عقیق:در ادامه انتشار مفاهیم سورههای پایانی قرآن کریم که توسط حجتالاسلام حمید محمدی در برنامه فهم زبان قرآن رادیو قرآن بیان میشود به سوره مبارکه «عادیات» رسیدیم. سوره مبارکه «عادیات» صدمین سوره قرآن کریم است که به عنوان چهاردهمین سوره بر قلب پیامبر(ص) نازل شده است. ترجمه به نام خدای بخشاینده مهربان سوگند به آن دوندگان (اسبهای دونده)، در حالیکه نَفَس نَفَس میزنند، نفس زدنی (1) پس آتش برآورندگانِ با جرقه زدن (2) پس یور شبرندگان در بامدادان (3) پس به پا کردند به سبب آن یورش غباری را (4) و به میان درآمدند به سبب آن، جمعی را (5) به آنها سوگند که همانا انسان نسبت به پروردگارش حتماً بسیار بیتوجه و ناسپاس است (6) و همانا او بر آن بیتوجهی و ناسپاسی خود حتماً گواه است (7) و همانا او نسبت به دوست داشتنِ خیر(مال و ثروت)، حتماً شدید است (8) پس آیا انسان نمىداند هنگامیکه برانگیخته و پراکنده شود آنچه در گورهاست (9) و فاش شود آنچه در سینههاست (10) همانا پروردگار آنان به حال ایشان در آن روز حتماً آگاه است(11) شرح واژگان کلیدی سوره عادیات در مکه و در سال نخست بعثت نازل شد و چهاردهمین سوره فرود آمده از آسمان وحی است. «عادیات » به معنى گذشتن و جدا شدن و تلاش فوقالعاده و در سوره به معنای «دویدن با سرعت» است. در فضیلت تلاوت این سوره در حدیثی از امام صادق(ع) میخوانیم: «کسى که سوره عادیات را بخواند و بر خواندن آن مداومت کند، خداى عزوجل در روز قیامت او را بهطور مخصوص با امیرالمؤمنین(ع) محشور مىکند و در حریم و از دوستان ایشان خواهد بود.» (ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 125) بیان آیات سعادت انسان در گرو پیروی از فرمان خدا و اطاعت و بندگی او است؛ اما بسیاری از انسانها با دل بستن به دنیای فانی، حاضر نیستند برای کسب سعادت خود گام بردارند. سوره عادیات با نکوهش انسان به دلیل سستی و کوتاهی در بندگی خدا، دو راهکار برای ایجاد انگیزه در انسان و طی نمودن راه سعادت و کمال معرفی میکند. راهکار اول، مطالعه حالات مجاهدان راه خدا است. سوره عادیات با سوگند به تلاشهای مجاهدان صدر اسلام و اسبهای دونده آنها آغاز میشود؛ اسبهایی که نفسزنان میتازند و بر اثر تاختن برسنگلاخها از سمهایشان شراره آتش برمیخیزد و به دنبال آن، مجاهدانی که همه شب را در حال حرکت به سوی خیمهگاه دشمن بودهاند و صبح هنگام به لشکر دشمن شبیخون میزنند و آنچنان این لشکرکشی را با سرعت و قدرت انجام میدهند که گردد و غبار به پا میکنند و به میان سپاه دشمن درمیآیند. تلاش خستگیناپذیر و شبانهروزی مجاهدان اسلام، الگویی است برای کسانی که وظایف دینی خود را به درستی انجام نمیدهند و در انجام فرمان خدا کوتاهی میکنند. سستی انسان در بندگی خدا، در حالی است که زمینههای توجه به کمالات معنوی در انسان قرار داده شده است. انسان میداند که سستی در بندگی خدا و کوتاهی در کسب سعادت، امری ناپسند و نکوهیده است. از طرفی، گرایش به کمالات معنوی در نهاد او قرار داده شده و به شدت به خیر و کمال علاقه دارد. راهکار دوم برای مبارزه با روحیه تنبلی و سستی این است که انسان توجهی عمیق و آگاهانه به روز رستاخیز و آشکار شدن واقعیت درونی هر کس در آن روز داشته باشد و بداند کیفر و پاداش هر کس دقیقاً براساس واقعیت درونی او است. آیات بعد به این حقیقت اشاره میکند و به انسان یادآور میشود که چنین امری، قطعی و تخلف ناپذیر است. ابتدا با پرسشی آمیخته با سرزنش میفرماید: آیا انسان نمیداند رویگردانی از بندگی خدا چه پیامد ناگواری دارد. آنگاه به این پرسش پاسخ میدهد و میفرماید: آن روز که آنچه در گورها است برانگیخته میشوند و واقعیت درونی انسان آشکار میگردد و انسان پاداش و کیفر هر عملی را بر اساس تأثیری که بر روح او گذاشته است، دریافت خواهد کرد. شاید سؤال شود: اگر قرار است در روز رستاخیز هر کس مطابق با باطن خود محشور شود، در آن روز چه کسی از باطن انسان خبر دارد تا براساس آن، جایگاه آدمی را در بهشت یا دوزخ مشخص کند؟ آیه پایانی سوره به این پرسش پاسخ داده، میفرماید: به یقین آن روز پروردگارشان به آنان کاملاً آگاه است. نمودار سوره منبع:فارس