عضو هیات علمی پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی؛
خبرگزاری شبستان: یکی از دانشمندان معاصر شیعه پس از بیان دلایل ارزنده درباره طول عمر به اعجاز درباره طول عمر حضرت مهدی(ع) اشاره کرده و می‌نویسد: تاکنون دریافتیم که زندگی طولانی از دیدگاه دانش، شدنی است.
عقیق: یکی از شبهاتی که در مورد حضرت مهدی(عج) همواره مطرح بوده، بحث طول عمر ایشان است و اینکه چگونه ممکن است انسانی بیش از هزار سال عمر کند؟ برای بررسی بیشتر این موضوع گفتگویی را با حجت الاسلام خدامراد سلیمیان، عضو هیات علمی پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی انجام داده ایم.
مسئله طول عمر حضرت مهدی(ع) از چه زمانی مورد بحث بین اندیشمندان قرار گرفت؟
یکی از موضوعاتی که همواره مورد توجه بوده، مسئله طول عمر حضرت مهدی(ع) است. طبق روایات، و دیدگاه شیعیان، حضرت مهدی(ع) ـ که در آخرالزمان ظهور کرده و جهان را پر از عدل و داد خواهد ساخت ـ فرزند یازدهمین پیشوای معصوم امام حسن عسکری(ع) است که در سحرگاه نیمه شعبان سال 255 قمری متولد شده است. معنای روشن این گفتار آن است که آن منجی موعود، دارای عمری طولانی خواهد بود و تا کنون افزون بر 1170 سال از عمر ایشان سپری شده است.
نخستین دانشمندی که به طور جدی مسأله طول عمر امام زمان(عج) را مطرح کرد، شیخ صدوق است. وی در کتاب کمال الدین و تمام النعمه به تفصیل درباره طول عمر بحث کرده و به پرسشهای مخالفان طول عمر امام مهدی(عج) پاسخ گفته است. وی، فصل جامعی از کتاب یاد شده را به زندگی "معمرین" اختصاص داده است و ده‌ها نفر از معمرین را ـ که عمری بیش از 120 سال داشته‌اند ـ نام میبرد و شرح حال و زندگی هر یک از آنان را به صورت مختصر ذکر میکند. ایشان مسأله طول عمر حضرت مهدی(عج) را فقط از راه "تجربه تاریخی" و افراد دارای عمر طولانی، مورد بررسی قرار داده و به دیگر دلیل‌ها نپرداخته است.
پس از شیخ صدوق از اندیشمندان شیعه کسی به این مسئله پرداخت؟
بله، پس از وی این روش از سوی دانشمندانی همچون شیخ مفید، شیخ طوسی، طبرسی، خواجه نصرالدین طوسی، علامه حلی، فیض کاشانی، علامه مجلسی؛ و دیگر بزرگان شیعه ادامه یافت. آنچه این بزرگان در بحث‌های خود مطرح کرده‌اند، به طور عمده بررسی طول عمر از دیدگاه قرآن و نگاه روایات بوده است.
بحث طول عمر از نگاه قرآن چگونه مطرح شده است؟
در قرآن به برخی از کسانی که دارای عمری طولانی و غیرطبیعی بوده اند این‌گونه اشاره کرده است:
درباره حضرت نوح(ع) می فرماید: وَلَقَدْ اَرْسَلْنا نُوحاً اِلی قَوْمِهِ فَلَبِثَ فِیهِمْ اَلْفَ سَنَةٍ اِلاَّ خَمْسِینَ عاماً...f؛ «و به راستی، نوح را به سوی قومش فرستادیم، پس در میان آنان 950 سال درنگ کرد".( عنکبوت (29)، آیه 14)
درمورد حضرت عیسی(ع) میفرماید: وَ قَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسیحَ عیسَی ابْنَ مَرْیَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَ ما قَتَلُوهُ وَ ما صَلَبُوهُ وَ لکِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَ إِنَّ الَّذینَ اخْتَلَفُوا فیهِ لَفی شَکِّ مِنْهُ ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلاَّ اتِّباعَ الظَّنِّ وَ ما قَتَلُوهُ یَقینًا × بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَیْهِ وَ کانَ اللَّهُ عَزیزًا حَکیمًا × وَ إِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إِلاَّ لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَ یَوْمَ الْقِیامَةِ یَکُونُ عَلَیْهِمْ شَهیدًا؛ «و گفتة ایشان که: «ما، مسیح عیسی بن مریم، پیامبر خدا را کشتیم» و حال آنکه آنان او را نکشتند و مصلوبش نکردند؛ لکن امر، بر آنان مشتبه شد و کسانی که در باره او اختلاف کردند، قطعاً در باره آن دچار شک شدهاند و هیچ علمی بدان ندارند، جز آنکه از گمان پیروی میکنند. و یقیناً او را نکشتند؛ بلکه خدا او را به سوی خود بالا برد و خدا توانا و حکیم است و از اهل کتاب کسی نیست مگر آنکه پیش از مرگ خود، حتماً به او ایمان میآورد، و روز قیامت [عیسی نیز] بر آنان شاهد خواهد بود». ( نساء (4)، آیه 157 ـ 159)
حال که از عمر حضرت عیسی(ع) ، افزون بر دو هزار سال می‌گذرد، عمر 1170ساله حضرت مهدی(عج) چگونه امر بعیدی خواهد بود.
