عقیق: مریم حاج عبدالباقی، استاد دانشگاه و کارشناس مذهبی در گفتگو با «نسیم» در خصوص پیشینه و تاریخچه عزاداری در اسلام، گفت: از زمان پیامبر(ص) عزاداری برای حمزه سیدالشهدا را هم از سوی پیامبر (ص) و هم از سوی حضرت زهرا(س) داریم؛ در این زمینه شیعه و سنی معتقد هستند این اتفاق رخ داده است که حضرت گریه بسیاری برای حمزه کردند، حضرت زهرا (س) نیز هفتهای دو بار از مدینه به احد می رفتند و از خاک قبر حمزه تسبیح درست کردند و ذکر میگفتند.وی با تاکید بر این امر که عزاداری توسط شخص پیامبر (ص) بنا شده است، اذعان داشت: گریه برای خویشان پیامبر (ص) که مودت آن ها بر امثال ما واجب است، توسط شخص پیامبر (ص) بنا نهاده شد؛ امام باقر (ع) فرمودند برای من ده سال در منا عزاداری کنید و هزینه این عزاداری را پرداخت کردند، به عبارت دیگر این مورد جزو وصیت نامه حضرت بود؛ امام صادق(ع) بیمار شدند، به شخصی پول پرداخت کرده و گفتند به کربلا برود و برای ایشان دعا کنند.هر امر خدایی ماندگار خواهد شدحاج عبدالباقی افزود: راز و رمز ماندگاری واقعه عاشورا را به دوشاخه راز و رمز معنوی-ملکوتی ماندگاری و راز و رمز مادی تقسیم بندی کردم؛ راز و رمز معنوی-ملکوتی ماندگاری واقعه عاشورا به خدایی بودن راه و قیام امام حسین (ع) مرتبط است؛ هر امر خدایی ماندگار خواهد شد.وی اذعان داشت: زمانی که قرآن را آموزش می دهیم به دنبال روش های آموزش قرآن توسط پیامبر (ص) هستیم تا دریابیم چگونه قرآن ماندگار شد و تحریفی در آن صورت نگرفت؛ یکی از ابعاد بحث ماندگاری واقعه عاشورا از حیث مادی مسئله عزاداری است.اگر به ما توصیه عزاداری نشده بود، واقعه عاشورا تا این میزان ماندگار نمی شدحاج عبدالباقی با تاکید بر نقش عزاداری در ماندگاری واقعه عاشورا، گفت: اگر به ما توصیه عزاداری نشده بود که هم با احساسات و هم با بروز گره خورده است، واقعه عاشورا تا این میزان ماندگار نمی شد؛ گریه امری است که افراد آن را بروز دهند، برای تمام دنیا سوال پیش می آید که چه اتفاقی افتاده است؟ اگر به ما در جهت سخنرانی در خصوص واقعه عاشورا توصیه میشد تا این اندازه این واقعه ماندگار نمی شد.از دلایل مادی رمز ماندگاری واقعه عاشورا سیاه پوش شدن استوی ادامه داد: امامان (ع) برای افرادی که در خصوص این واقعه شعر می گفتند پول میدادند، خود مجالس عزاداری بر پا می کردند؛ از دیگر ابعاد مادی رمز ماندگاری واقعه عاشورا سیاه پوش شدن است؛ اگر عکس های ماهواره ایی از زمانی که در یک منطقه همه مشکی پوش می شوند، گرفته شود، همه به دنبال علت این امر خواهند بود؛ در آن زمان وسایل ارتباطی به گستردگی امروز نبوده است، ولیکن این مسئله چنان تاثیرگذار بوده است که تا کنون سیاه پوشیدن باقی مانده است.حاج عبدالباقی با ذکر این امر که سلام فرستادن به امام حسین (ع) و لعن کردن قاتلان ایشان در هنگام نوشیدن آب نیز از عوامل مادی ماندگاری واقعه عاشورا بوده است، گفت: ما در روز چند بار آب می نوشیم؟ وقتی این مسئله در زمان نوشیدن آب تکرار شود برای افرادی که نا آشنا است جالب خواهد بود و به دنبال علت این مسئله می گردند.