عقیق: یکی از نعمتهای الهی که در قرآن کریم بسیار بر آن تأکید شده است، درخت است. گرچه در نظر نخست، درخت، موضوع قابل توجه و دقت نظری نیست كه یک دین جاویدان در عصر جاهلیت بر اهمیت آن تأکید ورزد، اما دقت فزون‌تر نشان می دهد که این نعمت الهی، يكي از زيباترين مظاهر خلقت و جلوه‌اي از تجليات آفريدگار عالم است. درخت از گرانبهاترين آفريده‌هاي خداوند دانا براي انسان است و به دليل نقش حياتي كه در زندگي تمامي موجودات زنده، به خصوص انسانها دارا مي‌باشد در اسلام مورد توجه خاص قرار گرفته است.در جمهوری اسلامی ایران از 15 تا 22اسفند هفته منابع طبیعی نامگذاری شده است با توجه به اهمیت لزوم فضای سبز و حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست در گفتگویی با حجت الاسلام و المسمین دکتر جواد نصرالله پور کارشناس و محقق دینی اهمیت درختکاری و توجه به محیط زیست را از منظر اسلام و دیدگاه معصومین (ع ) مورد بررسی قرار دادیم
آغاز و پایان زندگی بشر با درختان همراه است
درخت ، درختکاری و سرسبزی واژه هایی هستند که از ابتدای آفرینش انسان همواره در مسائل دینی مطرح بوده و باغهای بهشت اولین محل زندگی آغازین انسان یعنی حضرت آدم و حوا (ع) بوده است و به عنوان محل پایانی مومنین در عالم تکوین مورد توجه خداوند متعال قرار گرفته ،بنابراین بشر با طبیعت انس خاصی دارد در دنیایی که محل زندگی موقت و گذرای آدمی است درخت و منابع طبیعی از اهمیت خاصی در زندگی بشر برخوردار است در واقع کشاورزی اولین شغل و صنعتی است که انسان بعد از هبوط بر روی زمین از طریق هدایت باطنی فراگرفته و به کار برده تا زمین را آباد و مایحتاج خود را از آن به دست آورد در حقیقت نماد آبادانی زمین مراتع،باغها،جنگلها و مزارع می باشند.
قرآن کریم در این زمینه در سوره طه آیه 53 می فرماید:همان خدایی که زمین را برای شما محل آسایش قرار داد و راههای را در آن ایجاد نمود و از آسمان آبی فرستاد که انواع گوناگون گیاهان را از خاک تیره برآورد.در آیه 99سوره مبارکه انعام همچنین می فرماید:او کسی است که از آسمان آبی نازل کردیم و به وسیله آن گیاهان گوناگون رویاندیم و از آن ساقه ها و شاخه های سبز خارج ساختیم واز آن دانه های متراکم و شکوفه هایی با رشته های باریک بیرون فرستادیم و باغهایی از انواع زیتون و انجیر و انار و گاهی شبیه به یکدیگر و گاهی بی شباهت .هنگامی که میوه می دهد به میوه آن و طرز رسیدنش بنگرید که درآن برای مومنین از عظمت خداوند نشانه هایی قرار گرفته است.در آیه 58سوره مبارکه اعراف می فرماید:(سرزمین پاکیزه گیاهش به فرمان پروردگار می روید و اما سرزمینهای بد و بدطینت و شوره زار جز گیاه بی ارزش و ناچیز از آن سبز نمی شود و نمی روید)
رسالت انسان آبادانی زمین است
خدای متعال به انسان ماموریت داده تا زمین را آباد کند.گویا رسالت انسان آبادانی زمین است در تفسیر این آیه روایتی از امام علی (ع) نقل شده که ایشان با تقسیم بندی کسب معاش انسانها یکی از این موارد را در آباد کردن زمین و کشاورزی دانسته و حضرت در تفسیر آیه اشاره شده می فرماید:دانستیم که خداوند سبحان به کشاورزی و آبادانی زمین امر نمود تا نیازهای غذایی و معیشتی مردم از آنچه از گندم و...می روید تامین گردد.در روایات دیگری امام صادق (ع) فلسفه همت انسانها در آبادانی زمین را آفرینش آدمی از آب و خاک دانسته اند و فرموده اند خداوند متعال انسان را از آب و خاک آفرید به همین دلیل هم به طور طبیعی همت آدمی در آب و خاک است .
