مددجویان بازداشتگاه اوین هم در روز عاشورای حسینی همانند سایر شهروندان مسلمان ایرانی برای سیدالشهدا(ع) عزاداری می کنند اما انگار هیئت محبان اهل بیت "اوین" حال و هوای دیگری دارد.
عقیق: تهران، بارش باران، روزعاشورا، تقاطع چمراه و یادگار امام(ره) ... اینجا بازداشتگاه اوین است. زندانی 43 ساله که امروز نام بزرگترین و تنها بازداشتگاه پایتخت را از آن خود کرده است. زندانیان اوین هم ماه محرم را درک می کنند. از زندانیان ایرانی تا دزدان دریایی کارائیب همه و همه خود را به مراسم عزاداری سید سالار شهیدان می رسانند.
ساعت 9 صبح روز عاشوراست و اداره کل فرهنگی زندان اوین مانند هر سال تدارک ویژه ای برای دهه محرم دیده است. از سیاه پوش کردن اندرزگاه ها و نمازخانه ها تا رزرو مداح و دعوت از عزاداران حسینی ... همه دعوتند، فرقی نمی کند ایرانی باشی یا خارجی، مسلمان باشی یا مسیحی، جرمت بازرگ باشد یا زندانی جرایم غیرعمد یا مالی، اینجا همه زیر بیرق امام حسین(ع) متوسل شده و برای مظلومیت سالار شهیدان کربلا اشک می ریزند.
به هیات محبان اهل بیت خوش آمدید
بر اساس این گزارش محل برگزاری هیئت محبان اهل بیت بازداشتگاه اوین به دلیل حضور تمام زندانیان در مراسم عزاداری چندین بار پر و خالی شد. به نوعی اگر همه بخواهند همزمان در مراسم حضور داشته باشند مساحت نمازخانه جواب عزاداران را نمی دهد. دو نفر در ابتدای نمازخانه مسئول کفشداری عزاداران هستند و به تمام میهمانان خوش آمد می گویند. مداح اهل بیت مرثیه سرایی می کند؛ برخی در فکر فرورفته اند و برخی هم اشک می ریزند. از پیرمرد خمیده 70 ساله تا جوان 25 ساله جزو لیست عزاداران حسینی در دفتر کائینات ثبت شده اند. اما باید گفت که حال و هوای هیئت عزاداری در اوین کمی شاید با سایر هیاتها فرق داشته باشد.
اینجا عزاداری کمی فرق دارد!
اینجا اولین خواسته ات از سید الشهدا آزادی است؛ اشک های زندانیان یا برای ندامت از گناه است و یا رهایی از حق الناس یا درخواست رافت خداوند برای بخشش حق الله؛ وقتی در چهره زندانیان خیره می شوی تنها جسم آنها را می بینی که در مجلس عزای حسین(ع) حاضر شده اما تو نمی دانی که روح آنها به کجا پر کشیده است. خانه، خیابان، هیئت محل، دوستان، کربلا، جرمی که رخ داده، اشتباهی که انجام داده و شاید هم به یاد عزیز از دست رفته ... اما لحظه ای وارد عزا می شوند و بی اختیار اشک می ریزند.
دستانشان برای آمین گفتن دعا بالا می رود و فریاد یا ابالفضل(ع) سر می دهند. "آیا کسی هست که مرا یاری کند؟". برخی فکر می کنند که فراموش شده اند و برخی هم مات به یک نقطه خیره می شوند. کسی حواسش به دوربین عکاسی یا فیلمبرداری نیست و اصلا برایشان اهمیت ندارد. آنها دل شکستگانی هستند که هر روز آنقدر وقت دارند تا با خود بارها و بارها خلوت کنند و شاید حضور آنها در عزاداری سیدالشهدا(ع) اعلام نتیجه خلوت های شبانه شان باشد. آنها می دانند که باید از حسین(ع) و خدای حسین(ع) چه طلب کنند. شاید برای همین عزاداری در اوین با سایر عزاداری ها کمی فرق دارد.
وقتی "واشنگتن" هم سینه زن شد
نکته قابل تامل حضور زندانیان غیر ایرانی در هیئت محبان اهل بیت است. مجرمانی که به دلیل قاچاق یا ورود غیرقانونی به کشور یا برخی عناوین مجرمانه در ایران دستگیر و محکوم شده اند. ریچارد، ویلیام، فاوین و ... از سیاه پوست تا مسیحی.