وی افزود: در نماز وظیفه داریم بر خاک سجده کنیم؛ این مسئله را با سجده بر تربت امام حسین (ع) برای ما گره زدند تا هر بار که سجده می کنیم به یاد آن امام و واقعه عاشورا باشیم؛ به یاد دارم در مکه افراد از ما می پرسیدند این چیست که بر آن سجده می کنید و ما از آن به عنوان خاک پاک نام می بردیم؛ حتی برخی به دنبال بتی بودند که در این مهر پنهان کردیم و می گفتند آن را بشکنید؛ وقتی یکی از همراهان از امام حسین (ع) و واقعه عاشورا سخن گفت برای آن افراد جالب بود.حاج عبدالباقی با تاکید بر این که مهر و تسبیح تربت می تواند در دنیا بین المللی شود، گفت: علاوه بر مهر و تسبیح تربت امام حسین (ع)، شخص ایشان نیز برای جاودانگی واقعه کربلا ساز و کارهایی داشتند؛ در وهله اول امام حسین (ع) به همراه خود کودکانی را داشتند که هر کسی می داند اتفاقاتی که کودک چند ساله در کودکی می بیند فراموش نمی کند.وی با ذکر سرگذشت فاطمه بنت الحسین (س)، اذعان داشت: در زمان واقعه کربلا فاطمه بنت الحسین (س) 20-18 ساله بودند و همسر یکی از رزمندگان به نام حسن مثنی بوده است که حسن مثنی در واقعه کربلا زخمی می شود ولیکن به شهادت نمی رسد؛ این فاطمه همان کسی است که در بارگاه یزید فردی به او طمع می کند که حضرت زینب (س) جلوی این اتفاق می ایستند؛ فاطمه بنت الحسین (س) بر طبق مطالب تاریخی تا سن 90 سالگی زنده بودند؛ حداقل 50 سال زمان بازگویی واقعه عاشورا را داشتند.حاج عبدالباقی ادامه داد: علاوه بر کودکان افرادی به همراه امام حسین (ع) بودند که از ابتدا گفتند ما تا زمانی با شما همراهیم که جان ما در خطر نباشد؛ اینان اخبار کربلا را تا زمانی که حضور داشتند نقل کردند.این کارشناس مذهبی با اشاره به گروهی دیگر از افراد که اخبار کربلا را به منتقل کرده و به ماندگاری عاشورا کمک کردند گفت: برخی از یاران حضرت در کربلا زخمی می شوند و دشمن نیز آن ها را سر نمی برد چرا که از بنی هاشم نبودند و گمان بر مرگ آن ها داشتند در حالی که بسیاری از وقایع کربلا را در آن حال دیده بودند.اگر امام سجاد(ع) هنگام دیدن آب نمیگریستند، ما نمیدانستیم وظیفهای برای گریستن بر مصیبت کربلا داریموی با اشاره به حضور حضرت زینب(س) و امام سجاد (ع) در کربلا، گفت: حدود دو سال بعد از واقعه کربلا حضرت زینب(س) و سال ها پس از این واقعه امام سجاد(ع) زنده بودند و این واقعه را روایت میکردند؛ اگر امام سجاد(ع) هنگام دیدن آب گریه نمی کردند، ما هم نمی دانستیم وظیفه ای برای گریستن داریم؛این کارشناس مذهبی ادامه داد: البته برخی از دلایل تاریخی ما توسط دشمنان ثبت شده است؛ دشمنان امام حسین(ع) نیز شرح واقعه دادند و بسیاری از وقایع تلخ و دردناک را به عنوان افتخارات خود ثبت کردند.حاج عبدالباقی با تاکید بر این که اهل بیت (ع) از بسیاری ابزارهای عالی برای ماندگار کردن واقعه کربلا بهره بردند، گفت: این که در ایام محرم نذر میکنیم غذا بپزیم نیز از جمله ابزارهای ماندگاری این واقعه است؛ نذری که می کنید تا پایان عمر بر عهده شما است؛ با این که بسیاری از غذاها اسراف می شود و مردم قدر نمی دانند ولیکن به هیچ عنوان معتقد نیستم این امر باید حذف شود و توسط مردم انجام نشود؛ چرا که ابزارهای ماندگاری واقعه عاشورا است.