عقیق: چهاردهم ربیع الثانی یادآور قیام تاریخی مختار ثقفی در سال 66 هجری قمری، به خون‌خواهی شهیدان حماسه عاشورا در کوفه است که در این قیام اکثر مسببان فاجعه کربلا و حادثه عاشورا و دشمنان اهلبیت(ع) محاکمه شده و به سزای اعمال خود رسیدند.


آشنایی مختصر با زندگی مختار

 مختار بن ابو‌عبیده ثقفی سال اول هجری در روستای « لفغا» در نزدیکی شهر کوفه دیده به جهان گشود. کنیه او ابو اسحاق، پدرش ابو‌عبیده ثقفی و مادرش رومه دختر وهب بن عمرو بن معتب بود. ابوعبیده از اصحاب بزرگوار رسول گرامی اسلام(ص) به شمار می‌رفت که در جریان جنگی که بین مسلمانان و اهل فارس در نزدیکی حیره، در اوایل خلافت عمربن خطّاب رخ داد به همراه فرزندش «جبر» به قتل رسید.

 لقب او کیسان بود و بعضی او را اهل فرقه کیسانیه می‌دانند علت را هم حمایت او از محمدبن حنفیه فرزند حضرت امیر(ع) می‌دانند، حال آنکه فرقه کیسانیه بعد از مرگ محمدبن حنفیه شکل گرفت و مختار قبل از محمدبن حنفیه از دنیا رفت. بعضی هم می‌گویند علت این لقب آن است که حضرت امیر در طفولیت مختار، روزی او را روی زانو گذاشت و نوازش کرد و به او گفت: یا کیّس یا کیّس" و اینکه دوبار کیّس را به زبان آورد وجه تثنیه آن نیز (کیسان) لقب مختار شد.( کیس به معنای زیرک است)


ویژگی‌های شخصیتی مختار

 مختار مردی شجاع و دارای عقلی وافر و در پاسخ دادن حاضر جواب بود. او دارای خصلت‌های پسندیده و بسیار با سخاوت بود و استعدادی داشت که امور را با فراست و زیرکی به آسانی درک می‌کرد و دارای همتی بلند و همچنین تیزبین بود. در جنگ‌ها محکم و استوار و در دوستی با اهل بیت (ع) و دشمنی با دشمنان ایشان زبانزد خاص و عام بود. محمد ابن مسعود نقل می‌کند: «چون مختار سر عبیدالله بن زیاد و عمر بن سعد را نزد امام سجاد(ع) فرستاد، آن حضرت سجده شکر به جای آوردند و فرمودند: "خدا را حمد می‌کنم که از دشمنانم انتقام گرفت" و سپس مختار را دعا کردند و فرمودند: "‌خداوند مختار را جزای خیر دهد"».


نگاهی به قیام مختار به خون خواهی امام حسین(ع)

 در چهاردهم ربیع الثانی سال 66 هجری قمری، مختار، شاد کننده دل‌های شکسته اهل بیت(ع)با ندای «یالثارات الحسین» در کوفه قیام کرد. و پدرش ابوعبیده از صحابه بزرگ بود که در جنگ فارس شهید شد. بعد از پدر، دو برادرش حکم و جبیر نیز شهید شدند.

 مختار در 18 ماه حکومتش، 18 هزار نفر از قاتلین سید الشهداء(ع)را به جهنم فرستاد. این افراد غیر از کسانی هستند که به دست اصحاب و یاران او و ابراهیم بن مالک اشتر در بیرون کوفه و در کنار نهر خازر کشته شدند.

 سدیر از امام باقر (ع) روایت می‌کند که فرمودند: «مختار را ناسزا نگویید! زیرا او کشندگان ما را کشت و خونخواهی ما کرد و بی همسران را تزویج نمود و در وقت ضرورت،‌ مال به نزد ما فرستاد».

 منذر بن جارود از امام صادق(ع) روایت می‌کند که فرمودند: «هیچ زنی از هاشمیان شانه بر موی خود نزد و خضاب ننمود تا اینکه مختار سر کشندگان حسین(ع)را به نزد ما فرستاد».