یکی از زندانیان می گفت: سالهای اول خارجی ها زیاد توجهی به اینگونه مراسم نمی کردند اما آرام آرام شیفته هیئت سیدالشهدا شدند. بعنوان مثال یک زندانی به نام واشنگتن داریم که هیکلی درشت و ورزشکاری دارد و آنچنان سینه می زند که اگر تو جای سینه او باشی قطعا خرد می شوی. حتی ریتم تند سینه زنی را هم یاد گرفته و پا به پای عزاداران مسلمان ایرانی میدان داری می کنند.
یکی دیگر از زندانیان در مراسم عزاداری می گفت: در میان زندانیان افرادی هستند که کمی بعنوان افراد پرکینه شناخته شده اند چون هم به مذهب و دین بی اعتنایی و توهین می کنند و هم دل خوشی از قضات ندارند. به نوعی این نوع زندانیان که تعدادشان هم بسیار کم است معتقدند در زندان خدا وجود ندارد. اما همین افراد را امروز در هیئت دیدیم و برایمان جالب بود. هر چند فقط مدت کوتاهی بودند و رفتند اما همینکه از طرف آقا دعوت شده اند قابل تامل است.
بازداشتگاه اوین با همه امکانات رفاهی و فرهنگی (استخر، سونا، ورزشگاه، زورخانه، سلول های مجهز به تلویزیون و یخچال، آشپزخانه عمومی، کتابخانه، نمازخانه و غیره ...) باز هم زندان است. با تمام حاشیه های یک جامعه از مجرمین... برای همین شاید کمی کار فرهنگی انجام دادن از سوی زندانیان مشکل باشد.
در این میان یکی از زندانیان حرف خوبی زد و گفت: همه ما می دانیم که ایراد زندانی شدن ما قاضی نیست و قطعا خودمان اشتباه و خلاف کرده ایم. برخی می خواهند تا آخر عمر سرخود را کلاه بگذارند و قاضی را متهم کنند اما اگر وجدان داشته باشی می فهمی که اشتباه از سمت تو بوده است.
مزه قیمه امام حسین(ع) در اوین هم خوشمزه است
حال و هوای محرم در اوین شاید کمتر روایتگری شده باشد. اما نذری امام حسین(ع) در هرکجای دنیا یک طعم و یک مزه می دهد. یکی از زندانیان می گفت: امسال سالن 5 و 6 پول روی هم گذاشتند تا نذری بدهیم. همه چی آماده بود و نذری ها توزیع شد اما یکی از سالن های دیگر نتوانسته بود مبلغ مورد نیاز را جمع آوری کند و بچه ها غذایشان را با آن سالن نصف کردند تا همه با هم در نذر سیدالشهدا(ع) سهیم شویم. این گزارش در حالی است که برای امشب هم زندانیان در تدارک پخت قیمه هیئت بودند. به قول یکی از آشپزها که می گفت: قیمه امام حسین(ع) همیشه یک مزه خاصی دارد.
کلام آخر ما هم با گفته های حاج اصغر بادین فکر مداح اهل بیت زندان به پایان رسید. می گفت: دو سال است که دهه محرم میهمان اوین هستم. مداحی در میان دل شکستگان اوین حال و هوای خودش را دارد. می گفت: باید نام این مکان را تغییر دهند و بگذارند دانشگاه اوین چون اینجا همه چیز به زندانیان یاد می دهند. از ورزش تا کار و سواد و غیره ... با این حال خدا توفیق داده تا برای این عزیزان مداحی کنم.
برخلاف رسانه های خارجی ورود به زندان اوین برای خبرنگاران هیچ گونه محدودیت امنیتی ندارد. راحت می توانید درخواست داده و حتی با دوربین عکاسی وارد شوید. گفتگو و مصاحبه با زندانیان هم مشکل نیست. با این حال مشاهده فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی در بزرگترین زندان پایتخت قابل تامل است. از زیباسازی فضاهای اندرزگاه ها تا نظافت و تسهیلات رفاهی برای زندانیان این شائبه را برای بازدید کننده ای که اطلاعی از تنهایی و محبوس بودن یک انسان در بند ندارد ایجاد می کند که انگار وارد یک فرهنگسرا شده اید. با این حال هرچند سازمان زندانها و مدیریت اوین تمام تلاش خود را برای تنوع فرهنگی و آموزشی و حتی اشتغال زندانیان به کار گرفته اند اما باید دولت، جامعه و قانونگذار تمام راه های وقوع جرم در جامعه را کاهش داده تا شاهد محبوس شدن شهروندان به دلیل جرایم مختلف نباشیم.