ماه مبارک رمضان افضل از همه ماه‌ها و ایامش افضل از همه ایام و ساعاتش افضل از همه ساعات، إلا ماه ذیحجه که این ماه، افضل از همه است، این استدلال، طبق ضوابط علمی هم درست در می‌آید، نتیجه اینکه ماه ذیحجه افضل از جمیع ماه‌ها است.
عقیق:با توجه به آغاز ایام پر برکت ماه ذی‌الحجه سخنان آیت‌الله محمدعلی ناصری استاد اخلاق درباره اهمیت این ماه و اعمال ویژه آن در ادامه می‌آید:
*اهمیت و فضیلت ذی‌الحجه
در آستانه ماه شریف ذیحجه هستیم. امیدوارم تفضلات و عنایاتی که حضرت حق در این ماه به اولیایش می‌کند، شامل حال ما هم بشود، إن شاء‌الله. این ماه، ماه عجیبی است و فرصت فوق‌العاده‌ای است برای آن‌هایی که می‌خواهند به سوی کمال و سعادت، قدمی بردارند و رشدی حاصل کنند. اولیای الهی به این ماه، به ویژه به دهه اول آن، توجه خاصی داشته‌اند و بر اعمال و آداب آن مراقبه شدیدی می‌نموده‌اند. این ماه، ماه صعود و پرواز و ماه مغفرت رحمت الهی است. درباره فضیلت این ماه، در روایات اهل بیت(ع) تأکیدها و سفارش‌های متعددی به چشم می‌خورد؛ از جمله اینکه رسول خدا (ص) فرمودند: «انجام اعمال صالح در هیچ ایامی به اندازه دهه اول ذیحجه در نزد خدا محبوب نیست»، اصحاب پرسیدند: «حتی از ایام جهاد در راه خدا هم برتر است؟»، حضرت فرمودند: «حتی جهاد هم به پای آن نمی‌رسد، مگر جهادی که شخص در آن، جان و همه مالش را در راه خدا صرف کند».
ممکن است برای برخی این سؤال مطرح شود که ما تا حالا فکر می‌کردیم ماه مبارک رمضان از همه ماه‌ها و ایام، پرفضیلت‌تر است؛ در حالی که روایت فوق می‌گوید دهه ذی‌الحجه برتر است. در نهایت، کدام ماه، فضیلتش بیشتر است؟
*مقایسه ماه رمضان و ماه ذیحجه
برای این سؤال که ماه رمضان برتر است یا ماه ذیحجه به چند صورت می‌توان جواب گفت:
اول اینکه بگوییم روایت فضیلت ماه مبارک رمضان به روایات ماه ذیحجه تخصیص می‌خورد و حاصلش این می‌شود که ماه مبارک رمضان، افضل از همه ماه‌ها، و ایامش، افضل از همه ایام، و ساعاتش، افضل از همه ساعات، الا ماه ذیحجه که این ماه، افضل از همه است. این استدلال، طبق ضوابط علمی هم درست در می‌آید. نتیجه اینکه ماه ذیحجه، افضل از جمیع ماه‌ها است که علت این برتری را هم بیان خواهیم کرد.
ثانیاً ممکن است بگوییم این برتری‌ها، جهتی و حیثی است، یعنی از جهتی ماه رمضان برتر است و از جهتی دیگر، ماه ذیحجه برتر است؛ برای مثال می‌توان گفت از حیث دعا و مهمان حق بودن و عمومیت مغفرت الهی، ماه مبارک رمضان برتر است و از حیث درجه و مقام و تجلیات ولایت، ماه ذیحجه برتری دارد، به هر حال ماه ذیحجه، ماه دعا است و ماهی است که نزد خدا خیلی عزیز است. ماه‌ها، مخلوق خدا و نزد او عزیز هستند، لکن ماه ذیحجه، آثار دیگری دارد و بنده‌ها می‌توانند به واسطه رفتن در خانه حق و التجا بردن به حق و توبه و انابه کردن در این ماه، نتایج ویژه‌ای بگیرند.
اعمالی که در این ماه وارد شده، دارای فضائل عجیب است، از جمله روزه گرفتن روز اول ماه بسیار ثواب دارد، حضرت موسی بن جعفر(ع) فرمودند: هر کس روز اول دهه ذیحجه را روزه بگیرد، خداوند برای او ثواب روزه هشتاد ماه را می‌نویسد، پس اگر 9 روزه دیگر دهه را هم روزه گرفت؛ ثواب روزه یک عمر را به او می‌دهند، روزه قضا یا روزه استیجاری هم داری، در این ایام بگیر که همان ثواب برایت هست، خلاصه آنکه از حیث فضیلت و قرب به حق، ماه ذیحجه، ماهی عجیب است.
