آیت‌الله جوادی آملی، مفسر برجسته قران تبیین کرد؛
آیت الله جوادی آملی گفت: انسان نفسی دارد به نام مصوله که کارش زرورق کشیدن روی سموم دنیوی است. وقتی مواظب نباشد و به دنبال این زرورق باشد کم کم در چاه سموم سقوط میکند و مسموم می‌شود و زمانی که مسموم شد همین نفس مصوله نفس عماره می‌شود.
عقیق: آیت‌الله جوادی آملی در سلسله جلسات درس تفسیر خود در تفسیر آیات 46 تا 52 سوره «زمر» گفت: خداوند در سوره زمر در بیان روز قیامت می‌فرماید جریان قیامت آنطور نیست که شما بخواهید آن را با فکر خود ادراک کنید. برخی اصل قیامت را ادراک نمی‌کنند و برخی دیگر در حد مفهوم ادراک می‌کنند.
وقتی قیامت ظهور کرد برای همه بر خلاف آن چیزی که فکر می‌کردند ظهور میکند. آن‌هایی که خواب بودند و ادارکی در مورد قیامت نداشتند بیدار می‌شوند. مومنانی که به اندازه مفهوم علم حصولی توانسته بودند قیامت را در دنیا ادراک کنند در قیامت با علم شهودی قیامت را درک می‌کنند. آن‌ها چیزهایی را می‌بینند که اصلاً فکر آن را نمی‌کردند.
وی افزود: خداوند در آیه 47 و 48 درباره تباهکاران و مجرمان می‌فرماید چیزهایی برای آن‌ها ظهور میکند که اصلاً فکرش را نمی‌کردند. برای این‌ها در روز قیامت دو مطلب روشن می‌شود اول اینکه چیزهایی که سیئه بود و آن‌ها حسنه می‌پنداشتند آن‌ها خیال می‌کردند دارند کار خیر می‌کنند و فکر می‌کردند آن تمدن است و در قیامت روشن می‌شود که آن‌ها حسنه نبود و سیئه بود.
دوم اینکه در قیامت باطن اعمالی که سیئه است و در دنیا انجام داده‌اند دامن گیر آن‌ها می‌شود. لذا در آیه 47 می‌فرماید: « وَبَدَا لَهُمْ مِنَ اللَّهِ مَا لَمْ يَكُونُوا يَحْتَسِبُونَ» آن‌ها گرفتار عذابی می‌شوند که نه تنها گمان نمی‌کردند بلکه حتی به فکرشان هم نمی‌آمد». در آیه 48 می‌فرماید: « وَبَدَا لَهُمْ سَيِّئَاتُ مَا كَسَبُوا وَحَاقَ بِهِمْ مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ؛ و زشتى گناهانى که مرتکب شده‌اند، برايشان آشکار می‌شود، و عذاب‌های روز قيامت که به مسخره می‌گرفتند بر آنان فرود می‌آید» آن لذت‌های کاذب و دورغین رخت بر می‌بندد و درد و عذابش برای‌شان می‌ماند. حرام اگر لذتی داشته باشد زود گذر است و فقط در دنیاست و باطن آن که مار و عقرب است در قیامت ظهور میکند.
آیت‌الله جوادی عنوان کرد: نکته دیگر در مورد تبهکاران و مجرمان این است که اگر این‌ها گاهی گرفتار خطا و غفلت می‌شدند امید بخشش وجود داشت اما این‌ها که «أَحَاطَتْ بِهِ خَطِيـئَتُهُ» محاط به سیئه شدند در قیامت هم محاط به سیئات عذاب آورند یعنی محاط به باطن سیئات دنیوی خود می‌شوند «وَحَاقَ بِهِمْ مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ» بنابراین اگر گناه مقطعی و زود گذر بود مورد عفو الهی می‌شود اما وقتی احاطت بهم خطیئته شد در قیامت حاق بهم می‌شود. بنابراین اصل قیامت برای همه طوری ظهور میکند که فکر نمی‌کردند، قیامت روزی است که برای برخی 50 هزار سال طول می‌کشد اما برای برخی 5 دقیقه.
