آیت الله جوادی آملی در کتاب مفاتیح الحیات می نویسد: در مذمت سختگيري بر خانواده از رسول خدا(ص) روايت شده است که فرمود: بدترين مردم مردِ سختگير بر خانواده است. شخصي پرسيد: اي رسول خدا! مراد از سختگيري بر خانواده چيست؟ فرمود: مرد هرگاه وارد خانه شد همسرش بترسد و فرزندش بهراسد و بگريزد و هرگاه از خانه بيرون رفت همسرش بخندد.
عقیق:به مناسبت 28 مهر ماه "روز خانواده" به بازخوانی فرازهایی از کتاب ارزشمند مفاتیح الحیات آیت الله جوادی آملی با موضوع خانواده و جایگاه رفیع آن در جامعه می پردازیم.
آیت الله جوادی آملی در کتاب مفاتیح الحیات مرقوم داشتند: خانواده، نخستين کانون رشد و آرامش بشري است که مراقبت از آن مسئوليتي سنگين به شمار آمده و موجب نجات از رنج و عذاب دنيوي و اخروي خواهد گرديد. ﴿يـٰاَيُّهَا الَّذينَ ءامَنوا قوا اَنفُسَکُم و اَهليکُم نارًا...﴾ (سورهٴ تحريم، آيهٴ 6). قرآن و روايات براي خانواده اهميت ويژه‌اي قائل شده و احکام و آداب فراواني براي رشد و بالندگي آن مقرر کرده‌اند که افزون بر رعايت آن‌ها براي رفاه و آسايش و رشد و تعالي خانواده، بايد از خداي سبحان نيز نجات و آسايش خانواده را خواست.
وقتي حضرت ابراهيم (ع) به فرمان خدا همسر و فرزند خود را به مکه آورد، دست به دعا برداشت و عرض کرد: پروردگارا! من برخي از فرزندانم (اسماعيل و نسل او) را در سرزمين بي‌کشت و زرع، در کنار خانه محترم تو سکونت دادم؛ پروردگارا! تا نماز را برپا دارند، پس دل‌هاي گروهي از مردم را به آنان گرايش ده و آنان را از ميوه‌ها و محصولات روزي عطا کن، باشد که سپاسگزاري کنند؛ همچنين جناب لوط که پس از تلاش فرهنگي فراوان نتوانست مردم را از هلاکت برهاند براي نجات خانواده باايمان خود چنين دعا کرد: پروردگارا! من و خانواده‌ام را که تنها گروندگان به من‌اند از وزر و وبال آنچه اين مردم انجام مي‌دهند، رهايي بخش. رسول خدا (ص) فرمود: هر معروفي صدقه به شمار مي‌آيد و هر آنچه را که مؤمن براي خود و خانواده و همسرش هزينه کند و نيز هر آنچه با آن آبروي خود را حفظ کند برايش صدقه نوشته مي‌شود.
*هم‌غذا شدن با خانواده
مؤمن بايد خانواده خود را در همه خوشي‌ها و نعمت.ها سهيم سازد، حتي در غذا خوردن نيز با آنان باشد. رسول خدا (ص) يکي از نشانه‌هاي تواضع را هم‌غذا شدن مرد با خانواده‌اش مي‌داند و مي‌فرمايد: آيا شما را به پنج چيز آگاه نکنم که اگر در کسي باشد متکبر نيست؟ چوپاني و بستن گوسفند، پوشيدن لباس پشمي، همنشيني با تهيدستان، سوار شدن بر الاغ [کنايه از مرکب ارزان‌قيمت] و هم‌غذا شدن مرد با خانواده‌اش.
*تقدّم خانواده بر ديگران
در فرهنگ اسلامي اولويت و تقدم خانواده يک اصل به حساب مي‌آيد و روايات فراواني بر آن دلالت دارند. رسول خدا (ص) فرمود: هرگاه خدا به يکي از شما خيري عطا کرد، ابتدا خود و خانواده‌اش را از آن بهره‌مند سازد؛ و نيز فرمود: از خانواده آغاز کنيد و هر کسي که نزديک‌تر است مقدم بداريد. امام سجاد (ع) مي‌فرمايد: اينکه وارد بازار شوم و پولي داشته باشم که براي خانواده‌ام گوشتي بخرم که بدان نياز دارند، نزد من از آزادسازي برده‌اي محبوب.تر است.
