حضرت رسول (ص) به حضرت علی(ع) فرمودند: اى على، تو از من و من از توام. گوشت تو با گوشت من و خون تو با خون من مخلوط شده است. تو سبب بين خدا و خلق او بعد از من هستى. هر كس ولايت تو را انكار كند رابطه اى كه بين او و خداوند است قطع مى شود و به درجات پائين جهنّم مى رود.
عقیق:حضرت علی (ع) نخستین فرزند خانواده هاشمی است که پدر و مادر او هر دو فرزند
هاشم اند . پدرش ابوطالب فرزند عبدالمطلب فرزند هاشم بن عبدمناف است و
مادر او فاطمه دختر اسد فرزند هاشم بن عبدمناف می باشد . خاندان هاشمی از
لحاظ فضائل اخلاقی و صفات عالیه انسانی در قبیله قریش و این طایفه در طوایف
عرب، زبانزد خاص و عام بوده است . فتوت ، مروت ، شجاعت و بسیاری از فضایل
دیگر اختصاص به بنی هاشم داشته است. یک از این فضیلتها در مرتبه عالی در
وجود مبارک حضرت علی (ع) موجود بوده است . فاطمه دختر اسد به هنگام درد
زایمان راه مسجدالحرام را در پیش گرفت و خود را به دیوار کعبه نزدیک ساخت و
چنین گفت : خداوندا! به تو و پیامبران و کتابهایی که از طرف تو نازل شده
اند و نیز به سخن جدم ابراهیم سازنده این خانه ایمان راسخ دارم . پرودگارا !
به پاس احترام کسی که این خانه را ساخت ، و به حق کودکی که در رحم من است ،
تولد این کودک را بر من آسان فرما ! لحظه ای نگذشت که دیوار جنوب شرقی
کعبه در برابر دیدگان عباس بن عبدالمطلب و یزید بن تعف شکافته شد. فاطمه
وارد کعبه شد ، و دیوار به هم پیوست . فاطمه تا سه روز در شریفترین مکان
گیتی مهمان خدا بود . و نوزاد خویش را سه روز پس از سیزدهم رجب سی ام عام
الفیل به دنیا آورد . دختر اسد از همان شکاف دیوار که دوباره گشوده شده بود
بیرون آمد و گفت : پیامی از غیب شنیدم که نامش را علی بگذار.
دوران کودکی
حضرت
علی (ع) تا سه سالگی نزد پدر و مادرش بسر برد و از آنجا که خداوند می
خواست ایشان به کمالات بیشتری نائل آید ، پیامبر اکرم (ص) وی را از بدو
تولد تحت تربیت غیر مستقیم خود قرار داد . تا آنکه ، خشکسالی عجیبی در مکه
واقع شد . ابوطالب عموی پیامبر، با چند فرزند با هزینه سنگین زندگی روبرو
شد . رسول اکرم (ص) با مشورت عموی خود عباس توافق کردند که هر یک از آنان
فرزندی از ابوطالب را به نزد خود ببرند تا گشایشی در کار ابوطالب باشد.
عباس ، جعفر را و پیامبر (ص) ، علی (ع) را به خانه خود بردند . به این طریق
حضرت علی (ع) به طور کامل در کنار پیامبر قرار گرفت . علی (ع) آنچنان با
پیامبر (ص) همراه بود ، حتی هرگاه پیامبر از شهر خارج می شد و به کوه و
بیابان می رفت او را نیز همراه خود می برد . بعثت پیامبر (ص) و حضرت علی
(ع) شکی نیست که سبقت در کارهای خیر نوعی امتیاز و فضیلت است . و خداوند در
آیات بسیاری بندگانش را به انجام آنها ، و سبقت گرفتن بر یکدیگر دعوت
فرموده است . از فضایل حضرت علی (ع) است که او نخستین فرد ایمان آورنده به
پیامبر (ص) باشند . ابن ابی الحدید در این باره می گوید : بدان که در میان
اکابر و بزرگان و متکلمین گروه معتزله اختلافی نیست که علی بن ابیطالب
نخستین فردی است که به اسلام ایمان آورده و پیامبر خدا را تایید کرده است .
حضرت علی (ع) نخستین یاور پیامبر (ص)
پس
از وحی خدا و برگزیده شدن حضرت محمد ( ص ) به پیامبری و سه سال دعوت
مخفیانه ، سرانجام پیک وحی فرا رسید و فرمان دعوت همگانی داده شد . در این
میان تنها حضرت علی ( ع ) مجری طرحهای پیامبر ( ص ) در دعوت الهیش و تنها
همراه و دلسوز آن حضرت در ضیافتی بود که وی برای آشناکردن خویشاوندانش با
اسلام و دعوتشان به دین خدا ترتیب داد . در همین ضیافت پیامبر ( ص ) از
حاضران سؤال کرد : چه کسی از شما مرا در این راه کمک می کند تا برادر و وصی
و نماینده من در میان شما باشد ؟ فقط علی ( ع ) پاسخ داد : ای پیامبر خدا !