*اهمیت دعا در این ماه
دعاهای زیبا و عجیبی برای این ماه هست که در کتاب مفاتیح الجنان ذکر شده و سفارش شده که آن‌ها را بخوانند. حضرت حق با این همه عظمتش و با این همه مخالفت‌های من و امثال من، در عین حال فرموده است: به در خانه من بیایید. در قرآن فرمود: «وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»، بخوانید مرا، دعاهایتان را اجابت می‌کنم، در آیه شریف دیگری است که «قُلْ مَا یَعْبَؤُاْ بِکمُْ رَبىِّ لَوْ لَا دُعَاؤُکُمْ»، بگو: اگر دعاهای شما نبود، خدا اصلاً به شما اعتنا نمی‌کرد، اگر دعاهای شما و تضرع و زاری شما نباشد، خدا به شما اعتنا نمی‌کند.
در روایتی دیگر هست که «اِنَّ اللّهَ یُحِبُّ اَنْ یُسْاَلَ»، خدا دوست دارد که از او درخواست شود، خدا دوست دارد بنده‌هایش در خانه‌اش بروند و بگویند؛ خدایا! به ما عطا کن. کریم، عطا و کرم را دوست دارد. حضرت حق، خالق هر شخص کریمی است، همه انسان‌های کریم، مخلوق او هستند؛ لذا خداوند، فوق هر کریم است و هر چه بخواهیم، عنایت می‌کند.
حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند: «عَلَیْکُم بِسِلَاحِ الْأَنْبِیَاء»، بر شما باد به صلاح انبیا، عرض کردند: یا رسول الله! اسلحه انبیاء چه بوده است؟، فرمودند: «دعا»، دعا، اسلحه انبیاء است، هر چه می‌خواهید از خدا بخواهید که همه چیز در دست او است، حالا اگر ناصری یک تقاضایی داشت و چهار روز به در خانه خدا رفت و به او ندادند، مأیوس نشود.
حضرت امیر(ع) می‌فرمایند: «مَن استَدامَ قَرْعَ البابِ وَ لَجَّ وَلَجَ»، کسی که در زدن را ادامه دهد و پافشاری کند، به مقصود می‌رسد، کسی که در یک خانه‌ای را مرتب بزند، آخر در را به رویش باز می‌کنند و نمی‌گذارند بسته بماند، مخصوصاً در این زمان‌ها که بسیار با شرافت و با عظمت هستند. چنین موقعیت زمانی در اختیار ما هست.
حضرت نبی اکرم(ص) فرمودند: «مَا مِنْ أَیَّامٍ أَزکَی عِندَ الله تعالی وَ لاَ أعظَمَ أجراً مِن خَیرٍ مِنْ عَشْرَ اْلأضْحَی»، هیچ ایامی نزد خدا، پر برکت‌تر و پر اجرتر از دهه اول ذیحجه نیست، منظور این است که ماه ذیحجه، ظرفی است برای استجابت دعاها و قبولی توبه‌ها و رسیدن به مقامات معنوی. ماه ذیحجه، یک سکوی پرش به قرب حق و رضایت حق و سعادت ابدی و تکامل است.
برادران! این فرصت چند روزه در این ماه را غنیمت بشماریم و بر ذکرها و دعاهایی که دارد مواظبت کنیم، دعاهای وارد شده در این ماه را مرحوم حاج شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان نقل کرده‌اند که دعاهای عجیب است؛ مثل دعایی که حضرت امیر(ع) در این دهه می‌خواندند و سفارش می‌کردند که همه بخوانند، با این مضمون:
لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الّلَیالی وَالدُّهُورِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ اَمْواجِ الْبُحُورِ، لااِلهَ اِلاَّ اللهُ وَرَحْمَتُهُ خَیْرٌ مِمّا یَجْمَعُونَ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الشَّوْکِ وَالشَّجَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الشَّعْرِ وَالْوَبَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الْحَجَرِ وَالْمَدَرِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ لَمْحِ الْعُیُونِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ فِی اللَّیْلِ اِذا عَسْعَسَ، وَالصُّبْحِ اِذا تَنَفَّسَ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ عَدَدَ الرِّیاحِ فِی الْبَراری وَالصُّخُورِ، لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ مِنَ الْیَوْمِ اِلی یَوْمِ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ
که «لا اله الا الله» می‌گوییم به عدد شب‌ها و روزگار. «لا اله الا الله» می‌گویم به عدد امواج دریاها که همیشه موج دارند و لحظه‌ای از موج، خالی نیستند. «لا اله الا الله» می‌گویم به عدد موها و پشم بدن‌های موجودات«لا اله الا الله» می‌گویم به عدد سنگ‌ها و کلوخ‌ها. «لا اله الا الله» می‌گویم به عدد به هم خوردن پلک‌ها و ...