اهمیت درختان و گیاهان در دین اسلام
اهمیت گیاهان ، درختان و ارزش غذایی،دارویی و صنعتی و همچنین تاثیرات اخلاقی و رفتاری که در بعضی از میوه ها و ثمرات آنها قرار گرفته و انسانها و موجودات زنده از آن بهره مند می شوند برهیچ کس پوشیده نیست.
امام صادق (ع) به مفضل که از شاگردان برجسته ایشان است فرمودند :در این گیاهان و انواع مختلف آن تفکر کن ،میوه ها برای خوردن ،برگ ها به عنوان علوفه و هیزم برای تهیه آتش ،وچوب برای استفاده در انواع نجاری و...آفریده شده است .شما در فلسفه گیاهان بیابانی و دشتی شک دارید و با خود می اندیشید که بیهوده آفریده شده اند در حالی که آنها غذای حیوانات است و برای معالجه بسیاری از بیماریها بسیار سودمند است .در واقع حضرت صادق (ع) در این روایت معروف ،مومنین را به تفکر درخصوص چیستی و اهمیت جایگاه گیاهان دعوت می نمایند تا مردم به عظمت گیاهان و درختان به عنوان یکی از سودمندترین خلقت های الهی پی ببرند
جایگاه کشاورزی و مقام کشاورز در اسلام
در قرآن کریم بر این مطلب تصریح شده که کار و فعالیت کشاورزی وظیفه انسان است و رشد و نمو و پرورش آن به دست خداوند متعال است .
درایه 63 سوره مبارکه واقعه خداوند متعال می فرمایند:(آیا شما آن را بدون یاری ما زراعت می کنید یا ما هستیم که آن را زراعت می نماییم) در تفسیر مجمع البیان از پیامبر مکرم اسلام (ص) نقل شده که ایشان فرمودند:هیچ کس ازشما نگوید که من زراعت کردم بلکه بگوید من کاشتم .
پیامبر اکرم(ص) از درختکاری به عنوان صدقه جاریه و مستمر یاد کردند و در مستدرک الوسائل جلد 13ص 460 فرمودند: مسلمانی نیست که درختی بکارد یا زراعتی انجام بدهد که انسان یا پرنده یا چارپایانی از آن تغذیه کنند مگر آنکه برای او صدقه ای شمرده شود.ابو ایوب انصاری از پیامبر نقل کرده که حضرت فرمود:هر کس نهالی بکارد تا میوه دهد خداوند به همان میزان که میوه می دهد به او ثواب خواهد داد.همچنین پیامبر فرمودند:هر کس بدون ستم و تجاوز درختی بکارد تا زمانی که بندگان خدا از آن استفاده می کنند برای او پاداش و ثواب نوشته می شود.امام صادق (ع) درختکاری را از جمله اعمالی دانسته اند که مومن فایده آن را پس از مرگش خواهد دید بدین معنی که صدقه جاریه ای است که ثوابش بعد از مرگ بدو خواهد رسید.درختکاری آن قدر مهم است که شیخ صدوق در کتاب خصال از قول پیامبر فرموده اند:(اگر قیامت نیز برپا شود و در دست شما نهال و هسته ای باشد اگر توانستی بکاری درنگ نکن و آن را انجام بده ) هنگامی که از پیامبر پرسیده می شود کدام مال برتر است می فرمایند:بالاترین مال زراعتی است که صاحبش می کارد و از آن مراقبت می کند و حق آن را روز جمع آوری محصول می پردازد که بهترین مالی است که خمس و زکات آن موقع جمع آوری محصول پرداخته بشود و حق فقرا و ایتام هم در آن درنظر گرفته شود.