ضرورت عزاداری برای امام حسین (ع) به میزان ضرورت ماندگاری واقعه کربلا است/ با بعد حماسی واقعه کربلا همواره از سوی دشمن مقابله شده استوی با اشاره به این که ضرورت عزاداری برای امام حسین (ع) به میزان ضرورت ماندگاری واقعه کربلا است، اذعان داشت: واقعه کربلا از دو بعد حماسی و درام قابل توجه است؛ با بعد حماسی واقعه کربلا همواره از سوی دشمن مقابله شده است؛ انقلاب ما احیای بعد حماسی قیام عاشورا بود و می بینید تا چه اندازه دشمن با آن مقابله می کند حتی از دسته های عزاداری در زمان شاه جلوگیری می شد.حاج عبدالباقی در ادامه افزود: دسته های سینی زنی و تعزیه در امر انتقال این واقعه به افراد دیگر و نسل بعد بسیار موثر است؛ بنابراین ضرورت عزاداری هم از بعد حماسی و هم از بعد درام کاملا واضح است؛ یک ملت را احساسات و افکار او نگه می دارد؛ واقعه عاشورا هم با افکار ما در ارتباط است و هم با احساسات ما چنان گره خورده است که کسی نمی تواند این مسئله را از ما جدا کند.وی با تاکید بر این که راه ماندگاری واقعه کربلا عزاداری است، گفت: شیطان برای هر امر خوبی نقشه می کشد؛ دشمن هم به خوب بودن این امر آگاه است پس برای از بین بردن آن طرح ریزی می کند؛ همان گونه که ما می دانیم این واقعه و عزاداری برای امام حسین (ع) فواید بسیاری برای جامعه شیعه دارد، دشمن نیز به این مسئله آگاه است.وقتی دشمن نتواند از برگزاری مراسم عزاداری جلوگیری کند، سعی در تحریف آن داردحاج عبدالباقی بیان کرد: اگر دشمن نتواند از برگزاری مراسم عزاداری جلوگیری کند، پس سعی در تحریف آن دارد؛ در طول تاریخ این امر را به اشکال مختلف شاهد بودیم؛ رقابت دسته های سینه زنی با یکدیگر، استفاده از اشعار سطح پایین و... راهکارهای دشمن برای تحت شعاع قرار دادن اصل واقعه کربلا است؛ با این حال به دلیل ماندن نام امام حسین (ع) نمی توان اذعان داشت بدی این اقدامات به خوبی آن فزونی دارد؛ باید تلاش در جهت اصلاح این امور داشت و به جهت مناسب و صحیح سوق داد.وی ادامه داد: اگر به دلیل چشم و هم چشمی هم دسته های عزاداری با یکدیگر به رقابت بپردازند، تعداد و شکوه این دسته افزایش می یابد و بیننده به رقابت بین دسته ها آگاه نیست و تاثیر این دسته ها و عزاداری روی افراد از بین نمی رود؛ باید این مسئله اصلاح شود، اصل و اساس عزاداری خوب است و خدا خواست که این گونه باقی بماند.حاج عبدالباقی با تاکید بر این که با گسترش شبکه های اجتماعی مسئله عزاداری در دنیا گسترده تر می شود، افزود: اگر در گذشته عزاداری در مناطق خاصی بود اکنون با گسترش ابزارهای تبلیغاتی مسئله عزاداری و واقعه کربلا گسترش بیشتری یافته است؛ البته قابل ذکر است من با این مسئله که عنوان می شود شیعه مذهب عزا و گریه است، مخالف هستم، باید تلاش کنیم چهره معترض ما در کنار چهره غمناک همواره وجود داشته باشد.دشمن باید در کنار این که چهره احساساتی ما را می بیند، درک کند تا چه اندازه می توانیم برای او پر خطر باشیموی ادامه داد: دشمن باید در کنار این که چهره غمناک و احساساتی ما را می بیند، درک کند تا چه اندازه می توانیم برای او پر خطر باشیم؛ از سوی ائمه (ع) این مسئله مطرح است که در عزای آن ها اندوهناک و در شادی آن ها شاد باشیم؛ این امر کمی ناقص است به عبارت دیگر نمی دانیم چگونه در شادی ائمه (ع) شاد باشیم؛ این مسئله ضرری به امر عزاداری وارد نمی کند بلکه باید امر شاد بودن در شادی های ائمه (ع) اصلاح شود.