وی افزود: بعد از این آیات خداوند اشاره‌ای به طبیعت انسان دارد و می‌فرماید:«فَإِذَا مَسَّ الْإِنْسَانَ ضُرٌّ دَعَانَا ثُمَّ إِذَا خَوَّلْنَاهُ نِعْمَةً مِنَّا قَالَ إِنَّمَا أُوتِيتُهُ عَلَى عِلْمٍ» طبیعت انسان به گونه ای است که وقتی به او ضرری می‌رسد قدرت نامتناهی را می‌خواند حال برخی می‌دانند از چه کسی درخواست می‌کنند و برخی نمی‌دانند. اما وقتی ما نعمتی به او دادیم در این آیه تاکید بر این است که این نعمت از جانب خداوند است و سه بار به این مساله تاکید میکند «خولنا»، «نعمه»، «منا» هر سه کلمه اشاره به این دارد که این نعمت فقط از جانب خداوند بوده که در گرفتاری انسان به او عطا شده است. به هر حال وقتی ما به او نعمت می‌دهیم می‌گوید من خودم زحمت کشیدم و من خودم مقدماتش را فراهم کردم.
این همان چیزی است که در سوره قصص بیان شد که بسیاری از آدم‌ها قارونی فکر می‌کنند اما اسلامی حرف می‌زنند اینکه ما خودمان به اینجا رسیدیم، ما خودمان دود چراغ خوردیم، ما خودمان زحمت کشیدیم همان قارونی فکر کردن است. اما اگر بگویند هر چیزی که داریم از طرف خداوند است دیگر قارونی فکر نکرده‌اند. وقتی حضرت موسی به قارون گفت حق فقرا را از ثروتی که خداوند به تو داده است عطا کن گفت من خود علم اقتصاد داشتم زحمت کشیدم این ثروت را فراهم کرده‌ام پس نیازی ندارد که بخواهم به فقرا چیزی عطا کنم «قَالَ إِنَّمَا أُوتِيتُهُ عَلَى عِلْمٍ عِندِي» اما خداوند بعدش فرمود «أَوَلَمْ يَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَهْلَكَ مِن قَبْلِهِ مِنَ القُرُونِ مَنْ هُوَ أَشَدُّ مِنْهُ قُوَّةً وَأَكْثَرُ جَمْعًا وَلَا يُسْأَلُ عَن ذُنُوبِهِمُ الْمُجْرِمُونَ؛ آيا ندانسته است، که خدا پيش از او نسل‌هایی را هلاک کرده که قوتشان از او افزون تر وشمارشان بيشتر بوده است؟ و اين مجرمان را از گناهشان نمی‌پرسند.
این مفسر قرآن کریم بیان کرد: انسانی که نعمتی از خداوند گرفته است این نعمت را به شیئ تبدیل میکند «أُوتِيتُهُ عَلَى عِلْمٍ» بعد ذات اقدس اله می‌فرماید این آزمون است «بَلْ هِيَ فِتْنَةٌ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ» ما افرادی را به سلامت، علم، مال و گاهی به مقام می‌آزماییم. علم زمین و علم مریخ با چند سال زحمت کشیدن و درس خواندن کسب می‌شود اما شناخت دنیا اینطور نیست.
فرمود همین دنیایی که لهو و لعب و تفاخر و تکاثر است متجر اولیاست، یک آدم عاقل می‌خواهد که از لابلای این لهو و لعب، تفاخر و تکاثر بتواند آن برلیان‌ها ارزشمند را بیرون بکشد. در سوره مبارکه حدید خداوند 5 بخش دنیا را مشخص کرد و فرمود: اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ؛ بدانيد که زندگی اين جهانی بازيچه است و بيهودگی و آرايش و فخر فروشی، وافزون جويی در اموال و اولاد» همین 5 بخش را خداوند در آیات دیگر به دو بخش لهو و لعب تحلیل کرد و بقیه موارد را به این دو تا برگرداند.