*پاداش نيکي به خانواده
رسول خدا(ص) به اميرموٴمنان علي (ع) فرمود: خدمت به خانواده، کفارهٴ گناهان بزرگ، موجب فرونشاندن خشم الهي، مهريهٴ حوريان بهشتي و موجب فزوني حسنات و درجات است. اي علي! به خانواده خدمت نمي‌کند مگر صدّيق يا شهيد يا مردي که خدا برايش خير دنيا و آخرت را خواسته است. از رسول خدا(ص) روايت شده که نزديک‌ترين شما به جايگاه من در قيامت، نيکوترين شما از جهت اخلاق و سودمندترين شما نسبت به خانواده خويش است. نيکي به خانواده افزون بر پاداش اخروي در دنيا نيز آثار خوبي دارد. رسول خدا (ص) فرمود: هنگام ورود به خانه، سلام کن، خدا برکتت را افزون مي‌کند. امام سجاد (ع) درباره اهميت نيکي به خانواده فرمود: پسنديده‌ترين شما نزد خدا بهره دهنده‌ترين شما بر خانواده است. امام صادق (ع) نيز فرمود: هر کس نسبت به خانواده‌اش نيکوکار باشد خدا بر عمرش مي‌افزايد؛ امام کاظم (ع) فرمود: هر کس با برادران و خانواده‌اش نيکوکار باشد عمرش طولاني مي‌شود.
*پاداش اندوه براي خانواده
اميرموٴمنان (ع) مي‌فرمايد: روزي بر رسول خدا(ص) وارد شدم و فرمود: اي علي! چگونه صبح کرده‌اي؟ گفتم: در حالي که در دستانم چيزي جز آب نيست و من براي حسن و حسين ناراحتم. فرمود: اي علي! اندوه براي خانواده حجابي در برابر آتش جهنّم است.
*کيفر تباه کردن خانواده
رسول خدا(ص) فرمود: از رحمت خدا دور است، از رحمت خدا دور است کسي که خانواده خود را تباه کند؛ همچنين آن حضرت از اينکه کسي خودش سير باشد و خانواده‌اش را گرسنه نگه دارد، نهي کرد و فرمود: براي هلاکت يک مرد همين بس که خانواده خود را تباه کند.
*کيفر بداخلاقي با خانواده
هنگامي که پيامبر(ص) و مردم [از خاکسپاري سعد بن معاذ] بازگشتند پرسيدند: اي رسول خدا! با سعد کاري کردي که با هيچ‌کس ديگر نکرده‌اي؛ جنازه‌اش را بدون ردا و کفش مشايعت کردي؟ فرمود: فرشتگان بدون کفش و ردا در تشييع او حاضر شدند و من به آنان تأسّي جستم. گفتند: يک بار سمت راست تابوت و بار ديگر سمت چپ آن را گرفتي! فرمود: دستم در دست جبرئيل بود و هر جا را که او مي‌گرفت مي‌گرفتم. گفتند: به غُسل او فرمان دادي و خودت بر جنازه‌اش نماز گزاردي و خودت به خاکش سپردي؛ آن‌گاه فرمودي همانا عذاب قبري بر سعد اصابت کرد؟ فرمود: آري، رفتار او [سعد] با خانواده‌اش تند بود.
در مذمت سختگيري بر خانواده از رسول خدا(ص) روايت شده است که فرمود: بدترين مردم مردِ سختگير بر خانواده است. شخصي پرسيد: اي رسول خدا! مراد از سختگيري بر خانواده چيست؟ فرمود: مرد هرگاه وارد خانه شد همسرش بترسد و فرزندش بهراسد و بگريزد و هرگاه از خانه بيرون رفت همسرش بخندد.