فضاي زمين و زيربناي مسكن از نظر اسلام، شامل فضاي بيروني منزل يعني اتاق يا اتاق هايي كه مخصوص مراجعات بيروني منزل و رفت و آمد ميهمانان مي باشد از فضاي دروني كه متعلق به همسر و فرزندان است، بايد جدا باشد تا رفاه و آسايش و امنيت خانواده در حدّ أعلي تأمين گردد.
فضاي داخلي يا اندروني هم از چند اتاق همچون؛ اتاق والدين، اتاق مخصوص فرزندان، اتاق مخصوص عبادت و نيز قسمت سرويس بهداشتي تشکیل شده كه بايد در مكاني پوشيده قرار داشته تا عفت و حياء در بین خانواده محفوظ بماند.
ارتفاع مسكن:
از مجموع روايات نقل شده از حضرات معصومين عليهم السلام استفاده مي شود که احداث ساختمان مرتفع شايسته نيست.
امام صادق عليه السلام فرمودند: سقف خانه را هفت تا هشت ذراع بيشتر قرار ندهيد (حدود 3 الي 3 و نيم متر) كه عوارضي براي اهل خانه دارد و اگر بيشتر از سه متر بود، بالاي آن آية الكرسي نوشته شود تا عوارض منفي آن برطرف گردد.
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله فرمودند: ساختمان بلند و مرتفع، حقوق همسايه ها را ضايع مي سازد و ايشان از مردي انصاري كه در مدينه ساختمان بلند و مرتفعي ساخته بود، رو برگردانده و فرمودند: چنين بناهاي بلندي براي ديگر ساختمان هاي محل، زحمت و مزاحمت ايجاد کرده و جريان هوا و نور را از آنان دريغ مي دارد.
(احكام و آداب مسكن غلامرضا گلي زواره ص 92)
پشت بام ساختمان:
مستحب است اطراف بام منزل به اندازه يك متر ديوار كشي شود. امام صادق عليه السلام فرمودند: استراحت بر روي بامي كه ديوار كشي نشده، جايز نيست. راوی سؤال کرد: اگر از سه طرف ديوار باشد چگونه است؟. حضرت فرمودند: كفايت نمي كند و بايد از چهار طرف ديوار كشي شده باشد. (حلية المتقين ص 233)
فضاي داخلي منزل:
از نظر اسلام لازم است فضاي داخلي منزل از هرگونه تجملات، تزيينات و مجسمه هاي انسان و حيوان به دور باشد. حفظ سادگي و بي پيرايگي منزل و به دور از ماديات و استفاده از هنر اسلامي، فضاي منزل را زيبا ساخته و سبب آرامش روحی و روانی ساکنان آن خواهد گردید.
نقل شده که همۀ اطراف اتاق امام صادق عليه السلام، مزیّن به آية الكرسي بوده و در سمت قبله و مکان عبادت آن حضرت نیز از آيات قرآن استفاده شده بود. اسلام از زيبايي و زينت متعارف كه با موازين شرعي مطابقت داشته باشد، استقبال مي كند.
امام صادق عليه السلام می فرماید: خداوند دوست دارد هرگاه به بنده اي نعمتي ارزاني داشت، آثار آن نعمت را در او ببيند. سؤال كردند: چگونه؟. حضرت فرمودند: استفاده از لباس خوب، بوي خوش، منزلي تميز كه با گچ سفيد كاري شده باشد و فضاي بيروني منزل تمييز باشد و داخل منزل از روشنايي و نور خوب بهرمند باشد.
فضاي كلي مسكن:
داشتن مسكن خوب و وسيع در روايات از سعادت يك مسلمان شمرده شده و از مسكن تنگ و خانه كوچك نكوهش گردیده است.
البته داشتن خانۀ وسيع با روي آوردن به تجمل و رفاه زدگي فرق مي كند. منزل وسيع به معناي آن كه اتاق هاي متعددي داشته باشد كه همسر، فرزندان و ميهمانان بتوانند به راحتي از فضاي خانه استفاده كنند.
حضرت علي عليه السلام وسعت صحن و حيات منزل را جزء شرافت منزل دانسته و برتري اتاق پذیرایی و همسايه خوب را جزء بركت خانۀ خوب شمرده اند.
احكام مربوط به ساختمان سازي:
زميني كه مسكن در آن احداث مي شود، نبايد غصبي باشد؛ همچنين استفاده از مصالح حرام به شدت منع شده و مايۀ ويراني منزل خواهد شد. رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمودند: هر كس يك وجب از زمين ديگران را غصب نماید در قيامت تا هفت طبقۀ آن قطعه زمين را بر گردنش می آويزند.
مسأله‌ي شرعي:
كسي كه در مِلك غصبي نماز بخواند اگرچه روي فرش غصبي و تخت و مانند اينها باشد، نمازش باطل است.
(توضيح المسائل مسأله‌ي 866)
امام صادق عليه السلام فرمودند: كسي كه مالي را از راه غير حلال كسب كند، خداوند ساختمان و مصالح ساختماني را بر او مسلّط مي سازد. (فروع كافي ج 6 ص 531)
یا در جای دیگر امام صادق عليه السلام می فرماید: خداوند متعال ساختمان هايي دارد كه انتقام گيرنده ناميده مي شود پس اگر خداوند به بنده اي مالي عطا كند و او حق آن را (خمس، زكات و انفاق هاي مستحبي) پرداخت نكند آن را بر او مسلّط مي كند پس مالش را در آن صرف مي كند و مي ميرد و ساختمان را مي گذارد و مي رود.