در ایام فاطمیه امسال که با ایام نوروز مقارن شده، آیا می توان مراسم عزاداری حضرت فاطمه زهرا (س) را به درستی انجام داد و از مراسم نوروزی مانند دید و بازدید و سفرها هم غافل نشد؟ درواقع می خواهیم بدانیم چه نکاتی لازم است در نوروز رعایت شود تا حرمت فاطمیه محفوظ بماند؟
طبیعی است که اگر خودمان دچار مصیبت شویم در روزهای نوروز قدری رعایت می کنیم، یعنی از کارهایی که در نوروز سالهای قبل انجام می دادیم با وجود اینکه حرام و گناه نبوده، پرهیز می کنیم. البته نوروز اصول پسندیده ای دارد که سیره اهل بیت علیهم السلام هم آنها را تایید می کند، مانند رسیدگی به هم نوع؛ که مردم ایران هر سال در آستانه نوروز به ایتام و فقرا کمک می کنند. این اصل هم سیره عملی حضرت زهرا (س) است. برنامه های دیگری مثل صله رحم، نظافت منزل و رسیدگی به احوال یکدیگر پسندیده است اما باید از شادی هایی که هر سال داشتیم پرهیز کنیم. البته مردم ما در این زمینه فهمیده هستند. سال های گذشته هم که ایام محرم با نوروز مقارن شده بود مردم هم نوروز را داشتند و هم حرمت ماه محرم را نگه داشتند. پس منافاتی ندارد که جمع بین هر دو داشته باشیم. در مجالس و محافلی که به نام حضرت زهرا (س) است حاضر می شویم، از سیره عملی آن حضرت بهره می گیریم و ابراز محبت و ارادات خود را داریم و مراسم دیدار آشنایان و اقوام را هم به جا می آوریم.
با این توضیحات آیا می توان سیره عملی حضرت زهرا (س) را با بسیاری از آداب نوروز تلفیق کرد؟ گفت و گوها و رفتارها در این دید و بازدیدها چگونه باید باشد؟
در این مورد باید توجه کنیم که اگر خودمان عزادار بودیم چه می کردیم. طبیعتا دید و بازدید را داریم اما در مهمانی ها و جلسات که دور هم می نشینیم از فردی که از دنیا رفته یاد می کنیم، زندگی و خاطرات او را مطرح می کنیم و سعی می کنیم از خوبی هایش درس بگیریم. در فاطمیه و نوروز امسال هم می توانیم درباره سبک زندگی و سیره حضرت زهرا (س) سخن بگوییم و از آن حضرت درس بگیریم. به این صورت هم صله رحم انجام شده و هم از کلام آن حضرت بهره مند شده ایم. گفت و گوها به جای اینکه شوخی و خنده باشد می تواند داستانی از زندگی آن حضرت باشد.
برای حفظ وحدت بین برادران مسلمان به خصوص دو فرقه بزرگ تشیع و اهل تسنن چه باید کرد؟
در این مورد باید از خود اهل بیت علیهم السلام درس بگیریم. آن بزرگان در عزای مادرشان چگونه عمل می کردند؟ اقامه عزا کرده و معارف را بازگو می کردند. امام صادق (ع) فرمودند: یکی از اولین مواردی که ما به فرزندانمان یاد می دهیم، خطبه فدکیه مادرمان است. پس ما هم در مجالس و هیات ها خطبه فدکیه حضرت فاطمه زهرا (س) را بیان کنیم، به این صورت هم تبری انجام شده و هم تقیه. چون در خطبه حضرت فاطمه زهرا (س) توهین و جسارت به کسی نشده که وحدت را خدشه دار کند. بلکه گفتمان آن حضرت عامل وحدت است و شامل مباحث عبادی، اخلاقی، عقیدتی، اجتماعی و سیاسی است. درواقع به تعبیر حضرت امیرالمومنین (ع) شیعه هم زیرک است و هم باهوش؛ یعنی تبری را در حین تقیه انجام می دهد. چون تبری و ابراز دشمنی به دشمنان خدا و اولیای خدا از فروع دین است و در عین حال منافاتی با تقیه که موجب حفظ وحدت می شود ندارد. امام صادق (ع) هم درباره تقیه فرموده است: «التقیه دیني و دین ابائي؛ تقیه روش و دین ما و پدران ماست.» حضرت فاطمه زهرا (س) هم در خطبه فدکیه فرموده است: «اطاعت از ما باید باعث دوری از تفرقه و ایجاد وحدت شود.» درواقع آن حضرت در خطبه فدکیه در مواجهه با غاصبین حق، ولایت را عامل وحدت معرفی فرموده، پس ما حق نداریم که در مجلس عزای آن حضرت ولایت را به عنوان عامل تفرقه بیان کنیم.
نمونه اش این است که مقام معظم رهبری سالهاست در ایام فاطمیه اقامه عزا دارند و در هیچ جا وحدت خدشه دار نشده است. ضمن اینکه تبری که یکی از واجبات در فروع دین است وجود دارد، در عین حال اقامه عزا و اظهار ارادت به حضرت فاطمه زهرا (س) هم انجام می شود.