من تو را در این راه یاری می کنم پیامبر ( ص ) بعد از سه بار تکرار سؤوال و
شنیدن همان جواب فرمود : ای خویشاوندان و بستگان من ، بدانید که علی ( ع )
برادر و وصی و خلیفه پس از من در میان شماست . از افتخارات دیگر حضرت علی (
ع ) این است که با شجاعت کامل برای خنثی کردن توطئه مشرکان مبنی بر قتل
رسول خدا ( ص ) در بستر ایشان خوابید و زمینه هجرت پیامبر ( ص ) را آماده
ساخت .
حضرت علی ( ع ) بعد از هجرت
بعد از هجرت حضرت علی ( ع ) و پیامبر ( ص ) به مدینه دو نمونه از فضایل علی ( ع ) را بیان می نمائیم :
۱
- جانبازی و فداکاری در میدان جهاد : حضور وی در ۲۶ غزوه از ۲۷غزوه پیامبر
( ص ) و شرکت در سریه های مختلف از افتخارات و فضایل آن حضرت است .
۲
- ضبط و کتابت وحی (قرآن) کتابت وحی و تنظیم بسیاری از اسناد تاریخی و
سیاسی و نوشتن نامه های تبلیغی و دعوتی از کارهای حساس و پرارج امام (ع)
بود . ایشان آیات قرآن چه مکی و چه مدنی ، را ضبط می کرد . به همین علت است
که وی را از کاتبان وحی و حافظان قرآن به شمار می آورند . در این دوران
بود که پیامبر (ص) فرمان اخوت و برادری مسلمانان را صادر فرمود و با حضرت
علی (ع) پیمان برادری و اخوت بست و به حضرت علی (ع) فرمود : تو برادر من در
این جهان و سرای دیگر هستی . به خدایی که مرا به حق برانگیخته است ... تو
را به برادری خود انتخاب می کنم ، اخوتی که دامنه آن هر دو جهان را فرا
گیرد . حضرت علی (ع) داماد رسول اکرم (ص) عمر و ابوبکر با مشورت با سعد
معاذ رئیس قبیله اوس دریافتند جز علی (ع) کسی شایستگی زهرا (س) را ندارد .
لذا هنگامی که علی (ع) در میان نخلهای باغ یکی از انصار مشغول آبیاری بود
موضوع را با ایشان در میان نهادند و ایشان فرمود : دختر پیامبر (ص) مورد
میل و علاقه من است . و به سوی خانه رسول به راه افتاد . وقتی به حضور رسول
اکرم (ص) رسید ، عظمت محضر پیامبر (ص) مانع از آن شد که سخنی بگوید ، تا
اینکه رسول اکرم (ص) علت رجوع ایشان را جویا شد و حضرت علی (ع) با تکیه به
فضایل و تقوا و سوابق درخشان خود در اسلام فرمود : آیا صلاح می دانید که
فاطمه را در عقد من درآورید ؟ پس از موافقت حضرت زهرا (س) آن حضرت به
دامادی رسول اکرم (ص) نائل آمدند .
غدیر خم
پیامبر
(ص) بعد از اتمام مراسم حج در آخرین سال عمر پربرکتش در راه برگشت در محلی
به نام غدیرخم در نزدیکی جحفه دستور توقف داد ، زیرا پیک وحی فرمان داده
بود که پیامبر (ص) باید رسالتش را به اتمام برساند . پس از نماز ظهر پیامبر
(ص) بر بالای منبری از جهاز شتران رفت و فرمود : ای مردم ! نزدیک است که
من دعوت حق را لبیک گویم و از میان شما بروم درباره من چه فکر می کنید ؟
مردم گفتند : گواهی می دهیم که تو آیین خدا را تبلیغ می کردی پیامبر فرمود :
آیا شما گواهی نمی دهید که جز خدای یگانه ، خدایی نیست و محمد بنده خدا و
پیامبر اوست ؟ مردم گفتند : آری ، گواهی می دهیم . سپس پیامبر (ص) دست حضرت
علی (ع) را بالا گرفت و فرمود : ای مردم ! در نزد مؤمنان سزاوارتر از
خودشان کیست ؟ مردم گفتند : خداوند و پیامبر او بهتر می دانند . سپس پیامبر
فرموند : ای مردم ! هر کس من مولا و رهبر او هستم ، علی هم مولا و رهبر
اوست . و این جمله را سه بار تکرار فرمودند . بعد مردم این انتخاب را به
حضرت علی (ع) تبریک گفتند و با وی بیعت نمودند .
على (ع) واسطه بين خدا و مردم
حضرت رسول (ص) به حضرت علی(ع) فرمودند: اى
على، تو از من و من از توام. گوشت تو با گوشت من و خون تو با خون من مخلوط
شده است. تو سبب بين خدا و خلق او بعد از من هستى. هر كس ولايت تو را
انكار كند رابطه اى كه بين او و خداوند است قطع مى شود و به درجات پائين
جهنّم مى رود.
