نهضت عظيم عاشورا با حركت امام حسين(ع) از مدينه آغاز مي‌شود و با شهادت او و يارانش در كربلا، به اوج خود مي‌رسد.
عقیق: اين نهضت در همين جا خاتمه نمي‌يابد، بلكه براي به ثمر نشستن اين نهضت و ثبت آن د ر تاريخ، خاندان عصمت و طهارت (ع) بايد آن را ادامه دهند. آن چنان كه حضرت زينب (س) رهبري اين نهضت را بر عهده داشتند، اما ايشان نيز با توجه به رهنمودهاي امام سجاد (ع)، كاروان اسرا و حوادث بعد از واقعه عاشورا را مديريت مي‌كردند. در گفت و گويي با دكتر صالح حسن زاده مدير گروه معارف اسلامي دانشكده الهيات و استاد دانشگاه علامه طباطبايي با ابعاد مختلف مديريتي و نقش امام سجاد (ع) بعد از واقعه كربلا آشنا مي‌شويم. امام سجاد (ع) در زنده نگاه داشتن قيام عاشورا چه نقشي داشتند، لطفاً دراين باره توضيح دهيد؟ ابتدا لازم است بدانيم كه امام زين العابدين (ع) در واقعه عاشورا به سبب بيمارى در جهاد شركت نكردند و خداوند ايشان را براى هدايت مسلمانان نگه داشت و نسل امام حسين (ع) در ذريه امام سجاد قرار گرفت. شيخ مفيد در اين باره مىگويد: همين كه امام حسين (ع) شربت شهادت نوشيد، شمر به قصد كشتن امام سجاد (ع) نيز حمله برد. امام زين العابدين (ع) در بستر بيمارى بسر مى برد، و حميد بن مسلم به دفاع پرداخت و حمله شمر را مانع گرديد. عمر بن سعد آن حضرت را در حالى كه از بيمارى رنج مىبرد با اهل بيت (ع) به كوفه انتقال داد. امام سجاد (ع) در قيام خونين كربلا مدت كوتاهى - بنا به مشيت الهى - بيمار بود و پس از بهبود، مدت ۳۵ سال امامت و زعامت جامعه مسلمانان را تداوم بخشيد. از آنجا كه شهادت سالار شهيدان حضرت اباعبدا… الحسين (ع) و ياران باوفايش از منظر عمومى، آثار ويرانگرى براى حكومت بنى اميه داشت و مشروعيت آن را زير سؤال برده بود و نيز براى اينكه اين تراژدى غمبار به دست فراموشى سپرده نشود، امام چهارم با گريه بر شهيدان نينوا و زنده نگهداشتن ياد و خاطره جانبازى آنان، اهداف شهيدان كربلا را دنبال مى كرد. ظلمت واقعه كربلا و قيام جاودانه عاشورا به قدرى دلخراش بود كه شاهدان آن مصيبت عظيم تا زنده بودند، آن را فراموش نكردند. هر وقت امام مى خواست آب بياشامد، تا چشمش به آب مى افتاد، اشك از چشمانش سرازير مى شد. هنگامى كه سبب گريه آن حضرت را مى پرسيدند، مى فرمود: چگونه گريه نكنم، در حالى كه يزيديان آب را به روى پدرم بستند و او را تشنه به شهادت رساندند. بزرگ مبلغ قيام عاشورا، حضرت امام سجاد (ع) با سخنرانى و خطبههاى آتشين خود توانست نهضت حقطلبانه سالار شهيدان را از هجوم تحريف نجات بخشد. اينك بعد از گذشت پانزده قرن همچنان اين قيام، پرشكوه و جاودانه است. خطبه‌ها و سخنراني‌هاي امام سجاد (ع) چه نقشي در رسوايي آل اميه داشته است؟ امام زين العابدين (ع) در مدت اقامت خويش در شام، دو بار خطبه خواندند، اولين بار هنگامى بود كه جارچيان حكومت، مردم را براى تماشاى اسيران، فراخوانده بودند. اين در حالى بود كه براى اسرا در كنار شهر شام، خيمه زده بودند. على بن الحسين (ع) از خيمه بيرون آمد و با اشاره از مردم خواست تا آرام شوند. امام (ع)، سخنش را با ستايش پروردگار آغاز كرد و چنان در روحيه مردم شام تأثير گذاشت كه انقلاب به پا شد. شاميان دريافتند كسانى كه با چنين وضع فجيعى در كربلا شهيد شدند، شورشى نبودند. آنان خاندان كسى هستند كه يزيد به نام وى بر مسلمانان حكومت مىكند. مؤذن دربار به يزيد اعتراض كرد و با خشم از او پرسيد: تو كه مى دانستى اينها فرزندان پيامبر (ص) هستند، به چه علت آنان را كشتى و دستور دادى اموال آنان را غارت كنند؟ عالم يهودى كه در مجلس يزيد بود، پس از شنيدن سخنان امام سجاد (ع)، از يزيد پرسيد: «اين جوان كيست؟» يزيد گفت: «فرزند حسين» يهودى گفت: «كدام حسين؟ …» آن قدر پرسيد تا دانست اينها از خاندان پيامبر اكرم (ص) هستند. يزيد را مورد سرزنش قرار داد و گفت: شما ديروز از پيامبرتان جدا شديد و امروز فرزندش را كشتيد. عكس العمل يزيد در برابر افشاگري‌هاي امام سجاد (ع) چه بوده است؟ يزيد در برابر سرزنش ديگران مجبور شد تا از موضع جابرانه و ظالمانه خود دست بردارد و از آن چه نسبتبه خاندان پيامبر (ص) انجام داده است، معذرت خواهى كند و مسؤوليت شهادت امام حسين (ع) و يارانش را به گردن فرماندار كوفه يعنى، عبيدا… بن زياد پسر مرجانه بيندازد. يزيد ضمن اظهار ندامت از عملكرد خود و لعنت بر پسر مرجانه، از امام سجاد (ع) مىخواهد كه اگر درخواست يا پيشنهادى دارد، بنويسد تا آن را انجام دهد. بديهى مىنمايد كه نخستين تقاضاى امام سجاد (ع) و ديگر اسراى كربلا، سوگوارى براى شهيدان به خاك آرميده شان در سرزمين گلگون نينوا و بازگشت به شهر پيامبر (ص) مدينه، بود. مدت توقف امام سجاد (ع) واسراى خاندان پيامبر (ص) را در شام از ده روز تا يك ماه نوشته اند.