با این توضیحات ضرورتی ندارد که در اقامه عزای حضرت فاطمه زهرا (س) از دشمن نامی ببریم؟
همین طور است. تز دشمن این است که بدنامی از بی نامی بهتر است. پس هر اندازه که ما به دشمن اهل بیت علیهم السلام توهین کرده و آنها را بدنام کنیم، در واقع آنها را بیشتر مطرح کرده ایم. در جایی که باید معارف اهل بیت علیهم السلام را مطرح کنیم، جایی برای آنها وجود ندارد.
پس به اعتقاد شما وقتی به دشمنان اسلام توهین شود، به نوعی آنها را مطرح کرده ایم و در عین حال بین مسلمانان ایجاد تفرقه کرده ایم؟
بله. آنها می خواهند مطرح باشند ولو با بدنامی. وقتی ما بر سفره معارف اهل بیت علیهم السلام می نشینیم مانند این است که انواع و اقسام اطعمه و اشربه لذیذ و خوشگوار در این سفره وجود دارد. چه نیاز است چیز متنعفنی در کنار این سفره قرار دهیم؟ همان طور که مرحوم آیت الله بهجت (ره) می فرمود: «اسم دشمنان اهل بیت علیهم السلام قبض در جلسه ایجاد می کند، سعی کنید در جلسات نام دشمنان این بزرگان را نبرید.» اگر در جلسه مذهبی بخواهیم حال خوشی داشته باشیم لازم نیست نامی از دشمنان اهل بیت علیهم السلام ببریم. این کار هم حال شخصی را بد می کند و هم در اثر کینه و تفرقه بین امت های اسلامی، حال اجتماعی را ناخوش می کند. پس طبق فرموده حضرت زهرا (س) که: «ولایت ما از تفرقه ایمنی می دهد» هر جلسه ای که ایجاد تفرقه کند، خلاف مسیر و گفتمان آن حضرت حرکت می کند. چون خطبه فدکیه گفتمان حضرت فاطمه زهرا (س) است و ایشان آنهمه مصیبت را تحمل کرد اما جایی را آتش نزد، به کسی تازیانه نزد و آسیب وارد نکرد. با آن حال به مسجدالنبی آمد و شروع به گفتمان کرد. پس گفتمان به شیعه تعلق دارد و نباید اجازه بدهیم دشمن به ما بگوید منطق نداریم.
درواقع منطق شیعه وحدت است و این دستور از قرآن کریم است که حتی به بتِ بت پرستان هم توهین نکنید.
همین طور است. اگر به بت توهین کنیم یعنی منطق نداریم. قرآن و اهل بیت علیهم السلام ما را به بهترین راه هدایت می کنند. وقتی قرآن به ما دستور می دهد که توهین نکنید که این کار شما باعث ایجاد کینه می شود، آیا ما اجازه داریم در مجلس حضرت زهرا (س) مطلبی را بیان کنیم که کینه دشمن به آن حضرت بیشتر شود و وحدت خدشه دار شود؟ این کار خلاف تفکر فاطمی و علوی است. پس ما داغ ترین روضه های حضرت زهرا (س) را می خوانیم اما دشمن آن حضرت را حتی با توهین و بدنامی هم مطرح نمی کنیم.
در بعضی از هیات ها و مجالس دینی برای سینه زدن عریان می شوند. نظر شما در این باره چیست؟
ما قاعده کلی داریم و آن اینکه شما هر کاری اعم از واجب و مستحب انجام می دهی، اگر مفسده دارد نباید انجام بدهی. به عنوان مثال نماز خواندن در جایی که سقف آن در حال ریزش است، باطل است چون مفسده دارد. در عزاداری هم هر عملی که انجام می دهیم از جمله لخت شدن موقع سینه زنی، طبق قاعده کلی اگر مفسده دارد نباید آن را انجام داد. به عنوان مثال هیات در جایی برگزار شده که چراغ ها روشن است، آقایان در سنین مختلف هستند و بدن عریان یکدیگر را می بینند و ممکن است فیلمبرداری شود و نامحرم هم آن مجلس را ببیند، در این مورد خوف مفسده وجود دارد و قطعا حرام است. اما گاهی هیات در مجلسی است که خانم ها اشرافی بر مردها ندارند، چراغ ها خاموش است، فیلمبردای نمی شود و مورد استفاده افراد دیگری قرار نمی گیرد تا سوءاستفاده شود، در این مورد اشکالی ندارد. روایت شده است که هر نوع برای خودتان عزاداری می کنید برای ما هم همان طور عزاداری کنید.
گاهی اوقات بزرگان ما توصیه های اخلاقی دارند به این دلیل که خوف وقوع حرام وجود دارد. این قاعده کلی ندارد و نمی توانیم بگوییم هر کسی که برهنه شود مخالف مقام معظم رهبری است. درحالیکه خود ایشان هم چنین مطلبی را نفرموده اند. اما اگر کسی به توصیه های مقام معظم رهبری عمل کند، برای خودش بهتر است. درمجموع چون حکم حرام ندارد و ممکن است مفسده ای را شامل نشود، اگر کسی موقع سینه زنی لخت شد نباید با او برخورد سلبی شود.