۱. فروتنی در برابر ثروت مندان
مال و ثروت، در اسلام به عنوان «خیر» از آن یاد شده است؛ زیرا ثروت مندان درست کار، می توانند با مال و دارایی خود، دین حق را ترویج کنند امّا اگر کسی در برابر فرد ثروت مندی فقط به خاطر ثروت او تواضع کند، در دین خود، تزلزل به وجود آورده است.
امیر مؤمنان علی علیه السّلام می فرمایند:
کسی که نزد ثروت مندی برود و به خاطر ثروتش در برابر او تواضع کند، دو سوم دینش از دست می رود. ۱
۲. فروتنی در برابر کافران
کافران، کسانی اند که با اسلام و مسلمین، از سر عناد و لجاجت برآمده اند و با انواع و اقسام روش ها و تبلیغات مخرّب، قصد نابودی و تضعیف دین حق را دارند، حال اگر فرد مؤمنی خود را در برابر آنان کوچک پنداشت و تواضع کرد، جبهه باطل را تقویت کرده است. قرآن کریم به مسلمانان این گونه دستور داده است که:
محمّد فرستاده خداست و کسانی که با او هستند در برابر کافران، سرسخت و شدید و در میان خود با یکدیگر مهربان اند.۲
۳. فروتنی در مقابل متکبران
تکبّر، صفت ناپسندی است که انسان های غافل یا عنود و خودخواه به آن دچار می شوند و از گناهان کبیره به شمار می رود. متکبر می کوشد تا دائماً خود را مطرح کند و از نفسانیات سخن بگوید. به دلیل همین کردارهای ناپسند متکبرانه است که فروتنی در مقابل وی،گناه به شمار می رود، پس نباید در برابر آنان تواضع کرد.
رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می فرمایند: هرگاه متواضعان امت مرا ببینید در مقابل آنان تواضع کنید و زمانی که با متکبران برخورد کردید بر آن ها تکبر کنید که این رفتار، موجب ذلت و خواری متکبران می شود.۳
پی نوشت:
۱. نهج البلاغه (فیض الاسلام)، حکمت ۲۱۹.
۲. سوره فتح، آیه ۲۹.
۳. جامع السعادات (چاپ بیروت)، ج۱، ص۳۶۳.
۴. اخلاق اسلامی، ص۲۳۵-۲۳۶.