كتاب «عاشورا بعثتي دوباره، تحليل تربيتي و اخلاقي عاشورا» نوشته «حجت‌الاسلام شكرالله دانش»، به جايگاه تربيت در نهضت عاشورا پرداخته است.
عقیق:به نقل از رسا، كتاب «عاشورا بعثتي دوباره، تحليل تربيتي و اخلاقي عاشورا» نوشته «حجت‌الاسلام شكرالله دانش»، به جايگاه تربيت در نهضت عاشورا پرداخته است.
بر اساس اين گزارش، در اين كتاب به جايگاه تربيت در رسالت پيامبر(ص) و نظام تربيت اسلام پرداخته مي‌شود؛ سپس مقدمات شكل‌گيري عاشورا ـ به دليل انحرافي كه در نظام تربيت نبوي به وجود آمد ـ تشريح شده است. همچنين در اين كتاب نقش تربيت و اخلاق در شكل گيري نهضت عاشورا بررسي شده و تربيت خانوادگي و نظام اخلاقي خانواده در هر دو اردوگاه عاشورا مورد مطالعه و نظر قرار گرفته است.
شايان ذكر است، در سه فصل پاياني اين كتاب جلوه‌هاي تربيتي و اخلاقي عاشورا تبيين شده است كه در نوع خود كم نظير است.
عاشورا تجلي‌گاه شرافت انساني و كرامت‌هاي اخلاقي
همچنين در اين كتاب به تربيت در عاشورا از طريق نامه‌ها، خطبه‌ها و ارتباطات در كاروان عاشورا، عزاداري مطلوب، جلوه‌هاي تربيت عاشورا و نتايج اجتماعي اين واقعه بي‌نظير پرداخته شده است.
در بخشي از پيشگفتار اين كتاب مي‌خوانيم: «بعثت، غدير و عاشورا مهم‌ترين مقاطع تاريخ اسلام هستند. غدير و عاشورا در ادامه رسالت پيامبر(ص) و به منظور تحقق اهداف بعثت به وجود آمدند و آخرين حلقه از اين زنجيره مقدس با قيام حجت(عج) تكميل خواهد شد.
مهم‌ترين هدف از اين سلسله رسالت‌ها، اصلاح جامعه بشري، تربيت و تزكيه نفوس و هدايت آنان در مسير تعالي و كمال است.
گر چه در عاشورا فجيع‌ترين و جان‌سوزترين وقايع تاريخ بشر اتفاق افتاد و بشر زشت‌ترين چهره خود را در قتل، شكنجه، اسارت و غارت اموال شريف‌ترين اولاد آدم و زريه پيامبر(ص)نشان داد، اما با نگاهي به آن روي ديگر واقعه عاشورا، زيباترين اعمال و رفتار از شريف‌ترين و ارجمند‌ترين انسان‌ها بروز كرد و عاشورا به نمايشگاه زيبا و بزرگي از تجسم عيني دستورات متعالي اسلام به منظور رشد و هدايت انسان تبديل شد.
عاشورا يك مكتب عظيم فرهنگي و تربيتي و گنجينه‌اي از جلوه‌هاي تربيتي است كه ضامن تداوم دين و ارزش‌هاي جامعه بشري است.
امام حسين(ع) پيشواي قيام جاويد عاشورا و جانشين خاتم پيامبران خداست؛ پيامبري كه رسالتش جهاني است و براي هدايت و ارشاد همه نسل‌ها در همه عصرها مبعوث شده است. پيامبري كه اعلام مي‌كند، براي تكريم مكارم اخلاق مبعوث شده است و رسالتش زدودن جهل و خرافات از جان و دل انسان‌ها و گسترش و بسط اخلاق انساني است. او آمده است تا برابري و برادري در بين آحاد بشر جاري و ساري سازد، ارزش‌ها و اعتبارهاي دنيوي و خرافي را بشكند، ثروت، قدرت، رنگ و نژاد افراد را كه معيار برتري و اعتبار انساني قرار دهد.
امام حسين(ع)، هم به لحاظ هدف و آرمان و هم به لحاظ شخصيت فردي، جانشين پيامبر اسلام(ص) است. او در دامان پيامبر(ص) رشد و نمو كرده و تربيت انساني، اخلاقي و الهي او، زير نظر پيامبر(ص) انجام شده است؛ تا ادامه دهنده راه و آرمان پيامبر(ص) باشد.