در بین منابع اهل سنت مواردی از کسانی که طول عمر زیاد داشته اند، وجود دارد؟
بله، یکی از کسانی که در سخنان پیامبر(ص) ـ به ویژه در منابع اهل سنت ـ به طول عمر او اشاره شده "دجال" است. اهل سنت، بر اساس همین روایات، عقیده دارند که دجال در عصر پیامبر(ص) متولد شده و به زندگی خود ادامه میدهد تا در آخرالزمان خروج کند.
حال اگر این احادیث درست باشد ـ چنان که اهل سنت بر این باورندـ در این صورت، شایسته نیست که آنان در حیات و عمر طولانی امام مهدی(عج)، تردید کنند! از طرفی حال که دشمن خدا، به جهت مصالحی، میتواند بیش از هزار سال زنده بماند، چرا بنده و خلیفه و ولی خدا نتواند عمر طولانی داشته باشد؟!
برخی از دانشمندان اهل سنّت ـ با وجود انکار ولادت حضرت مهدی(ع) از طرف بیشتر علمای اهل سنّت ـ در باره طول عمر آن حضرت بابی را با عنوان "فی الدلالة علی جواز بقاء المهدی حیاً" اختصاص داده، مضمون یاد شده را چنین بیان کرده‌اند: «هیچ امتناعی در بقای مهدی(عج) وجود ندارد، به دلیل اینکه عیسی، الیاس و خضر ـ که از اولیای خداوند می‌باشند ـ زنده هستند و دجال و ابلیس ـ که از دشمنان خداوند می‌باشند ـ نیز زنده هستند و زنده بودن اینها به وسیله قرآن و سنّت اثبات شده است. آن گاه که بر این موضوع اتفاق کرده‌اند، زنده بودن مهدی را انکار نموده‌اند ... پس به سخن هیچ عاقلی پس از این توجه نمی‌شود، در اینکه باقی بودن مهدی را انکار کند."
آیا از نگاه عقلی و علمی هم می توان دلیل و توجیهی برای طول عمر حضرت مهدی(ع) پیدا کرد؟
حکیمان و فیلسوفان گفته اند: بهترین دلیل بر امکان هر چیزی، واقع شدن آن چیز است. همین که طول عمر در میان پیشینیان روی داده و تاریخ، افراد زیادی را به ما نشان می دهد که عمری طولانی داشته اند، خود دلیل روشنی است بر اینکه طول عمر از دیدگاه عقل امری ممکن است. خواجه نصیر طوسی، در این باره گفته است: "طول عمر، در غیر مهدی(عج) اتفاق افتاده و محقق شده است چون چنین است، بعید شمردن طول عمر درباره مهدی(عج) جهل محض است."
مرحوم مظفر طول عمر حضرت را از نگاه فراطبیعی این گونه تفسیر کرده که بقای حضرت مهدی(عج) در این مدت طولانی معجزه و امری فوق طبیعی است. البته این بالاتر از آن نیست که حضرت در روز شهادت پدرش در پنج سالگی به امامت مردم رسید و نیز بالاتر از معجزة حضرت عیسی نیست که در میان گهواره سخن گفت و در آن روز به نبوت مبعوث گردید.
سپس آن مرحوم به امکان طول عمر اشاره کرده که زندگی بیش از عمر طبیعی از نظر علم پزشکی محال نیست، و در پایان نیز به مواردی که انسان‌ها عمری بسیار طولانی داشته‌اند اشاره کرده است.
