تشکیل کلاس های آموزشی برای اقشار مختلف اجتماع در مساجد

علاوه بر جلسات سخنرانی پیامبر که معمولاً پس از نماز جماعت برگزار می شد کلاس های آموزشی نیز در اوقات گوناگون از سوی آن حضرت در مسجد تشکیل می شد. این کلاس ها اختصاص به جوانان و نوجوانان نداشت و بزرگسالان و پیرمردان نیز در چنین جلساتی شرکت می کردند. در این جلسات مسائل گوناگونی به مسلمانان آموزش داده می شد؛ در راستای این آموزش ها مباحث اعتقادی و آموزش مبانی ایمان به خداوند در شمار اولین مسائلی بود که به مسلمانان به ویژه آنان که تازه به آیین اسلام گرویده بودند آموزش داده می شد. (الوفاء باحوال المصطفی؛ ابن جوزی)

در سال هشتم هجری نیز پس از آن که مکه توسط مسلمانان فتح شد پیامبر گرامی اسلام بی درنگ معاذ بن جبل و ابوموسی اشعری را مامور کرد تا در مسجد الحرام به مردم مکه قرآن، فقه و دیگر مسائل دینی را آموزش دهد. شور و نشاط علمی حاکم بر مسجد النبی تا سال ها پس از رحلت پیامبر ادامه داشت. (السیره النبویه؛ ابن هشام) تلاوت قرآن و خواندن آن نخستین و ساده ترین روشی بود که پیامبر اسلام از مسجد آغاز کرد. پیامبر اسلام از طریق تلاوت قرآن هم به ابلاغ رسالت می پرداخت و هم دعوت مسرکین به اسلام را مد نظر داشت. (امام و ماموم در جلوه گاه حضور؛ محمد جواد ابوالقاسمی)

شواهد تاریخی نشان می دهد پیامبر و یاران آن حضرت از مسجد الحرام در راستای تبلیغ و ترویج اندیشه های دینی بهره برداری می کردند. کعبه و مسجد الحرام از دیرباز جایگاه گردهمایی مردم بود. مشرکان قریش، بازرگانان، و مسافرانی که از اطراف مکه به این شهر می آمدند پیش از اسلام نیز بر پایه اعتقادات خاص خود برای پرستش بت ها و یا طواف خانه خدا گرد کعبه و در مسجد الحرام حضور می یافتند. پیامبر گرامی اسلام از این فرصت ها برای تبلیغ آیین توحید و یکتا پرستی سود می جست. (مسجد در آیینه قرآن و روایات؛ خسرو تقدسی نیا)

مسجد؛ مکانی برای تبادل افکار
در متون تاریخی آمده است که پیامبر برای اتخاذ مواضع مناسب در جنگ بدر، در یکی از مساجد اطراف مدینه به نام مسجد عرق الظبیه با اصحاب به مشورت پرداخت. همچنین برای رفتن به جنگ احد در مسجد مدینه با مسلمانان به تبادل نظر همت گماشت. امام علی (ع) می فرمایند: اگر به ناچار قرار است با من بیعت کنید به مسجد بیایید که همانا بیعت من به طور مخفی و پنهانی باشد. بلکه باید با رضایت مسلمین و در ملا عام و اجتماع مسلمین انجام گیرد؛ پس در حالی که بر می خاست و مردم دور او بودند وارد مسجد شد و مسلمانان به سوی او هجوم آوردند و با او بیعت کردند. (جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی؛ علی رضایی)

مسجد؛ مأمن محرومین و مستمندان

گروهی از مستمندان مسلمان در مسجد زندگی می کردند و از کمک های مالی حضرت رسول و دیگر مسلمانان بهره مند می شدند. این گروه 400 تن از اصحاب پیامبر را تشکیل می دادند. به دستور آن حضرت در بخشی از مسجد که مسقف بود سکنی گزیده بودند و ضمن اقامت در آن جا قرآن می آموختند، روزه می داشتند و به جنگ می رفتند. (مسجد پناهگاه و مروج ادبیات؛ کاظم کامران شرفشاهی) نخستین بیمارستان در تاریخ اسلام همان خیمه ای بوده که پیامبر خدا هنگام جنگ خندق برای درمان زخمیان در مسجد خویش در مدینه برافراشت و زنی به نام رفیده را برای رسیدگی به حال محرومان برگماشت.

پی نوشت:

برگرفته از کتاب مسجد در روایات و اخبار

 منبع:جام

211008