عاشورا نه تنها حس ديني و اخلاقي مردم را بيدار مي‌كند، بلكه شور حماسي در جامعه به وجود مي‌آورد و شور سياسي و اجتماعي مسلمانان را افزايش مي‌دهد. بر اساس آموزه عاشورا، جهاد، مبارزه و آمادگي نظامي بايد در سر لوحه برنامه مسلمانان قرار گيرد. پس هدف امام حسين(ع) احيا نظام تربيتي پيامبر اكرم(ص)است؛ نظامي كه رژيم‌هاي ستمگر و فاسد بني‌اميه، آن را در جامعه كم رنگ نموده و با حاكم كردن نظام تربيتي و فرهنگ ابوسفياني، جامعه اسلامي را بي‌رمق، رفاه طلب، ثروت اندوز، فاسد لاابالي كرده بودند.
عاشورا تجلي‌گاه شرافت انساني و كرامت‌هاي اخلاقي است. هر مرد و زني در قامت خود، جلوه‌اي از نور هدايت و كمال انسانيت و عزت آزادگي است، تا همه بدانند زندگي با هر خفت و ذلتي در شأن اشراف مخلوقات نيست. امام حسين(ع) با مرگ سرخ خويش بنيان‌هاي جامعه اسلامي را تحكيم بخشيد و آن را با شالوده شرافت و فضيلت، پي ريزي كرد، عدل وداد را معنا را بخشيد و مدرسه‌اي را بنيان نهاد كه درس آن، تربيت الهي و عشق به حقيقت و فداكاري در راه كرامت‌هاي اخلاقي بود. كربلا قبله گاهي است تا همواره آزادمردان تاريخ روي خود را به سوي آن بگردانند و با تربت پاك كربلائيان نماز عشق و ايثار و شهادت بخوانند».
فصل اول: تربيت
در فصل اول اين كتاب به بحث تربيت پرداخته شده است. تربيت چيست، اهميت و ارزش تربيت، نقش تربيت در عبوديت، هدف تربيت ديني، قلمرو تربيت، نقش نظام‌هاي تربيتي، علم مقدم است يا تربيت، نقش تربيت در صلاح و فساد جامعه، آثار تربيت، عوارض فقدان تربيت، اصلاح و تربيت وظيفه كيست و تربيت الهي از عناوين اصلي فصل اول اين كتاب است.
هدف تربيت ديني
در بخشي از اين فصل با عنوان هدف تربيت ديني مي‌خوانيم:
«تربيت ديني نه تنها انسان را در اين دنيا به فضائل معنوي و اخلاقي مي‌آرايد و او را به صورت فردي كمال‌جو، دانش‌‌دوست، با تقوا، ايثارگر و عدالت خواه در مي‌آورد، بلكه با ارتباط دادن فرد به مبدأ هستي و سوق دادن او به سوي اين مبدأ، سعادت دائمي او را تأمين مي‌كند.
انسان خدا‌پرست پيوسته در مسير تكامل و در حركت است و هر چه به مبدأ كمال نزديك‌تر شود، خود درجاتي از كمال را كه نشانه سعادت واقعي انسان است كسب مي‌كند.
هدف اساسي تربيت مكتب اسلام، پرستش خداي يگانه است. زيرا انسان عابد با ارتباط پروردگار به سوي نور و حقيقت پيش مي‌رود. آنكه به خدا مي‌پيوندد، از پليدي‌ها، بي‌دادگري‌ها، هوا و هوس يا تمايلات بي‌ارزش و از خودخواهي‌ها خود را مي‌رهاند. او تسليم خدا مي‌شود و خود را از شر طاغوت‌ها و از نفوذ قدرت‌هاي اهريمني رها مي‌سازد.
انسان بريده از خدا احساس پوچي، بي‌هدفي و بي‌پناهي مي‌كند و گاهي سر از يأس و نوميدي و خودكشي در مي‌آورد و گاهي متوسل به مفاسد، هرزگي و لذت‌هاي زودگذر دنيوي مي‌شود».
فصل دوم: تربيت نبوي
در فصل دوم كتاب به هدف رسالت، كانون تربيت نبوي، اركان و الگوهاي تربيت نبوي و آثار عزت نفس پرداخته شده است.