حاج عبدالباقی با تاکید بر این که شیعه چهره ای عقلانی دارد، گفت: این چهره عقلانی شیعه از سوی بزرگانی هم چون شهید مطهری به خوبی توصیف شده است؛ اگر کافی را با صحیح بخاری مقایسه کنید، در می یابید کتاب صحیح بخاری از ایمان و کفر و کافی با عقل و علم شروع می شود؛ این نشان می دهد عقل در شیعه از جایگاه بالایی برخوردار است؛ باید تلاش کنیم عزاداری های ما عقلانی ادامه پیدا کند تا تبدیل به ضد خود نشود.وی در خصوص مراسم عزاداری و آفات این نوع مراسمات، اظهار داشت: اطلاعات مردم از واقعه عاشورا بسیار تکراری است در حالی که مردم از بسیاری وقایع کربلا بی خبر هستند.حاج عبدالباقی ادامه داد: در مراسمی برای امام حسین (ع) در دانشکده الهیات آیت الله مروی به عنوان سخنران دعوت شدند؛ در آن زمان من همراه خود همیشه قرآن داشتم و در تلاش بودم قرآنی که حفظ کردم فراموش نکنم؛ با خود گفتم ابتدای سخنرانی را گوش میدهم اگر سخنان سخنران مفید و تازه بود گوش می دهم در غیر این صورت قرآن می خوانم؛ آیت الله مروی شروع کردند به سخنرانی و من از اول تا آخر جلسه سرتا پا گوش بودم، متوجه شدم بسیاری از گفته های وی را قبلا نشنیده بودم؛ چرا این امر نباید در تمام مجالس اتفاق افتد؟کسانی به ناگفته های کربلا پی می برند که اهل مطالعه و تحقیق باشندوی با تاکید بر این که مطالب ناگفته از واقعه کربلا بسیار است، اذعان داشت: کسانی به ناگفته های کربلا پی می برند که اهل مطالعه و تحقیق باشند و در کتاب های تاریخی معتبر بررسی کنند و تحلیل های درستی ارائه دهند؛ مقام معظم رهبری همواره مقتل را به همراه دارند و با وجود این که مقتل را حفظ هستند از روی کتاب می خوانند؛ مقام معظم رهبری قصد دارند بگویند حرف بی مدرک نمی زنند و به ما هم آموزش می دهند سخن بی مدرک نگوییم.حاج عبدالباقی افزود: واقعه کربلا چنان بزرگ است که نیازی به ذکر حدسیات ما و انشاپردازی های ما نیست؛ مردم عزاداری خود را می کنند و از سخنران با سواد استقبال می کنند.وی با اشاره به اینکه الگویی ما در عزاداری اهل بیت و در زمان حاضر علمای شیعه هستند گفت: علما همواره در مجالس عزاداری خود سخنرانی معرفتی دارند، روضه می خوانند و مردم اشک می ریزند، سینه زنی و شور انجام می شود و در انتها طعامی می دهند و مراسم تمام می شود.من معتقدم دستی در کار بوده است تا مساجد از عزاداری امام حسین(ع) کنار گذاشته شوندوی با اشاره به اینکه دستی در کار بوده است تا مساجد از عزاداری امام حسین(ع) کنار گذاشته شود،گفت: نباید کاری کرد بین مردم و مساجد فاصله ایجاد شود؛ مردم باید به مساجد بروند؛ مردم برای عزاداری خود را مقید به شرکت می دانند، مسئله عزاداری کمک می کند مردم با مسجد گره بخورند حتی به اندازه ماه رمضان و محرم در یک سال باشد.حاج عبدالباقی گفت: می دانید برخی جوانان هیچ گاه به مسجد نمی روند، عزاداری امام حسین (ع) این جوانان را به مسجد می کشاند؛ اگر قرار است تکیه ساخته شود در کنار مسجد باشد و دائمی نباشد؛ به عبارت دیگر به گونه ای باشد که بیشتر روزها و شب ها مردم به مسجد بیایند؛ حضور در مسجد و عزاداری در مساجد کمک می کند بسیاری از مسائل شرعی رعایت شود چرا که ورودی بانوان و آقایان جداگانه است؛ من معتقدم دستی در کار بوده است تا مسجد کنار گذاشته شود.