همچنین محمد بن عطیه می گوید از امام صادق (ع) شنیدم :خداوند در میان شغلها برای انبیا کار کشاورزی و دامپروری را برگزید تا از یک قطره اسمانی ناخشنود نباشند.همچنین حضرت علی (ع) فرمود :هر کس آب و خاک پیدا کند و با آنها نیازمند و فقیر بماند خدا او را از خود می راند.یعنی اگر از راههای دیگرفردی نتواند اقتصاد خود را تامین نماید اگر بتواند از طریق کشاورزی معاش خود را تامین نماید می بایست به ای مسئله اهتمام ورزد.شخصی از حضرت صادق پرسید:برخی از مردم معتقدند کشاوری کار ناپسندی است و این کار را برای خود عار می دانند .حضرت در پاسخ فرمودند:زراعت و کشاورزی کنید به خدا قسم هیچ عملی حلال تر و پاک تر از آن نیست سپس ادامه دادند:به خدا قسم پس از خروج دجال درعصر ظهور مهدی موعود (ع) کشاورزی و زراعت رونق پیدا خواهد کرد .بخش مهمی از دستورات راهبردی و اساسی مقام معظم رهبری در اقتصاد مقاومتی توصیه به تکیه بر کشاورزی و رونق دادن و حمایت از آن و جلوگیری از وارادت بی رویه محصولات کشاورزی برای حمایت از کشاورزی داخلی است که متاسفانه دولتهای مختلف به این مهم اهتمام کافی نداشته اند.امام باقر (ع) در روایتی فرموده اند:(بالاترین کارها زراعتی است که کشاورز می کند و همه از آن منتفع می شوند)در تفسیر عیاشی جلد 2در ذیل آیه (و علی الله فلیتوکل المومنون) از امام صادق (ع) نقل شده حضرت مصداق این آیه را کشاورزان دانسته اند .یعنی کسانی که بر خدا توکل می کنند کشاورزان هستند.همچنین یزید بن هارون می گوید از امام صادق شنیدم حضرت فرمودند:کشاورزان گنجهای جامعه هستند طیباتی را زراعت می کنند که خداوند آن را از دل خاک بیرون می آورد و خداوند در روز قیامت نیکوترین جایگاه را از بین مردم خواهند داشت و آنها به نام مبارک فرا خوانده می شوند یعنی وجود کشاورزان خود مظهر برکت و مبارکی است .همچنین امام صادق (ع) فرموده اند:کیمیای بزرگ کشاورزی است.
قطع درختان عذاب الهی را نازل می کند
مقام معظم رهبری با علمی که به روایات و آیات قرآن مبنی بر اهمیت درخت و درختکاری دارند هر ساله با اهتمام به مسئله درختکاری و افزایش فضای سبز و کاشت درخت به دستان خود اهمیت این مسئله را به مسئولان متذکر می شوند .
آنچه امروزه بیش از پیش مهم است و می بایست مورد توجه دست اندرکاران قرار بگیرد و بیش از هر مسئله ای محیط زیست را با خطر مواجه کرده قطع درختان و از بین بردن مراتع و جنگل ها است که متاسفانه جدای از مطامع سوداگران و قاچاقیانی که موجب نابودی جنگل ها و درختان می شوند برخی از ادارات و نهادهای دولتی و مسئولین وزارتخانه ها برای ساخت و سازهایشان اولین راه را قطع درختان می دانند که مقام معظم رهبری همواره مسئولین را از اینگونه فعالیت ها نهی نموده اند حتی در روایات هم اهل بیت (ع) قطع نمودن درختان را موجب نزول عذاب الهی دانسته اند .امام صادق(ع) فرموده اند) هرگز درختان را قطع نکنید که خداوند عذاب شدیدی بر شما نازل خواهد کرد) در برخی از روایات آمده قطع کردن درختان و نابودی محیط زیست و طبیعت به دست آدمی غضب خداوند را به همراه دارد به طوری که خشکسالی یکی از آثار عذاب الهی در این باره است.
شاید در زمان امام صادق مردم از شنیدن چنین روایاتی شگفت زده می شدند وبه درستی امروز اهمیت عظمت و جایگاه درختان را در زندگی درک نمی کردند، امروزه که نقش درختان در تلطیف هوا و کاهش آلودگی و کاهش سیلاب ها ،ایجاد نشاط روحی و آرامش و بسیاری از دیگر فواید شناخته شده است و از آن سو آثار مخرب قطع درختان و نابودی محیط زیست به لحاظ علمی ثابت شده است نقش حیاتی و زیست محیطی تاکیدات صادق آل محمد (ع) به خوبی روشن می شود جالب است بدانیم در سیره وروش بزرگان دین علاوه بر مبارزه با قطع درختان در صورت لزوم اگر درختی قطع می شد خود را ملزم می نمودند به جای آن درخت دیگری بکارند .بنابراین با توجه به آموزه ها و روایات دینی اگر مسئولین مجبور به قطع درختانی می شوند حتما به همان تعداد در جای دیگری درخت بکارند تا مورد خشم و غضب الهی قرار نگیرند.
منبع:قدس
211008