اعتقاد ما این است که به عدد همه این‌ها «لا اله الا الله» در پرونده خواننده دعا می‌نویسند. خدا دارا است و عنایت می‌کند و همه را در نامه عمل می‌نویسد، این اعداد را او می‌داند و می‌نویسد، این اعداد را او می‌داند و می‌نویسد، قریب به این مضمون در صلواتی بر اهل بیت(ع) هم هست که: خدایا بر حضرت محمد و آل محمد صلوات بفرست به عدد ستاره‌ها، به عدد برگ درخت‌ها، به عدد صدا کردن حیوانات پرنده و ... در آنجا هم تعبیراتی مثل این دعا دارد.
*مناسبت‌های ماه ذیحجه
در فضیلت این ماه، همین بس که اتفاقات عظیمی در آن افتاده است. روز اول ماه، روز تولد حضرت ابراهیم(ع) بوده است. حضرت ابراهیم خلیل الرحمان، روز اول ماه ذیحجه در بابل متولد شدند، بابل یک زمین بسیار وسیع، میان کوفه و حله در نجف است. از نجف که به طرف حله بیرون می‌رویم، میان کوفه و حله، یک سرزمین بسیار وسیع است که به جنوب شرقی عراق و منطقه حجاز متصل است.
روز هفتم، روز شهادت امام محمد باقر(ع) است، روز نهم، روز عرفه است. در روایت است که اگر خداوند کسی را در ماه مبارک رمضان نیامرزید، منتظر بماند تا روز و شب عرفه که حضرت حق رحمتش در آن زمان، بسیار گسترده است؛ عنایت می‌کند و می‌بخشد، علاوه بر این، این روز، روز شهادت حضرت مسلم بن عقیل(ع) هم هست، روز دهم، روز عید قربان است.
مسلمان‌ها دو عید دارند؛ یکی عید قربان و یکی هم عید فطر است. همه مسلمان‌ها در این دو، شریک هستند، اما شیعه‌ها، اعظم از همه اعیادشان، هجدهم ماه ذیحجه و روز عید غدیرخم است که خدا می‌داند این روز، چه فضائلی دارد. روز غدیر، روز نصب حضرت امیر‌المؤمنین(ع) به وصایت و ولایت است، یعنی روز به فعلیت رسیدن ولایت کلیه امیر‌المؤمنین(ع) است، فعلیت ولایت کلیه امیر‌المؤمنین(ع) در میان اجتماع، روز عید غدیر بوده است، والا حضرت امیر(ع) از اول هم ولایت داشتند. موقعی که حضرت متولد شدند و فاطمه بنت اسد آمد و حضرت را به دست پیغمبر(ص) داد، حضرت امیر به پیغمبر(ص) سلام کردند، حضرت فرمودند: «یا علی! بخوان» حضرت سوره مؤمنون را خواندند.
لذا حضرت(ع) از اول ولایت داشتند؛ اما اظهارش، در اجتماع از عید غدیر بود. پس تعبیر فعلیت بهتر است، در بیست و چهارم این ماه، مباهله با نصارا و غلبه اسلام بر مسیحیان منتهی شد و بنا شد مسیحیان جزیه بپردازند، در بیست و پنجم این ماه، نزول سوره دهر (انسان) در شأن اهل بیت(ع) بوده است، خاتم‌بخشی حضرت امیر(ع) هنگام رکوع نماز و نزول آیه «انما ولیکم الله» هم در این ماه بوده است.
