس برخی روایات هر انسانی که مرگش فرا می‌رسد و به برزخ وارد می‌شود آرزو می‌کند که ای کاش زودتر به این‌جا آمده بودم. انسان‌های مؤمن به این دلیل این آرزو را می‌کنند که زودتر به لذت‌هایشان در بهشت برسند و انسان‌های گنه‌کار می‌گویند ای کاش زودتر آمده بودم که حداقل کمتر فرصت گناه داشتم و کمتر گناه می‌کردم.

 

از طرفی روایات بسیار زیادی در مورد عذاب‌هایی که حتی مؤمنان دچارش می‌شوند نقل شده است. این دو چگونه با هم جمع می‌شوند؟ اگر آن دنیا عذابی برای مؤمن وجود داشته باشد که دیگر آرزوی زودتر آمدن معنایی ندارد؟! 3. چگونه می‌توان از تمام عذاب‌های در برزخ درامان ماند؟ اگر توبه کنیم کافی است یا با وجود توبه بازهم عذاب‌ها وجود خواهند داشت؟

 

پاسخ:

1. در این دنیا، لازم است که تمام بدنمان به صورت یک‌پارچه و متصل به مغز وجود داشته باشد تا درد و عذاب برای آن، معنا داشته باشد، اما بعد از مرگ ممکن است چنین نیازی نباشد و روح بتواند بدون واسطه مغزی سالم با اجزای متلاشی شده نیز ارتباط برقرار کرده و عذاب‌‌های جسمی را درک کند.

 

2. اما در ارتباط با برخی از روایات که می‌گویند؛ هر انسانی که مرگش فرا می‌رسد و به برزخ وارد می‌شود آرزو می‌کند ای کاش زودتر به این‌جا آمده بودم... باید گفت:

اولاً: آنچه در برخی از روایات آمده این است که مرگ برای مؤمن و کافر خیر است؛ برای مؤمن از آن جهت خوب است که چون آنچه خداوند در نزد خود برای نیکان آمده کرده است بهتر از آن چیزی است که در دنیا از آن بهره‌مند هستند؛ و اما برای کفار بهتر است؛ زیرا فرصت و مهلت بیشتر در دنیا داشتن به ضرر آنها است.[1]

 

این روایت بیان نمی‌کند که مؤمن یا کافر آرزو می‌کند که ای کاش زودتر به این‌جا آمده بودم، بلکه این روایت بیان واقعیت و زبان حال مؤمن و کافر است. علاوه بر این روایات دیگری داریم که مؤمن آرزو می‌کند او را زودتر در قبر  بگذارند و کافر قسم می‌دهد او را دیرتر به قبر ببرند.[2]

 

ثانیاً: این‌گونه نیست که تمام مؤمنان در برزخ دچار عذاب قبر می‌شوند؛ آنچه که از روایات برمی‌آید این است که  برخی از مؤمنان در برزخ دچار عذاب می‌شوند. البته بر اساس روایات انسان مؤمن در قیامت دچار عذاب نخواهد بود و برای آن‌‌که قبل از قیامت پاک شود، در این دنیا  یا در برزخ دچار مشکلاتی خواهد شد و در قیامت وارد دوزخ نخواهد شد. براین اساس، گناه‌‌کار باید از چنین سختی‌‌هایی استقبال کند: «راوی از امام صادق(ع) در مورد شخصی که دارای گناهان کبیره زیاد است سؤال می‌کند؛ امام در پاسخ می‌فرماید: شما همه در قیامت با شفاعت پیامبری که از او اطاعت می‌کردید یا وصی پیامبر وارد بهشت می‌شوید؛ اما به خدا قسم من بر شما از عذاب برزخ می‌ترسم. راوی پرسید برزخ چیست؟ امام(ع) فرمود: برزخ، همان عالم قبر است؛ یعنی فاصله بین مرگ تا برپایی قیامت».[3]

3. در مورد این‌که چگونه می‌توان از تمام عذاب‌‌های برزخ درامان ماند؟ 

 

 خلاصه این که برای آن‌‌که مؤمن مشمول مشکلات عالم برزخ نشود، از همه مهم‌تر این است که محرمات را ترک کند؛ حتی از گناهان صغیره هم دوری گزیند.[4] علاوه بر این دستورات و واجبات الهی را انجام دهد، بلکه در حد توان برخی از مستحبات را نیز عمل کند.[5]

البته، روشن است که توبه واقعی از تمام گناهان برای رهایی از عذاب قبر ضرورت دارد. نکته پایانی این‌که در خصوص نجات از عذاب قبر توسل به پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) بسیار مفید است.

 

پی نوشت:
[1]. عن محمد بن مسلم عن أبی جعفر(ع) قال‏ قلت له: أخبرنی عن الکافر الموت‏ خیر له أم الحیاة فقال: الموت‏ خیر للمؤمن و الکافر، قلت: و لم قال: لأن الله یقول: «وَ ما عِنْدَ اللهِ خَیْرٌ لِلْأَبْرارِ» و یقول: «وَ لا یَحْسَبَنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا أَنَّما نُمْلِی لَهُمْ خَیْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ- إِنَّما نُمْلِی لَهُمْ لِیَزْدادُوا إِثْماً وَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِینٌ‏»؛ عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیّاشی، ج 1، ص 206، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق.