یک استاد و داور بین‌المللی قرآن کریم با اشاره به دلایل عدم گرایش قاریان قرآن به تلاوت معنی‌گرا، این موضوع را دلیل ماندگاری تلاوت‌های عبدالباسط دانست.
عقیق: دوری قاریان ایرانی از تلاوت معنی‌گرا از موضوعاتی است که با وجود تأکیدات مقام معظم رهبری در بین قاریان قرآن کریم مغفول مانده و ضروری است اهالی قرآن به این امر توجه جدی داشته باشند.
در این گزارش گفت‌وگوی ما با حجت‌الاسلام «محمد‌رضا شهیدی‌پور» داور بین‌المللی قرآن کریم درخصوص دلایل دوری قاریان قرآن از تلاوت معنی‌گرا را می خوانید.
قرائت مفهومی و تأثیرگذار چیست؟
شهیدی‌پور در این گفتگو قرائت مفهومی را قرائتی همراه با دریافت قاری از مفاهیم آیات دانست و گفت: قرائت معنی‌محور قرائتی است که قاری قرآن در کنار توجه به چارچوب‌های فنی تلاوت که به آن تکنیک می‌گویند، به احساس خود که ناشی از دریافت مفهوم آیات است توجه داشته باشد. این توجه حداقل باید به اندازه توجه به تکنیک‌های تلاوت و حتی بیش از آن باشد.
وی در تبیین واژه قرائت تأثیرگذار گفت: به قرائتی تأثیرگذار می‌گویند که در عین توجه به معانی آیات، مستمع از تلاوت لذت ببرد و اهل فن یعنی کارشناسان تلاوت هم نتوانند از آن ایراد بگیرند. علت اینکه عبدالباسط تلاوت‌هایش در تاریخ ماندگار است هم همین است. وی همه جوانب تلاوت از اصول و تکنیک‌ها تا توجه به معانی و سایر موارد را به خوبی در تلاوتش رعایت می‌کرد و تکنیک‌هایی به کار می‌برد که مردم از آن لذت می‌بردند.
نظر شهید مطهری درباره قرائت‌های تأثیرگذار عبدالباسط
این استاد قرآن کریم با اشاره به نظر شهید مطهری درباره عبدالباسط گفت: شهید مطهری تلاوت معنی محور عبدالباسط را فهمیده و می‌گوید: من خودم... واقعاً از شنیدن قرآن لذت می‌برم... واقعاً زیبایی قرآن را حس می‌کنم مخصوصاً وقتی که با آهنگ لطیف و زیبایی خوانده شود. «این قرآن‌های عبدالباسط... بعضی قسمت‌ها که مخصوصاً آهنگی که انتخاب کرده با موضوعی که در آن آیه است تناسب دارد، تأثیرش عجیب است مثل آیه یا «یَا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ» یا سوره «إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ» غالباً هر چه خوانده این‌جور است، سوره «إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ» را با آهنگی متناسب با معنی آن خوانده است، مخصوصاً وقتی با این آهنگ‌ها می‌شنوم خیلی لذت می‌برم. این حلاوت و شیرینی قرآن و اینکه هر چه تکرار می‌شود از شیرینی‌اش کاسته نمی‌شود از وجوه اعجاز قرآن کریم است.
شهیدی‌پور با اشاره به لحاظ شدن این موضوع در آئین‌نامه مسابقات گفت: موضوع تطبیق معانی با قرائت در آئین‌نامه مسابقات گنجانده شده اما باید بر روی آن بیشتر کار کرد.
ضرورت برنامه‌ریزی و کار بنیادی درباره تلاوت معنی‌محور
وی با اشاره به ضرورت انجام کار اساسی و بنیادی از راستای ترویج تلاوت معنی‌محور گفت: متأسفانه در این زمینه کار چندانی صورت نگرفته و بچه‌ها از همان ابتدا با قرائت معنی‌محور آشنا نمی‌شوند. در این صورت در مسابقات هم نمی‌توان کاری در این زمینه انجام داد در حالی که اگر نمره قرائت تأثیرگذار بالا باشد، قاریان برای این کار بیشتر تلاش می‌کنند. البته همان‌گونه که گفتم این کار باید از پایه صورت گیرد و قاری از همان ابتدا با قرائت معنی محور آشنا شود.
برای تأثیر قرائت بر مستمع باید اخلاق قرآنی داشت
این استاد قرآن کریم ارائه قرائت تأثیرگذار و معنی محور را لازمه اخلاق قرآنی دانست و گفت: تا قاری اخلاق قرآنی نداشته باشد نمی‌تواند یک قرائت حرفه‌ای، مفهومی و تأثیرگذار ارائه کند. اگر آیات الهی از عمق وجود قاری بجوشد و از آن بهره برده باشد می‌تواند تلاوتی اثرگذار ارائه کند در غیر این صورت حتی فهم معانی و تکنیک‌های تلاوت هم نمی‌تواند به او در ارائه تلاوت تأثیرگذار کمک کند.
قرائت‌های دوران طلایی مصر براساس معنی است
وی قرائت‌های دوران طلایی مصر را بر اساس مفهوم آیات دانست و گفت: با کمی توجه به قرائت‌های اصیل دوران طلایی قرائت در مصر می‌فهمیم که این قرائت‌ها اغلب بر اساس مفهوم آیات هستند و قاریانی مانند محمد رفعت، عبدالفتاح شعشاعی، کامل یوسف بهتیمی، مصطفی اسماعیل، طه الفشنی و بسیاری از قاریان دیگر در قرائت‌هایشان صوت و لحن را برای القای مفاهیم آیات به کار می‌گرفتند.
تفاوت قرائت قرآن با آواز
شهیدی‌پور تفاوت قرائت قرآن با آواز را در خدمت‌گیری الحان برای القای معانی دانست و گفت: فرق بین آواز و تلاوت در این است که در آواز شعر به خدمت در می‌آید تا موسیقی جلوه کند اما در تلاوت صوت و لحن برای القای معانی آیات بکار گرفته می‌شود، یعنی به تعبیری دیگر در آواز اصل بر آهنگ و موسیقی است اما در قرائت اصل بر کلام است. پس قاری باید ابتدا آیات را بفهمد سپس به دنبال آهنگی برود که با متنی که می‌خواهد بخواند منطبق باشد.
قرائت‌های امروزی شبیه آوازخوانی است
شهیدی پور قرائت‌های قاریان امروزی را قرائت‌هایی شبیه آوازخوانی دانست و گفت: قاریان امروز بیشتر به دنبال اجرای نغمات هستند و به هیچ‌وجه به دنبال القای معانی نیستند و روزانه تلاوت‌های زیادی بدون فکر و اندیشه و تأثیر به مستمع اجرا می‌کنند و در واقع توجه افراطی به صوت و لحن آنها را از توجه به معنی‌گرایی باز داشته است.
تغییر ذائقه مردم یکی از دلایل دوری قاریان از تلاوت معنی‌گرا است
وی تغییر ذائقه مردم را یکی از دلایل دوری قاریان از تلاوت معنی‌گرا دانست و گفت: یکی از دلایل این امر این است که مردم هم بیشتر به دنبال کارهای صوتی، نفس قوی و فریادهای قاری هستند، البته اگر علت این موضوع را ریشه‌یابی کنیم می‌فهمیم که خود قاریان هم روی این تغییر ذائقه مقصر هستند. یعنی آنها جای اینکه روی مستمع تأثیر بگذارند از آنها تأثیر گرفته‌اند و با شنیدن صدای «الله الله» مردم روز به روز از تلاوت معنی‌گرا فاصله گرفته و برای جلب رضایت مردم فقط به کارهای صوتی روی آورده‌اند. تا جایی که امروز اغلب قاریان تکنیک‌های تلاوت معنی‌گرا را نمی‌دانند و از مفاهیم هم چندان سر در نمی‌آورند.
سه رکن اساسی برای قرائت تأثیرگذار
وی در پایان سه رکن اساسی برای قرائت تأثیرگذار و معنی محور برشمرد و گفت: قرائتی صحیح، اصولی و اثرگذار است که قاری قرآن با رعایت «اخلاق قرآنی» و «آشنایی با معنی و مفهوم آیات»، «طرز ادای جملات را بر اساس معنی» بداند و در تلاوت به کار برد این تلاوت را تلاوت تأثیرگذار و معنی محور می‌گویند.