عقیق: حزن و ماتم شیعه در عزای اهل بیت (ع)، محدود به محرم و صفر نمی‌شود بلکه یکی از اصلیترین ایام عزای محبان خاندان رسالت، ایام موسوم به فاطمیه یا همان شهادت دخت گرامی پیامبر اعظم (ص) است که البته این ایام عزاداری‌های خاص خود را می‌طلبد؛ از این رو با حاج یدا... بهتاش، پیرغلام حسینی، مداح و ذاکر اهل بیت (ع) و مولف بیش از ۳۵ عنوان کتاب درباره معصومین (ع) همچون «در سوگ کوثر» درباره کیفیت عزاداری و جلسات سوگواری حضرت صدیقه (س) به گفتگو پرداخته‌ایم که مشروح آن از نظرتان می‌گذرد:
در مقایسه با عزاداری‌های مختلف در سوگواری‌های اهل بیت (ع)، ایام فاطمیه و عزاداری برای حضرت صدیقه (س) چه ویژگی‌هایی دارد؟
در عزاداری‌های ما، سوگواری‌های مرتبط با حضرت سیدالشهداء (ع) یعنی محرم و صفر از اولویت، اهمیت و اثرگذاری خاصی برخوردار است و جالب آنکه بدانیم که اهل بیت (ع) خود نیز به عزاداری سالار شهیدان (ع) سفارش و توجه ویژه داشته‌اند به گونه‌ای که این مهم را در احوال امامان مختلف علیهم السلام می‌خوانیم، به عنوان مثال امام صادق (ع) یا ثامن الائمه (ع) در ماه محرم هم خود حالت عزا داشتند و هم دیگران را به عزاداری سفارش می‌کردند.
اما بعد از محرم، فاطمیه از ایامی است که بیش از دیگر ایام مذهبی، مردم به آن اهمیت می‌دهند به ویژه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال‌های اخیر که برگزاری جلسات عزاداری و تشکیل هیئات مذهبی در این ایام مورد توجه و اهتمام خاصِ جامعه است.
برگزاری جلسات عزاداری در ایام فاطمیه از چه منظر حائز اهمیت بوده و ضرورت دارد؟
این جلسات در وهله نخست اثرگذاری کلی دارد، چراکه دین ما را همین مجالس اهل بیت (ع) حفظ کرده است و این را حتی دشمنان ما می‌دانند و انقلاب ما نیز از همین مجالس و هیئات ریشه گرفته و جبهه را هم بچه هیئتی‌ها پر کردند و همین بچه مذهبی‌ها و سینه زنان فاطمیه و محرم حتی در فتنه‌ها احساس خطر کرده و وارد میدان می‌شوند، نظیر آنچه در فتنه سال ۸۸ رخ داد.
علاوه بر این، از آنجایی که بر حضرت صدیقه (س) ظلم‌های بسیاری شده است، مردم به ویژه شیعیان، حساسیت‌های خاصی نسبت به ایشان دارند؛ شاید درباره محرم حتی غیرشیعه هم به مسئله سوگواری و عزاداری برای حضرت سیدالشهداء (ع) توجه داشته باشند اما فاطمیه برای شیعه فصلی دیگر است، چراکه مظلومیت شیعه را در بالا‌ترین درجه به تصویر می‌کشد.
اشاره کردید که فاطمیه در سال‌های اخیر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده و مردم نسبت به عزاداری‌های این ایام نسبت به گذشته اهتمام بیشتری دارند، این مسئله از کجا نشات می‌گیرد؟
یکی از دلایل این مهم این است که رهبری معظم انقلاب بر بزرگداشت فاطمیه و عزاداری‌های آن تاکید داشتند و در کنار دغدغه و اهتمام دیگر مراجع و علما، ایشان امر به تعطیلی روز شهادت حضرت صدیقه (س) کردند که بسیار اثرگذار بود، چراکه خواه ناخواه وقتی روزی منتسب به حضرت صدیقه (س) بوده و تعطیل باشد زمینه را برای برگزاری بهتر و اثرگذار‌تر مجالس فاطمی فراهم می‌کند.