 حضرت مسلم بن عقیل(ع) پس از ورود به شهر کوفه خانه مختار ثقفی را انتخاب کرد و بر او وارد شد. مختار نیز به حمایت از او برخاست که این امر سبب نگرانی عبیدالله بن زیاد گردید؛ لذا او را احضار نمود و پس از ضرب و شتم روانه زندان کرد. مختار در زندان در کنار میثم تمّار قرار گرفت و از او احادیث و سخنان مولای متقیان علی (ع)را فرا گرفت. روزی میثم به مختار گفت: «‌نگران نباش! ‌مرا به شهادت می‌رسانند ولی تو از زندان رهایی خواهی یافت و به خونخواهی امام حسین (ع)می‌پردازی و این جبار را که هم اکنون در زندان او هستیم، خواهی کشت و با پای خود صورتش را لگد مال می‌کنی».

 از آنجا که خواهر مختار همسر عبدالله بن عمر بن خطاب بود، از شوهرش خواست تا نزد یزید برای برادرش شفاعت کند و او وساطت کرد و یزید به عبیدالله نامه نوشت و مختار آزاد شد.

 پس از شهادت امام حسین (ع) و شکست قیام توابین، نفرت عمیقی از بنی امیه در میان مسلمانان ایجاد شده بود؛ لذا با آزادی مختار باقی ماندگان نهضت توابین گرد او جمع شدند و خلاصه مختار به خونخواهی امام حسین (ع) و شهدای کربلا، در چهاردهم ربیع‌الثانی سال 66 ه.ق. در کوفه قیام نمود. جمع زیادی از مردم بر اساس چهار مطلب با او بیعت کردند که آنها عبارت بودند از:

 1. کتاب خدا

 2. سنت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)

 3. مطالبه خون امام حسین و اهل بیت آن حضرت (علیهم السلام)

 4. دفاع از مستضعفان

 مختار به همراه سپاهیانش شهر کوفه را تصرف نمود و مدت 18 ماه بر آن شهر حکومت کرد. در این مدت، جمع زیادی از قاتلان و کسانی که در شهادت امام حسین (ع)نقش داشتند، به قتل رسیدند و انتقام اهل بیت را از اشقیای زمان گرفت. مصعب بن زبیر که بر بصره حکومت می‌کرد با لشکر عظیمی به جانب کوفه حرکت کرد و با سپاه مختار وارد جنگ شد که پس از شکست سپاهیان مختار و محاصره قصر او، مختار در سال 67 هجری قمری در کوفه به دست مصعب بن زبیر به شهادت رسید.


بشارت علی(ع) به قیام مختار

 در کتب «ملاحم و فتن» از طرق شیعه و سنی از پیامبر(ص) و امیرمؤمنان(ع) و روایاتی به عنوان پیشگویی حوادث آینده، به چشم می‌خورد. یکی از حوادثی که در اختبار غیبی پیامبر و ائمه(ع) وجود دارد قیام و شهادت امام حسین(ع) و حوادث بعد از آن از جمله قیام مختار است. «مقدس اردبیلی» روایتی از امام علی(ع) نقل می‌کند که حضرت فرمود: "به زودی فرزندم حسین، کشته خواهد شد، ولی دیری نخواهد پایید که جوانی از قبیله «ثقیف» قیام خواهد کرد و از این ستمکاران، انتقام خواهد گرفت به طوری که تعداد کشته‌های آنان به 383 هزار نفر خواهد رسید".



قبر مختار امروز در مسجد کوفه

 تا سال‌ها محل دقیق قبر مختار مشخص نبود تا اینکه علامه عبدالحسین طهرانی دستور داد محدوده مشهور به مزار مختار را فحص و تفتیش کنند. در این فحص و تفتیش آثار بنای مخروبه‌ای کشف شد که می‌گویند در قدیم حمام بوده است. حفاری را ادامه دادند. در حین حفاری مرحوم علامه سید رضا بحرالعلوم نقلی از پدرشان سیدمحمد مهدی بحرالعلوم در مورد مرقد مختار در زاویه شرقی جنب دیوار قدیمی مسجد کوفه فرمودند و با نظارت وی و علامه طهرانی همان موضع معین را حفاری کردند تا به لوحی رسیدند که این جمله بر روی آن نقش بسته بود:« هذا قبرالمختار بن ابی عبید ثقفی» و بدین ترتیب ساختمانی در محل قبر وی بنا گردید که همین مقبره فعلی مختار است.


 منابع:

 تقویم شیعه

 مختارنامه، ترجمه هادی‌منش
211001