هدف رسالت
در مقدمه اين فصل آمده است:
«تربيت انسان و پرورش او بر اساس اخلاق اسلامي براي نيل به كمال، اصلي‌ترين هدف و اساس رسالت پيامبران الهي بوده است. قرآن كريم در آيات متعددي تربيت و رشد انسان‌ها را به عنوان وظيفه پيامبران و هدف بلند ايشان مي‌شمارد و تزكيه به معناي رهاسازي از عناصر بازدارنده براي دستيابي به مواد و منابع نمو و رشد را از اصول دعوت و وظيفه تمام انبيا به حساب مي‌آورد .
خداوند در اين كتاب مقدس هدف از آموزه‌هاي وحياني و ارسال پيامبران و انزال كتب را تزكيه، تعليم و تربيت مي‌داند.»
فصل سوم: نتيجه تربيت نبوي
سرآغاز تحول، تجلي تربيت نبوي در حبشه، تربيت جامع، حاكم شدن ارزش‌ها، اصلاح عقايد و باور‌ها، فرهنگ ايثار، عبوديت، شخصيت انساني، سعادت انسان و رشد اجتماعي و سياسي عناوين اصلي فصل سوم كتاب «عاشورا بعثتي دوباره» است.
رشد اجتماعي و سياسي
با تربيت نبوي، مردمي كه گرفتار رقابت‌هاي زشت قبيله‌اي راهزني و كشتار همديگر بودند، وارد مسائل اجتماعي و سياسي جهان آن روز شدند. دين اسلام ظرفيت روحي و فكري آنان را افزايش داد و پيامبر چشم‌انداز وسيعي براي آنان تعريف كرد و زندگي با عزت و شرافتمندانه‌اي براي آنان فراهم نمود.
فصل چهارم: انحراف از تربيت نبوي
در فصل چهارم اين كتاب به بحث انحراف از تربيت نبوي پرداخته شده است. در اين فصل مباحثي همچون تغيير مربي، جلوگيري از نشر احاديث پيامبر، جعل احاديث، دست‌اندازي حكومت بني‌اميه به حكومت اسلامي به عنوان مصاديق اين انحراف برشمرده شده است.
فصل پنجم: جلوه‌هاي تربيت نبوي و اموي در عاشورا
در اين فصل به مباحثي همچون زمينه‌هاي تربيتي دو چهره بزرگ عاشورا، فضاي معنوي خانواده امام حسين(ع)، نقش پدر و مادر در تربيت امام حسين(ع)، تربيت اموي، اخلاق و تربيت يزيد، هم‌نشينان يزيد، شخصيت يزيد از ديدگاه حضرت زينب(س) و امام خميني(ره) پرداخته شده است.
فصل ششم: عاشورا تجديد حيات آيين محمدي
در فصل ششم به مباحثي همچون روانشناختي مردم كوفه، وضعيت حاكمان جامعه، ضرورت جلوگيري از فساد در جامعه، پيوند بعثت و عاشورا، احياء حق و محو بدعت‌ها، احياء روحيه عدالت‌خواهي، احياء ولايت و سنت پيامبر(ص) پرداخته شده است.
فصل هفتم: آثار و پيامدهاي عاشورا
در اين فصل تحول فكري، جنبش‌هاي اجتماعي، قيام توابين، قيام مدينه، قيام مختار، احياء دين و اسلام محمدي، احياء شخصيت و كرامت انساني، مصلح سازي و محو بني‌اميه به عنوان مهم‌ترين آثار و پيامدهاي عاشورا معرفي شده است.
بخش دوم: جلوه‌هاي تربيتي عاشورا
در مقدمه اين بخش مي‌خوانيم: «عاشورا يك مكتب غني الهي و سرشار از درس‌هاي تربيتي، اخلاقي و عرفاني است. در كانون تربيتي عاشورا، همه شاخص‌هاي مهم تربيت اسلامي، الگوهاي اخلاقي و فضائل انساني به هم آميخته است. عقل و عشق، بصيرت و حريت، حكمت و عدالت، عزت و استقامت، شجاعت و اطاعت، كرامت و عبادت در اين نهضت انسان‌ساز و شرف آفرين يك‌جا وجود دارد. شاگردان مكتب عاشورا معنويت و اخلاق، حماسه و غيرت، خلوص و ايثار را تا مرز شهادت با هم مي‌آموزند. فرهنگ عاشورا و نظام تربيتي اين نهضت مقدس، جامع همه برنامه‌هاي تربيتي و اخلاقي و نظام سياسي و اجتماعي و عبادي اسلام است».
فصل هشتم: ارتباط با خدا
در اين فصل به عبوديت و جلوه‌هاي عاشورايي آن و نماز، قرآن و دعا پرداخته شده است.