وی ادامه داد: دنیا متجر اولیاست و این مسئله به راحتی محقق نمی‌شود چرا که انسان هر کاری که بخواهد بکند یک من و مایی در آن وجود دارد که این من و ما همان بازی‌های دنیاست که در قیامت هیچ ارزشی ندارد. استخراج اصل و طلای عبادت در همه کارهای ما احتیاج به یک معدن شناس قوی و برجسته دارد که بتواند تمام این خاک‌ها و لهوو لعب‌ها را کنار بزند و آن طلای عبادت را که در همه کارهای ما چه سیاسی، چه اجتماعی، چه فرهنگی و چه عبادی وجود دارد را بیرون بکشد.
نزول انبیاء، اصرار انبیا، قالب آیات و روایات، ادعیه و زیارات ائمه به این بخش ناظر است یعنی اینکه اگر عمل و کاری انجام می‌دهید تلاش کنید در بین این خروارها خاک آن طلا و اصل عبادت را بگیرید و به همراه خود ببرید، آن چیزی که زائد است را واگذارید و آن چیزی که اصل و مهم است را با خود ببرید.
پایگاه بین‌المللی همکاری‌های خبری شیعه این مرجع تقلید اظهار کرد: بنابراین اگر به کسی خیری، علمی و ثروتی می‌رسد همه‌اش از طرف خداوند است و در حقیقت این‌ها آزمون الهی هستند. بعد فرمود این طبیعت و این نوع فکر چیزی است که در همه اقوام و قرن‌ها وجود دارد «قَدْ قال‌ها الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَمَا أَغْنَى عَنْهُمْ مَا كَانُوا يَكْسِبُونَ؛ کسانى که پيش از آنان بودند و ثروت و امکاناتى در اختيار داشتند نيز اين سخن را گفتند، ولى آنچه به دست آورده بودند آنان را کفايت نکرد و از عذاب الهى نجاتشان نداد» درون این تفکرات و خیالات باطل سم مهلکی بود که تبهکاران و مجرمان در دنیا نمی‌دیدند، این سم مهلک خودش را نشان داد «فأَصَابَهُمْ سَيِّئَاتُ مَا كَسَبُوا وَالَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْ هَؤُلَاءِ سَيُصِيبُهُمْ سَيِّئَاتُ مَا كَسَبُوا وَمَا هُمْ بِمُعْجِزِينَ؛ پس کارهاى ناروايى که انجام داده بودند، به صورت عذاب به آنان رسيد، و از اين مردمى که تو پيامبرشان هستى، نيز کسانى که با ارتکاب گناهان ستم کرده‌اند، کارهاى بدشان به صورت عذاب به آنان خواهد رسيد و آنان هرگز نمی‌توانند خدا را ناتوان سازند»
این در حقیقت تصویری از نفس مصوله است که هر زباله‌ای، هر خاکی و هر لهو و لعبی را که می‌داند انسان خوشش می‌آید را جمع میکند و بعد آن را با یک زرورقی زینت می‌دهد که انسان دلش را به آن زرورق خوش کند و مشغول آن لهو و لعب شود. پشت این زر ورق سم است اما روی این زرورق این است این خدمت به مردم است، در راه دین است، خدمت به نظام است و خدمت به جامعه است.
انسان به امید این زرورق و به طمع زرورق به این گودال سم می‌افتد وقتی که رفت و مسموم شد همین نفس مصوله بر می‌خیزد و می‌شود عماره بالسوء. قبلاً تصویل می‌کرد و بازی می‌داد اما الان دیگر امیر است چرا که اسیر گرفته است. فرمایش حضرت امیر (ع) که می‌فرماید «کم من عقل اسیر تحت هونا امیر» اشاره به همین معنا دارد. انسان اگر مواظب نباشد این زرورق او را در گودال سم می‌اندازد و اسیر نفس عماره میکند و در نهایت باعث می شود که انسان عالما و عامداً معصیت میکند.
منبع:شبستان