امروزه، معنويت، شكل گيري هويت ارزشي، نياز به ارتباط معنوي با هستي و هوش هيجاني بحث مهمي در روان شناسي است.
عقیق: امروزه، معنويت، شكل گيري هويت ارزشي، نياز به ارتباط معنوي با هستي و هوش هيجاني بحث مهمي در روان شناسي است. دين مبين اسلام براساس فضيلت و فطرت انسان و براي شكوفايي ابعاد وجودي او، جامع ترين پاسخ ها را داده و براي آن ها شيوه هاي متعالي همچون روزه تعيين كرده است. آماده سازي مناسب كودكان و نوجوانان براي آشنايي و انجام تكاليف ديني و افزايش آگاهي والدين از اثرات مختلف تربيتي و افزايش مهارت والدين در پرورش معنويت و دين فرزندان، بحثي ظريف و تخصصي است. در اين جا راهكارهاي آماده سازي كودكان و نوجوانان براي روزه گرفتن را مطرح مي كنيم. اولين تجارب روزه گرفتن را به يادماندني و جذاب كنيد اولين تجربه روزه گرفتن از مهمترين تجارب كودكان و نوجوانان است. آگاهي از برخي مسائل باعث انس گرفتن بهتر كودك با روزه مي شود. پس بكوشيد اولين تجربه روزه را جذاب نماييد. به استقبال ماه رمضان برويد نحوه برخورد ما با موقعيت هاي مختلف بر نگرش كودكان به آن موقعيت ها اثرگذار است. مثلا تكاپوي ما درآغاز سال جديد يا سال تحصيلي به كودك مي فهماند كه ما در زمان خاصي قرار گرفته ايم و در او باورهاي خاصي را زنده مي كند. برخورد با ماه مبارك رمضان نيز بايد جايگاه خاصي در ذهن كودك ايجاد كند. به استقبال ماه رمضان رفتن از چند روز قبل، با هيجان صحبت كردن از آن، آشنا كردن كودك با آداب آن، مشاركت دادن او در خريد اقلام لازم براي اين ماه و ... آن ها را براي ورود به ماه مبارك رمضان آماده مي كند. برنامه تمريني ترتيب بدهيد والدين براي مواجهه كودكان با برخي موقعيت ها، برنامه هاي تمريني دارند، مثلا قبل از رفتن به مدرسه به كودك نوشتن و خواندن ياد مي دهند كه نشان مي دهد والدين مي دانند بايد كودك را براي رويارويي با موقعيت جديد،آموزش داد ولي مي پندارند كودك با آغاز سن خاص بايد رفتار و آداب عبادي را آموخته و انجام دهد. در حالي كه ائمه گرامي ما كودكان را قبل از سنين تكليف آماده مي ساخته‌اند. روزه هاي كودكانه و كله گنجشكي، نمونه اي از آماده سازي است. دو سال قبل از سن تكليف براي آماده كردن كودك مناسب است. خود الگوي معنوي روزه گرفتن باشيد روزه گرفتن بايد بر اخلاق ما نيز موثر باشد. بهترين مشوق براي كودكان، لطافت و محبت بيشتر والدينشان در زمان روزه داري به آن هاست. والدين گاهي با برخوردهاي نامناسب، كودكان را نسبت به روزه دچار احساس منفي مي كنند. مثلا اگر والدين به خاطر استراحت خود در زمان روزه داري با تندخويي مانع بازي كودك شوند يا اگر به صورت افراطي و با برخورد نامناسب او را از خوردن و آشاميدن منع نمايند، باعث ايجاد ديدگاهي منفي نسبت به اين ماه در آن ها خواهند شد. از پيشنهادات كودكان براي سحرخيزي استقبال نماييد بيدار شدن در موقع سحر براي كودك جذاب است حتي اگر در سنين كم مثلا پنج سالگي قرار دارد اما درخواست مي كند او را براي سحر بيدار نمايند، امكان اين تجربه را براي وي فراهم نماييد. برخاستن براي سحر علاوه بر آشنايي كودك با حال و هواي رمضان باعث آمادگي اش براي سال هاي بعد خواهد بود. براي بيدار كردن كودكان و نوجوانان از برخوردهاي مناسب استفاده نماييد فراهم كردن زمان خواب و استراحت مناسب براي كودكان و استفاده از الفاظ و لحن مناسب هنگام بيدار كردن براي سحر، باعث خوشايند تر شدن روزه براي آن ها مي شود. تكان دادن هاي شديد يا به كاربردن تحكم و الفاظ نامناسب موجب مي شود كودك با افكاري منفي آماده سحري خوردن شود. پيام منفي ندهيد باعبارات نامناسب براي بيان ضعف و گرسنگي، مشكل دانستن سحرخيزي و شكايت از انجام امور ماه مبارك رمضان به كودكان و نوجوانان پيام هاي منفي ندهيد تا احساسات و نگرش هاي نامناسب در آن ها شكل نگيرد. فلسفه روزه داري را به بيان ساده براي كودك مطرح نماييد تمامي احكام اسلام داراي زير بناي عقلي و مزاياي معنوي و مادي است اما بايد آن ها را به زبان ساده براي كودك بيان كرد. مي توان گفت:خداوند دوست دارد روزه دار باشيم تا به ياد افراد نيازمند بيفتيم. يا ما با روزه تمرين مي كنيم تا بيشتر مراقب اعمال خود باشيم تشويق معنوي در نظر بگيريد تشويق با پول و وسايل مادي مي تواند تاثير منفي بگذارد. تشويق در جمع يا دادن هداياي مورد علاقه و درخواست دعا كردن براي والدين از كودك، مشوق هاي مناسب تري براي او هستند. سعي كنيد عمل معنوي وي را با پول برابر نسازيد در برابر موج هاي منفي از كودك خود دفاع كنيد متاسفانه برخي افراد با لحني دلسوزانه و ترحم برانگيز به كودك روزه دار عبارات براي تو خيلي زود است و.. در اين مواقع والدين بايد با قاطعيت از فرزند خود حمايت و با آرامش و بياني ساده از او دفاع كنند شبكه حمايتي ايجاد كنيد خانواده هايي كه از نظر نگرش، به روزه گرفتن فرزندان و احساس مسئوليت تربيتي براي فرزندانشان مشابه و همراه شما هستند و نيز كودكان و نوجوانان همسن فرزند خود را كه تجارب روزه داري خوشايند دارند را شناسايي كنيد. در صورت امكان بين آن ها ارتباط برقرار كنيد. افطاري دادن به دوستان كودك و نوجوان، دعوت از خانواده ايشان، شركت در تفريح و جشن هاي مشترك، مي تواند شبكه حمايتي براي كودك ايجاد نمايد. روزه خويشتن داري و كنترل هيجانات را افزايش مي دهد براي كنترل هيجانات برنامه هاي ويژه اي پيشنهاد مي شود. برخي از اين برنامه ها براي سنين كودكي است. روزه علاوه بر انجام وظيفه ديني و قرب به خداوند، داراي آثار معنوي و تربيتي است و يكي از آثار آن كنترل آگاهانه و اختياري غرايز است كه فرد به كارآمدي خود در كنترل هيجانات پي مي برد. روزه گرفتن، اراده را قوي و آستانه تحمل در مقابل بعضي از سختي ها را افزايش مي دهد و باعث آگاهي از هيجانات مثبت مي شود. دكتر محسن اصغري ، روان شناس كودكان