غلبه حضرت موسی(ع) بر فرعون در این ماه بوده است. انداختن حضرت ابراهیم(ع) در آتش و نجات آن حضرت در این ماه بوده است، خواستگاری و ازدواج حضرت زهرا(ع) در این ماه بوده است، رسیدن حضرت ابراهیم (ع) به درجه خلیلی، در این ماهه بوده و لقب خلیل الرحمان را در این ماه به ایشان دادند، سوره برائت از مشرکین در این ماه نازل شد که امیر‌المؤمنین(ع) را فرستادند تا آن را در مکه برای مشرکان بخوانند.
حضرت موسی(ع) شمعون را در این ماه خلیفه و وصی خودش قرار داد، حضرت سلیمان(ع) حضرت آصف را در این ماه خلیفه و جانشین خودش قرار داد، حضرت نبی اکرم(ص) اخوت و برادری را در این ماه تشریع کردند که روز هجدهم ذیحجه، دوستان با هم دست می‌دهند و عقد اخوت و برادری را می‌خوانند، اعظم از همه این‌ها، همان عید غدیر است که در این روز، ولایت تشریع شد.
در این روز 180 یا 120 هزار مسلمانی که در آنجا بودند، همه با امیر‌المؤمنین(ع) بیعت کردند، همه ائمه اطهار(ع) چقدر احترام برای روز هجدهم ذیحجه قائل بودند! چقدر بذل و بخشش‌ها در این روز می‌کردند! مانند این روایت که حسن بن راشد نقل می‌کند:
روزی محضر مبارک امام جعفر صادق(ع) شرفیاب شدم و عرضه داشتم: یا بن رسول الله! فدایت شوم! آیا برای مسلمان‌ها عیدی با فضیلت‌تر از عید فطر، قربان، جمعه و روز عرفه وجود دارد؟، فرمودند: بلی! روزی است که از همه آن‌ها نزد خداوند متعال شریف‌تر و عظیم‌تر و با فضیلت‌تر خواهد بود و آن، روزی است که خدای متعال دین مبین اسلام را در روز آن کامل کرد و این آیه قرآن را بر پیغمبر نازل نمود: «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا»، امروز (با معرفی علی بن ابی طالب(ع) به عنوان امام و خلیفه رسول الله(ص)) دین خود را بر شما کامل کردم و نعتم را بر شما تمام کردم و برای شما، دین اسلام را برگزیدم.
از آن حضرت(ع) پرسیدم: آن روز، کدام روزی است که علی(ع) به امامت و خلافت منصوب شد؟، فرمودند: هر یک از پیغمبران الهی، برای خود، وصی و جانشین تعیین کرده‌اند و آن روز معین را به عنوان عید برگزیده‌اند و سپس افزود: آن روزی که بر تمام ایام، شرافت و برتری دارد، روزی است که نبی اکرم(ص) از طرف خداوند متعال، حضرت علی(ع) را امام و خلیفه خود به مردم معرفی کردند، در آن روز، آیات الهی نازل شد، دین مبین اسلام تکمیل و حجت خداوند بر همگان ثابت شد.
پرسیدم: یا بن رسول الله! در آن روز چه اعمال و عباداتی انجام دهیم؟، حضرت(ع) در پاسخ فرمودند: خوشحال کردن مؤمنان، صلوات بر حضرت محمد و آل محمد، و برائت و بیزاری جستن از دشمنان و ظالمان به آن‌ها، دیگر آنکه چون خداوند، این روز، یعنی هجدهم ذیحجه را روز تثبیت ولایت بر مؤمنان قرار داده، بهتر است روزه بگیرند، روزه گرفتن این روز، موجب کفاره شصت سال گناه خواهد بود.
امیدوارم خداوند إنشاءالله دعای همه اهل ولایت را به درجه اجابت برساند، إنشاءالله در شب‌های این دهه موفق شوید دو رکعت نماز میان مغرب و عشا بخوانید که در آن آیه «و واعدنا موسی ثلاثین لیلة و ...» خوانده می‌شود، اگر این نماز را مقید باشید بخوانید، با ثواب حجاج که در مکه و مشاعر مقدسه هستند شریک خواهید بود؛ یعنی ثواب حج را در نامه عمل شما هم می‌نویسد.
توجه کنید که اهم دعاهای ما در این ماه مقدس، دعا برای فرج امام زمان(عج) باشد. این مسأله فراموش نشود، اگر دعایتان را برای فرج حضرت قرار دادید، خداوند به احترام آن دعا، دعاهای دیگر شما را نیز اجابت می‌کند؛ به خصوص که پشتیبانش، صلوات بر محمد و آل محمد باشد.