شاید دلیل دیگر این باشد که مردم نسبت به تشیع و آموزه‌های آن احساس خطر می‌کنند، یعنی همانطور که تولی داریم باید تبری نیز داشته باشیم و در عین اینکه باید به مسئله وحدت توجه کنیم آن را کنار گذاشتنِ اعتقاداتمان معنی نکنیم! چراکه خواه ناخواه شیعه نسبت به امیرمومنان (ع) و حضرت صدیقه (س) حساسیت ویژه دارد.
عزاداری‌های ایام فاطمیه و سوگواری برای حضرت صدیقه (س) در مقایسه با عزای سایر معصومین (ع) دارای حساسیت‌های خاص است، جنس جلسات ایشان چگونه باید باشد تا این حساسیت‌ها به حداقل ممکن برسد؟
برای این مهم باید همان کاری را انجام دهیم که رهبر معظم انقلاب انجام می‌دهند، یعنی ایشان خود بانی روضه و جلسه عزای فاطمی هستند، که در این جلسات هم روضه خوانی شده و هم مصائب حضرت صدیقه (ص) بازگو می‌شود و حتی روی آنتن رسانه ملی می‌رود اما به دور از هر گونه ایجاد حساسیت.
ما نیز باید توجه داشته باشیم که دشمنان ما از این وضیعت سوء استفاده نکنند و مطالبی که تفرقه ایجاد می‌کند را بیان نکنیم.
باید توجه داشت که برخی از مصائب اهل بیت (ع) مورد توافق شیعه و سنی است و بیان آن‌ها حساسیت ایجاد نمی‌کند اما طرح برخی مسائل حساسیت زا است.
باید توجه داشت امروز زمانی نیست که هیئات مذهبی و جلسات عزاداری ما به خانه‌ها و حسینه‌ها محدود شود بلکه با رشد فناوری‌های ارتباطی و رسانه‌ای‌گاه دامنه انعکاس این جلسات جهانی می‌شود و در صورت غفلت و بی‌توجهی به حساسیت‌های مذهبی زمینه سوء استفاده دشمن فراهم می‌شود.
بنابراین، امروز دیگر روضه خوانی‌ها محلی و خانگی نیست بلکه دامنه‌ای جهانی دارد و باید حساسیت‌های جهانی را در این باره در نظر گرفت و در روضه خوانی و قرائت اشعار، مسائلی را که ایجاد حساسیت می‌کند، ذکر نکرد.
برای آنکه از خلال مجالس حضرت صدیقه (س) بتوان شور و شعور را توامان در جامعه برانگیخت، رعایت چه نکاتی به ویژه از سوی مداحان اهمیت دارد؟
در مجالس اهل بیت (ع) چه مجالس حضرت سیدالشهداء (ع) چه دیگر معصومان (ع)، رعایت چند نکته از سوی مداح و واعظ باید مورد توجه باشد؛ نخست آنکه بدانیم آیا هدف فقط روضه خوانی و شور ایجاد کردن و سینه زنی است یا هدف امر به معروف و نهی از منکر، آگاهی دادن و معرفت افزایی در مردم و مخاطب است؟
ما مداحی می‌کنیم که مردم نسبت به اهل بیت (ع) معرفت بیابند تا در اثر این معرفت محبت یافته و محبت در آن‌ها باعث شود تا سخن حق اهل بیت (ع) را شنیده و بر اساس آن عمل کنند.
به عنوان مثال ما زمانی که فردی را نشناسیم به او محبت نداریم و کاری برایش انجام نمی‌دهیم اما به محض شناخت او، محبت در ما ایجاد شده و پس از آن به سخنانش گوش می‌دهیم.
در مورد اهل بیت (ع) نیز همین طور است یعنی باید ابتدا معرفت ایجاد کنیم تا در اثر آن مردم به آن‌ها محبت یافته و در نهایت به سخنانشان گوش دهند.
