کیفیت عذاب و آتش قبر و قیامت با آتش دنیا فرق دارد؛ آتش دنیا خارج از بدن انسان میآید و ظاهر و بدن را می‌سوزاند اما آتش برزخ از درون گناهکار شعله‌ور می‌شود؛ اول درون و روح و سپس بدن برزخی را می‌سوزاند.
عقیق:عالم مردگان از جمله عوالمی است که همواره وقتی با آن مواجه می‌شویم سؤالات و ابهامات بسیاری برای ما به وجود میآید و هر فردی علاقه دارد بیشتر از این عالَم بداند چرا که مرگ از جمله مباحثی است که هر فردی روزی با آن دست به گریبان خواهد شد. آنچه در ادامه میآید بخش نخست از سلسله مباحثی است که به طرح پرسش و پاسخ درباره مرگ و معاد می‌پردازد و از کتاب «عالم برزخ؛ عالم حیات و زندگی» نوشته حجت‌الاسلام اسدالله محمدی‌نیا از پژوهشگران حوزه علمیه قم عنوان می‌شود: یکی از سؤالاتی که شاید برای بعضی از افراد درباره عذاب قیامت پیش بیاید این است که: بعد از مدتی عذاب در قبر، آیا عذاب بی‌تأثیر نمی‌شود؟ انسان هنگامی که مدتی در قبر عذاب و شکنجه شد بعد از آن به تدریج این عذاب‌های جسمی و روحی به صورت عادی در میآید و دیگر برای شخص مثل اول دردآور نخواهد بود. بنابراین انسان گناهکار هرچه در دنیا گناه کرده باشد جرمش سنگین باشد بعد از مرگ و ورود به عالم برزخ و معذب شدن و زجر کشیدن، این عذاب‌ها برایش عادی و کم کم بی‌تأثیر می‌شود. همان طوری که در دنیا اگر فردی به صورت مداوم کتک خورد و یا مورد زجر قرار گرفت یا دچار درد و بیماری شد یا مورد ملامت و سرزنش قرار گرفت بعد از مدتی آن کتک‌ها، زجرها، بیماری‌ها و سرزنش‌ها به صورت عادی در میآید و کم کم آن تأثیر اول را ندارد. در نتیجه اگر انسان در دنیا از هر راهی لذت برد و از طریقی مالی به دست آورد یا ظلم و جنایت کرد، در عالم برزخ هرچه عذابش سخت باشد بعد از سپری کردن مدتی، آن عذاب‌ها به صورت عادت در میآید و به تدریج تأثیر اولیه‌اش را از دست می‌دهد و گاهی بی‌اثر می‌شود. البته همین سؤال درباره عذاب جهنمی‌ها در قیامت کبری و سوخت و سوز آنها به ذهن میآید که اگرچه عذاب در قیامت کبری سخت‌تر از عذاب در قیامت صغری(برزخ) است اما عذاب، هرچه سخت و جانکاه هم باشد عقل می‌گوید عذاب، بعد از گذشت زمان کم‌تأثیر و به تدریج بی‌اثر خواهد شد. عدم مقایسه بین آتش برزخ و دنیا اصل مطلب درست است که اگر زجر و عذاب به صورت مستمر بود، اثر آن کم یا بی‌تأثیر می‌شود یا عذاب تبدیل به عَذب و شیرینی و گوارا بودن می‌گردد اما درمورد عذاب برزخ و قیامت نسبت به کفار و مشرکان و ظالمان این موضوع صدق نمی‌کند زیرا نباید عذاب برزخ و قیامت را با عذاب و آتش دنیا مقایسه کرد. آتش دنیا هرچه سوزنده باشد جسم و بدن انسان را می‌سوزاند اما روح را نمی‌سوزاند چون روح مجرد و بدون جسم است. آتش دنیا که مادی است نمی‌تواند یک چیز غیرمادی به نام روح را بسوزاند اما آتش برزخ و قیامت نه تنها جسم برزخی را می‌سوزاند بلکه روح و روان را هم می‌سوزاند. بنابراین سنخ و نوع و کیفیت عذاب و آتش قبر و قیامت با آتش دنیا فرق دارد؛ آتش دنیا خارج از بدن انسان میآید و ظاهر و بدن را می‌سوزاند اما آتش برزخ از درون مجرم و گناهکار شعله‌ور می‌شود. لذا اول درون و روح را می‌سوزاند و بعد از آن شعله‌ور می‌شود و بدن برزخی را می‌سوزاند. این آتش برزخی از درون و ذات روح انسان می‌جهد و این آتش درونی، نتیجه کفر، شرک، کینه، حسادت، نفاق و سایر صفات پلید بوده که در درون خود فرد وجود داشته و از دنیا با خودش آورده اما در عالم قبر این آتش بروز و آشکار شده است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «نَارُ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ، الَّتِى تَطَّلِعُ عَلَى الأَفْئِدَةِ»؛ آتش جهنم که آتش برافروخته خداوند است، آتشی است که از (ذات و روح و حقیقت انسان) دل‌ها سر می‌زند و نخستین جرقه‌هایش در قلوب ظاهر می‌شود. آتش‌های دنیا اول پوست و ظاهر را می‌سوزاند و بعد به درون بدن نفوذ می‌کنند اما آتش جهنم اول از درون شعله‌ور می‌شود و ابتدا روح و نفس را که فرمانده بدن بوده و همه اعضاء تحت سلطه و حکومت او بوده‌اند می‌سوزاند زیرا هر آلودگی و جنایت و فساد از ناحیه نفس و روح آلوده است از این رو ذات آتش جهنم در ابتدا سراغ ریشه فتنه و فساد می‌رود. امام خمینی(ره) می‌فرماید: همه آتش‌های این عالم را جمع کنند، روح انسان را نمی‌تواند بسوزاند، آنجا (جهنم) آتشش علاوه بر اینکه جسم را می‌سوزاند، روح را هم می‌سوزاند و قلب را ذوب می‌کند. تمام اینها را که شنیدی و آنچه تا کنون از هر که شنیدی جهنم اعمال تو است که در آنجا حاضر می‌بینی که خدای تعالی می‌فرماید: «وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا»؛ یعنی آنچه در دنیا عمل کردند آنجا حاضر می‌یابند.