افزون بر دلیل‌های یاد شده، راه دیگری نیز برای اینکه یک انسان بتواند عمر طولانی داشته باشد وجود دارد. این راه، همان راه اعجاز و قدرت خداوند است.
یکی از دانشمندان معاصر شیعه پس از بیان دلیل‌های ارزنده در باره طول عمر به اعجاز در باره طول عمر حضرت مهدی(عج) اشاره کرده می‌نویسد: تا کنون دریافتیم که زندگانی طولانی از دیدگاه دانش، شدنی است. حال، استدلال های پیشین را نادیده می‌گیریم و فکر می‌کنیم که از دیدگاه علمی، مسئلة طول عمر، غیر ممکن جلوه کند و پیری و فرسودگی، قانونی قاطع باشد که بشر، نه امروز و نه در مسیر دراز فردایش، توانایی چیرگی بر این قانون را پیدا نکند. از این فرض آیا جز این که نتیجه بگیریم عمر چندین صد ساله مانند عمر حضرت نوح و حضرت مهدی(ع)امری ناهماهنگ با قوانین طبیعی ای است ـ که دانش با افزارها و آزمایش ها و استقرا به اثبات رسانده ـ بازدة دیگری عایدمان می‌شود؟ در چنین صورتی، پدیده طول عمر معجزه‌ای به حساب می‌آید که یک قانون طبیعی را، در حالتی معیّن، از تأثیر انداخته تا زندگانی فردی را که پاسدار پیام‌های آسمانی است از خطر نابودی حفظ کند. (سیّد محمّد باقر صدر، جست و جو و گفت و گو پیرامون امام مهدی(ع) ص19ـ 21)
با این تفاسیر حتی اگر از نظر علمی نتوانیم موضوع طول عمر را ثابت کنیم، می توانیم این را نشانه و معجزه ای از جانب خداوند بدانیم؟
همین گونه است، طول عمر حضرت مهدی(عج) یکی دیگر از نشانه‌های قدرت پروردگار است. که پیش از آن مانند آن فراوان دیده شده است. یا ما باید منکر این همه اتفاقات و رخ دادهای خارق العاده در زندگی پیامبران و امامان باشیم، و یا این که طول عمر امام مهدی(ع) اگر یک میلیون سال هم طول بکشد باید قبول نماییم. چون همة این آیات از یک منبع و مبدأ سرچشمه گرفته و در راستای یک جهت و هدف صورت گرفته و ادامه و تکمیل یکدیگر است. وپیام و هدف این قدرت‌نمایی‌های شفاف و آشکار خداوند، باور به حضرت مهدی(عج) با تمام ضوابط و اصول و فروع آن و پاسخ منطقی به پرسش‌ها و شبهات می‌باشد.
رخ‌دادها و اعجازهای خارق العاده‌ای مانند: قصه خلقت حضرت آدم(ع)، داستان غریب زندگی نوح نبی و کشتی نجات، حکایت یونس پیامبر در شکم ماهی! آوردن تخت بلقیس به دستگاه سلیمان نبی، برآوردن شتر بچه‌ای برای صالح پیامبر از میان کوه و سنگ، ولادت موسی(ع) و هدایت و راهنمایی مادرش در حفظ او از مأموران حکومت، اژدها شدن چوب دستی حضرت موسی(ع) و بلعیدن اسباب ساحران فرعون، سالم ماندن موسی(ع) و غرق شدن فرعون، سرد و گلستان شدن انبوهی از آتش برای ابراهیم(ع)، تولد اسماعیل برای ابراهیم پیامبر در سنین پیری، نبریدن کارد سر اسماعیل را در هنگام آزمایش ، امّی و درس نخواندن محمّد(ص) و آوردن قرآن عظیم، به معراج رفتن پیامبر اسلام، و ده‌ها و بلکه صدها از این نمونه که همگی در مآخذ معتبر دینی و تاریخی ثبت و ضبط و انتشار یافته است.
بی گمان رخ‌دادهای یادشده یک امر و اصل مسلم بنیادی و از ناموس ویژة پروردگار است. و پروردگاری که این همه اعجازهای بزرگ آفریده، نگه‌داری حضرت مهدی (عج) تا روزی که خودش مصلحت بداند، از پلک چشم بر هم نهادن هم آسان‌تر است. آری، حضرت مهدی(عج) با قدرت الهی زنده است و در میان مردم، به حیات خود ادامه میدهد.
پی نوشت:
پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
منبع:شبستان