در مجالس متعلق به حضرت صدیقه (س)، چون موضوع خانه نشینی امیرمومنان (ع) و دفاع دخت پیامبر اکرم (ص) از ولایت مطرح است می‌توان معرفت افزایی کرد تا مردم بدانند ولایت محور است و حضرت صدیقه (س) فدایی ولایت هستند. همچنین، بدانند زمانی ولایت از آنِ امیرالمومنین (ع) بود و سپس در طول تاریخ ادامه یافت و امروز در عصر غیبت، ولایت فقیه مطرح است.
باید به فدایی شدن حضرت صدیقه (س) در مسیر ولایت اشاره و اهمیت آن را تبیین کرد تا مردم دریابند ایشان برای چه پشت در رفتند!
اثرگذاری جلسات عزاداری حضرت صدیقه (س) در مسیر معرفت افزایی و ایجاد محبت نسبت به آن حضرات (ع) در گروی چیست؟
شعر و صدا؛ بنابر تاکید مقام معظم رهبری در دیدار با مداحان، وقتی صوت خوب باشد بر قلب مردم اثر می‌گذارد و وقتی شعر خوب هم بخوانیم اثر دارد، به عبارت بهتر وقتی با صوت و شعر خوب دل‌ها آماده می‌شود و وقتی سخنی از اهل بیت (ع) چاشنی کار شود در مردم اثری مطلوب بر جای می‌گذارد و ما مداحان می‌توانیم از این فرصت‌ها استفاده کنیم برای بیان ابعاد زندگی حضرت صدیقه (س)، به ویژه زندگانی خصوصی ایشان در ارتباط با همسر، فرزندان و پدر گرامیشان (ص).
به عنوان مثال بیان کنیم که ایشان با زبان قربان صدقه با همسرشان صحبت می‌کردند و این رموز همسرداری در سیره فاطمی را تبیین کنیم. همچنین، به خطبه فدکیه حضرت (س) در جلسات عزاداری بپردازیم و فرازهای مختلف آن را که در برگیرنده تمامی احکام و عبادات است را شرح دهیم.
بنابراین، در مجلس فاطمی هدف صرفا روضه خوانی نیست بلکه به این بهانه می‌توان سخنان و سبک زندگی فاطمی را برای مردم بیان کرد آنهم وقتی که تنها خطبه فدکیه حضرت صدیقه (س) دنیایی از معارف را در بر دارد.
در کنار جلسات مداحی و منبر به عنوان رسانه سنتی، رسانه‌های نوین ارتباطی به ویژه رسانه ملی چطور باید حال و هوای مردم در ایام فاطمیه را فاطمی کند؟
رسانه ملی اولا باید در جستجوی افراد اثرگذار در جامعه باشد چراکه همه کار خواندن و مداحی نیست شاید برخی از چهره‌ها مشهورند اما محبوب نبوده و الگوی خوبی برای جامعه نیستند.
رسانه ملی می‌تواند افرادی را شناسایی کند یا خود از طریق ارتباط با افرادی که در جامعه رفتار و کردار و منششان اثرگذار است مورد استفاده قرار دهد تا اینطور نباشد که الگوی جامعه به چند تن انگشت شمار محدود شود.
توصیه و سخن آخر...
تاکید دارم در مجالس اهل بیت (ع) توجه به ارزشمندی وقت مردم داشته باشیم و مجالس ما فقط احساسی نباشد بلکه خروجی داشته باشد یعنی معرفت افزایی و به مردم هم تاکید دارم در مجالسی شرکت کنند که برای آن‌ها دستاورد داشته باشد.
اما مهم‌تر از همه به والدین سفارش که توجه کنند پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «فرزندانتان را ادب کنید به محبت پیامبر (ص)، محبت آل پیامبر (ص) و تلاوت قرآن.»
یعنی در همین زمانه نیز برای حفاظت از فرزندانمان باید دستشان را درست معصومان (ع) و قرآن بگذاریم و آن‌ها را به جلسات اهل بیت (ع) ببریم؛ همین امروز که وضعیت نگران کننده است بچه مسجدی‌ها و بچه هیئتی‌ها سالم‌تر زندگی می‌کنند، پس اگر نگران نسل آینده‌ایم، آن‌ها را از مسجد و هیئت و قرآن جدا نکنیم.
منبع:قدس
211008