علاوه بر ترغیب مخاطب به اندیشه و تفکر، سوگندهای قرآن گاه برای مطالعه موضوعیت دارد و گاهی برای تاکید بر مطلبی مهم است.
عقیق: حجت الاسلام والمسلمین یعقوب جعفری، قرآن‌پژوه و مفسر قرآن کریم درباره
جایگاه "قسم" در ادبیات قرآن، گفت: قسم خوردن برای تاکید بر
یک مطلب خاص، شیوه ای رایج در میان ملت های مختلف است و در فرهنگ دوران
جاهلیت قبل از ظهور اسلام نیز این سنت وجود داشته است.
وی اظهار داشت:
قرآن که به لسان قوم (بلسان قومه) نازل شده است نیز از قسم در برخی آیات
استفاده می کند، البته در دوران جاهلیت سوگندها به بت ها همچون لات و عزی و
گاهی به اسب ها و قبائل یاد می شد اما قرآن اصل قسم را متفاوت از آنچه در
فرهنگ جاهلی رواج داشت، بکار برده است.
حجت الاسلام جعفری با بیان اینکه
در قرآن سه نوع قسم خوردن وجود دارد، تصریح کرد: یک نوع قسم هایی است که
خداوند به ذات خود یاد کرده است همچون رب، نوع دیگر قسم به مسائل مهم در
نزد خداوند است همچون جان پیامبر (ص)، قیامت و قرآن و نوع سوم سوگند به
پدیده های هستی همچون ماه و خورشید و ستارگان، طور سینا یا زمان ها مثل روز
و شب است.
این قرآن پژوه افزود: این قسم ها علاوه بر آنکه بر موضوعی
خاص تاکید می کند مردم را سوق می دهد که در پدیده ها و فوایدشان تفکر کنند.
البته یکی از رویکردهای سوگند در قرآن ارج نهادن و تعظیم و تکریم برخی
موضوعات و اشخاص است همچون سوگندی که خداوند به جان پیامبر (ص) یاد می کند.
وی
با اشاره به قسم هایی که قرآن به برخی از پدیده ها مثل زیتون و انجیر یاد
کرده است، عنوان کرد: این سوگندها تاکیدی است برای تفکر مردم در پدیده های
خاص و وادار کردن آنها به اندیشه؛ البته در این میان قرآن سوگندهایی را نیز
از گذشتگان نقل می کند مثل سوگند حضرت ابراهیم (ع) یا قسمی که شیطان برای
گمراهی فرزندان آدم (ع) یاد کرده است.
حجت الاسلام جعفری تاکید کرد:
علاوه بر سوق دادن مخاطب به اندیشه و تفکر، سوگندهای قرآن گاه برای مطالعه
موضوعیت دارد و گاهی برای تاکید بر مطلبی مهم است، به عنوان مثال خداوند در
سوره مبارکه صافات پس از یاد کردن سه قسم می فرماید که خدای شما یگانه است
این تاکید از آن رو است که در میان اعراب در دوران جاهلیت بت پرستیدن و
شریک انگاشتن برای خدا معضلی فراگیر و رایج بود. وی تاکید کرد: یا اینکه
خداوند در سوره مبارکه یس قسم یاد می کند به قرآن که پیامبر (ص) از
فرستاده شدگان است، این نوع سوگندهای قرآن تاکیدی و برای اثبات مطلبی مهم
است چراکه بالاترین تاکید در سخن قسم خوردن است و خود ما نیز وقتی می
خواهیم اهمیت مطلبی را به مخاطب گوشزد کنیم از سوگند استفاده می کنیم.
حجت
الاسلام جعفری درباره نگاه قرآن به سوگندهای دروغین ابراز کرد: قرآن راجع
به سوگند دروغ خیلی صحبت کرده است از جمله اینکه می فرماید: خدا را مایه
قسم خود قرار ندهید. و اینچنین بندگان را از سوگند دروغ به خدا نهی می کند. وی
با بیان این مطلب که قسم خوردن در قرآن احکامی دارد، افزود: از جمله این
احکام آن است که اگر شخصی سوگند به خدا بخورد و آن کار را انجام ندهد،
مرتکب فعل حرام شده و باید کفاره بدهد، چراکه سوگند یاد کردن به این شیوه
ای که ما به آن عادت کرده ایم و بکار می بریم مورد رضایت قرآن نیست.
حجت
الاسلام جعفری خاطرنشان کرد: اگر فردی سوگند یاد کند و آن را انجام ندهد
باید کفاره فعل حرام خود را بدهد، همچون شخصی که اگر نذر خود را ادا نکند
دین بر گردن دارد.