اى على، شناخته نشد خداوند جز با من و سپس به وسيله تو. هر كس ولايت تو را انكار كند ربوبيّت پروردگار را انكار كرده است.(1)
حضرت علی ( ع ) بعد از رحلت رسول اکرم (ص)
پس
از رحلت رسول اکرم ( ص ) به علت شرایط خاصی که بوجود آمده بود ، حضرت علی (
ع ) از صحنه اجتماع کناره گرفت و سکوت اختیار کرد. نه در جهادی شرکت می
کرد و نه در اجتماع به طور رسمی سخن می گفت . شمشیر در نیام کرد و به وظایف
فردی و سازندگی افراد می پرداخت . فعالیتهای امام در این دوران به طور
خلاصه اینگونه است :
۱ - عبادت خدا آنهم در شان حضرت علی ( ع )
۲ - تفسیر قرآن و حل مسائل دینی و فتوای حکم حوادثی که در طول ۲۳سال زندگی پیامبر ( ص ) مشابه نداشت .
۳ - پاسخ به پرسشهای دانشمندان ملل و شهرهای دیگر .
۴ - بیان حکم بسیاری از رویدادهای نوظهور که در اسلام سابقه نداشت .
۵ - حل مسائل هنگامی که دستگاه خلافت در مسائل سیاسی و پاره ای از مشکلات با بن بست روبرو می شد .
۶ - تربیت و پرورش گروهی که از ضمیر پاک و روح آماده ، برای سیر و سلوک برخوردار هستند .
۷
- کار و کوشش برای تامین زندگی بسیاری از بینوایان و درماندگان تا آنجا که
با دست خویش باغ احداث می کرد و قنات استخراج می نمود و سپس آنها را در
راه خدا وقف می نمود .
خلافت حضرت علی ( ع )
در زمان خلافت حضرت علی ( ع ) جنگهای فراوانی رخ داد از جمله صفین ، جمل و نهروان که هر یک پیامدهای خاصی به دنبال داشت .
شهادت امام علی ( ع )
بعد
از جنگ نهروان و سرکوب خوارج برخی از خوارج از جمله عبدالرحمان بن ملجم
مرادی ، و برک بن عبدالله تمیمی و عمروبن بکر تمیمی در یکی از شبها گرد هم
آمدند و اوضاع آن روز و خونریزی ها و جنگهای داخلی را بررسی کردند و از
نهروان و کشتگان خود یاد کردند و سرانجام به این نتیجه رسیدند که باعث این
خونریزی و برادرکشی حضرت علی (ع) و معاویه و عمروعاص است . و اگر این سه
نفر از میان برداشته شوند ، مسلمانان تکلیف خود را خواهنددانست . سپس با هم
پیمان بستند که هر یک از آنان متعهد کشتن یکی از سه نفر گردد . ابن ملجم
متعهد قتل امام علی (ع) شد و در شب نوزدهم ماه رمضان همراه چند نفر در مسجد
کوفه نشستند . آن شب حضرت علی (ع) در خانه دخترش مهمان بودند و از واقعه
صبح با خبر بودند ، وقتی موضوع را با دخترش در میان نهاد ، ام کلثوم گفت :
فردا جعده را به مسجد بفرستید . حضرت علی (ع) فرمود : از قضای الهی نمی
توان گریخت . آنگاه کمربند خود را محکم بست و در حالی که این دو بیت را
زمزمه می کرد عازم مسجد شد . کمر خود را برای مرگ محکم ببند ، زیرا مرگ تو
را ملاقات خواهدکرد . و از مرگ ، آنگاه که به سرای تو درآید . جزع و فریاد
مکن ابن ملجم ، در حالی که حضرت علی (ع) در سجده بودند ، ضربتی بر فرق
مبارک خون از سر حضرتش در محراب جاری شد و محاسن آن حضرت وارد ساخت . شریفش
را رنگین کرد . در این حال آن حضرت فرمود : فزت و رب الکعبه به خدای کعبه
سوگند که رستگار شدم سپس آیه ۵۵سوره طه را تلاوت فرمود : شما را از خاک
آفریدیم و در آن بازتان می گردانیم و بار دیگر از آن بیرونتان می آوریم .
حضرت علی (ع) در واپسین لحظات زندگی نیز به فکر صلاح و سعادت مردم بود و به
فرزندان و بستگان و تمام مسلمانان چنین وصیت فرمود : شما را به پرهیزکاری
سفارش می کنم و به اینکه کارهای خود را منظم کنید و اینکه همواره در فکر
اصلاح بین مسلمانان باشید . یتیمان را فراموش نکنید ، حقوق همسایگان را
مراعات کنید . قرآن را برنامه ی عملی خود قرار دهید . نماز را بسیار گرامی
بدارید که ستون دین شماست . حضرت علی (ع) در ۲۱ماه رمضان به شهادت رسید و
در نجف اشرف به خاک سپرده شد ، و مزارش میعادگاه عاشقان حق و حقیقت شد.
پی نوشت: أسرار آل محمد عليهم السلام / ترجمه كتاب سليم، ص547. (1) منبع:فردا