عقیق:«زید شناسی» آثار و دستاوردهای سودمند بزرگی در جهان اسلام دارد؛ زیرا زید، امام زیدیه و محور شکل گیری زیدیه است که اکنون در سرزمینهای اسلامی پیروان زیادی دارد و در جغرافیای سیاسی جهان اسلام تأثیرگذار است. او نزد شیعه امامیه اثنی عشریه نیز شخصیت محبوب و ممدوح و موثق بزرگی است که در میان امامزادگان برجسته و بی نظیر است. پیکر مطهر زید پس از شهادت و دار زدن سوزانده شد و خاکسترش را بر باد دادند وگرنه امروز بالاترین بارگاه در میان امامزادگان به وی تعلق داشت. شناخت زید شناخت رهبر قیامی فراگیر به خونخواهی شهیدان کربلاست. زیدشناسی می‌تواند الهام بخش وحدت زیدیه و امامیه و اتحاد امت اسلامی گردد.

 مسأله اصلی تحقیق درک ابعاد و ویژگی‌های شخصیت زید بر اساس سنت معصومان علیهم السلام است.

تحلیل و بررسی احادیث نشان داد در ارتباط با زندگینامه و شخصیت زید احادیث بسیاری از پیامبر(ص) و امام باقر، امام صادق و امام رضا(ع) وجود دارد.

سیمای زیدبن علی بن حسین علیهم السلام در خطبه ای از امیرمؤمنان امام علی(ع) تبیین شده است. امام علی(ع) به مردم چنین هشدار داده اند: ایها الناس انی دعوتکم الی الحق فتولیتم عنی و ضربتکم بالدره فاعییتمونی، اما انه سیلیکم بعدی ولاه لا یرضون منکم بذلک حتی یعذبوکم بالسیاط و بالحدید، فاما انا فلا اعذبکم بهما انه من عذب الناس فی الدنیا عذبه ا... فی الاخره و آیه ذلک ان یاتیکم صاحب حتی یحل بین اظهرکم فیأخذ العمال و عمال العمال رجل یقال له یوسف بن عمر و یقوم عند ذلک رجل منا اهل البیت فانصروه فانه داع الی الحق، فکان الناس یتحدثون ان ذلک الرجل هو زید (عباس قمی، سفینه البحار،ج 1، ص 578). ای مردم ! من شما را به حق دعوت نمودم از من روی برگرداندید و شما را با دره زدم از همراهی و راه رفتن بازماندید. آگاه باشید پس از من برای شما والیانی آیند که به این قدر از شما راضی نمی شوند تا اینکه شما را با تازیانه و آهن عذاب می‌کنند، اما من شما را با آنها عذاب نمی نمایم. هر کس در دنیا مردم را عذاب کند خداوند در آخرت او را عذاب نماید و نشانه این واقعیت اینکه شما را صاحبی می‌آید خون شما را پیش رویتان حلال می‌کند سپس مردی به نام یوسف بن عمر کارگران و کارگران کارگران را می‌گیرد و در آن هنگام مردی از ما اهل بیت قیام می‌کند، پس او را یاری کنید، زیرا او دعوت کننده به حق است.

مردم از این سخن می‌گفتند که آن مرد زید است. یوسف بن عمر عبدالملک زید را به شهادت رسانده است. ( اربلی، کشف الغمه فی معرفه الائمه علیهم السلام، ج 2، ص 303 ). این مطلب گواه ارتباط این سخنان با زید است.

امیرمؤمنان امام علی(ع) در این خطبه خویش دو ویژگی شخصیت زید را اعلام نموده و دستور به یاری او داده اند. زید را «داعی الی الحق» نامیده اند، این نشانه حق گرایی زید و حقانیت قیام اوست. او را از اهل بیت قرار داده اند که تراز شخصیت او را بالا می‌برد و به عموم مردم امر کرده اند: زید را یاری کنید ! این فرمان نیز حرکت زید در صراط مستقیم هدایت را آشکار می‌سازد.

محمدبن حنفیه در مدرسه پدرش امام علی(ع) حقایق حیات سیاسی زیدبن علی را آموخته بود که به عون بن عبدا... و زیدبن حسن هشدار می‌دهد: هر کس زیدبن علی را یاری نکند خداوند او را در آتش افکند ( شیخ صدوق، الامانی، مجلسی 54، ص 259 و ص 260 * علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 46، ص 170 * ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، ص 132)

 زید مدافع شخصیت الهی حضرت فاطمه (س)

زیدبن علی از نسل فاطمه زهرا علیها السلام بود. وی در مجلس طاغوت زمان هشام بن حکم در برابر او می‌ایستد و او را به تقوا دعوت می‌نماید. زمانی که هشام وی را فرزند کنیز می‌نامد، زید در پاسخ هشام خود را فرزند حضرت فاطمه(س) می‌شناسد و می‌گوید: قدکانت ام اسماعیل امه لام اسحاق فلم یمنعه ذلک ان بعثه ا... نبیا و جعله للعرب ابا فاخر ج من صلبه خیر البشر محمداَ صلی ا... علیه وآله وسلم فتقول لی هذا و انا ابن فاطمه و ابن علی (مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین بن علی، مروج الذهب و معاون الجوهر، ج 3، ص 206). مادر اسماعیل کنیزی برای مادر اسحاق بود و این واقعیت، اسماعیل را از اینکه خداوند او را به پیامبری برانگیزد منع نکرد و خداوند او را پدر عرب قرار داد و از صلب وی بهترین بشر حضرت محمد (ص) را به دنیا آورد، پس تو به من فرزند کنیز می‌گویی، در حالی که من فرزند فاطمه(س) و فرزند علی(ع) می‌باشم. زید در شوق یادگیری آموزه‌های فاطمی، خطبه حضرت فاطمه علیها السلام را از عمه اش زینب دختر امام علی(ع) فرا گرفت و روایت کرد. (شیخ عباس قمی، سفینه البحار، ج 1، ص 578)

زید در معرکه نبرد با بنی امیه و اهل شام در کوفه، سواری از مردم شام از قبیله کلب را دید که به میدان آمد و شروع کرد به ناسزا گفتن و دشنام دادن و سب فاطمه زهرا علیها السلام دختر پیامبر (ص)، زید که سخنان وی را شنید بشدت گریست، به گونه ای که محاسن وی تر شد و مکرر فرمود: اما احد یغضب لفاطمه بنت رسول ا...؟ آیا یکی نیست که برای فاطمه دختر پیامبر خشمگین شود؟ آیا کسی نیست برای رسول ا... خشمگین گردد؟ آیا فردی نیست که برای خدا خشم کند. سعید از اصحاب زید آن مرد شامی را شناسایی کرد و او را بر روی قاطرش با ضربه شمشیر گردن زد، به گونه ای که سرش پیش پای قاطرش افتاد. زید پیش وی آمد میان دو چشم او را بوسید و گفت: به خدا انتقام ما را گرفتی، به خدا به شرف دنیا و آخرت و اندوخته هر دو رسیدی، این قاطر را بردار که من آن را به تو بخشیدم (ابوالفرج اصفهانی،مقاتل الطالبین،ص 141 و ص 142)

زیدبن علی بن حسین علیهم السلام فاطمه زهرا علیها السلام را مادر خویش می‌نامید. جعفر بن زیاد احمرگفته است: زیدبن علی این آیه را قرائت نمود: و کان ابوهما صالحا فاراد ربک ان یبلغا اشدهما و یستخرجا کنزهما (کهف، آیه 82) سپس گفت: حفظهما ا... بصلاح ابیهما فمن اولی بحسن الحفظ منا؟ رسول ا... جدنا و ابنته امنا و سیده نسائه جدتنا و اول من آمن به و صلی معه ابونا (شیخ صدوق، الامالی، ص 263 * شیخ مفید، ابوعبدا... محمد بن محمدبن نعمان عکبری بغدادی، الامالی، مجلسی 3، ص 116 * علامه مجلسی، بحار الانوار،ج 46، ص 173). خداوند گنج آن دو کودک را به دلیل صلاح پدرشان حفظ نمود، پس چه کسی سزاوارتر از ما در حسن حفظ است ؟ پیامبر(ص) جد ما، و دختر پیامبر مادر ما، و سیده وسرور زنان جده ما، و نخستین کسی که به پیامبر ایمان آورد و با پیامبر نمازگزارد؛ پدر ماست.

منبع:قدس

211008