در بخشي از اين فصل مي‌خوانيم: «رهبر قيام عاشورا چنان به عبادت و راز و نياز با پروردگار دلبسته بود و عاشق مناجات و نماز كه اين رفتار همه اطرافيان خانواده و فرزندان را به شدت تحت تأثير قرار داده بود. تربيت عملي امام حسين(ع) ارزش عبادت را به فرزندان عزيز آن حضرت منتقل مي‌نمود تا جايي كه امام چهارم به علت كثرت عبادت و نيايش و سجده‌هاي طولاني به سجاد ملقب شد».
فصل نهم: معرفت
در فصل نهم كتاب «عاشورا بعثتي دوباره، تحليل تربيتي و اخلاقي عاشورا» به بحث بصيرت، عرفان، توبه، توكل، ياد مرگ و صبر پرداخته شده است.
در بخشي از اين فصل با عنوان توكل مي‌خوانيم: «يكي از مهم‌ترين درس‌هاي عاشورا توكل بر خدا است. توكل در فرهنگ قرآن و اسلام جايگاه والايي دارد. توكل در فرهنگ اسلامي به معني اعتماد و تكيه و واگذار نمودن كار خويش به قادر علي الاطلاق و اطمينان به تدبير او است». «امام حسين(ع) در اولين اقدامات خود در نهضت عاشورا با توكل بر خداي خويش حركت كرد و در خطبه‌ها و نامه‌هاي خود مرتب از اعتماد و توكل بر پروردگار سخن مي‌گفت».
فصل دهم: مسائل اجتماعي
در فصل دهم به مباحثي همچون هجرت، حق طلبي و عدالت خواهي، مساوات و برادري، ولايت مداري، جدال احسن، امر به معروف و نهي از منكر، وفاداري، ادب، تواضع، موعظه و اندرز، قدرشناسي، كمك به محرومين، بخشندگي، تكريم خانواده، احترام به والدين و نشاط و شادابي پرداخته شده است.
فصل يازدهم: خصلت‌هاي نيك انساني
در فصل يازدهم اين كتاب به مباحثي همچون عزت آفريني عاشورا، شجاعت، تأثير لقمه حلال بر شخصيت و تربيت، حجاب و عفاف، محبت، حيا، آزادگي پرداخته شده است. همچنين در اين فصل بحث عاشورا كشتي نجات، زنان عاشورايي، صداقت، شفافيت و صداقت تا شهادت مورد بحث و بررسي قرار گرفته است.
فصل دوازدهم: فلسفه عزاداري
فصل دوازدهم كتاب به فلسفه عزاداري مي‌‌پردازد. در اين بخش به مباحثي همچون «مجالس عزاداري؛ كانون تربيت اسلامي»، «كل يوم عاشورا يعني چه» و «رسالت عزاداري از نگاه رهبري» پرداخته شده است.
در بخشي از اين فصل با عنوان «رسالت عزاداري از نگاه رهبري» مي‌خوانيم: «آيت‌الله خامنه‌اي بر نقش آموزشي و تربيتي مجالس عزاداري امام حسين(ع) تأكيد داشته و مي‌فرمايند: ما بايد همت كنيم تا به بركت همين مجالس، درس حسين بن علي(ع) را با همه قوت و قدرت، بر افكار عمومي جامعه‌مان عرضه كنيم.
ايشان مهم‌ترين كار هيأت‌ها و مجالس عزاداري را چنين بر مي‌شمرند: اول اين كه منبرها و سخنراني‌هاي جلسات شما سازنده باشد، دوم اين كه روضه و نوحه و سينه زني هم بايد فضا را از مسائل زنده حسيني معرفت و آگاهي، پر كند.
هيأت نماد تجمع عاطفي و فكري بر محور شخصيت حسين بن علي(ع) است. اگر كسي مثلاً سه سال در هيأت شما رفت و آمد مي‌كند، بعد از اين مدت عوام از جلسه بيرون نرود؛ فهميده، آگاه و با معلومات خارج شود.
در فرهنگ ما، در مذهب ما، در تاريخ ما، تشيع، عزيزترين گوهرهايي كه بشريت آفريده است، حيات‌بخش‌ترين عنصري كه به تاريخ، حيات، تپش و تكان مي‌دهد و خدايي‌ترين درس‌هايي كه به انسان مي‌آموزد، نهفته است... . ما وارث عزيزترين امانت‌هايي هستيم كه با جهاد و شهادت و با ارزش‌هاي بزرگ انساني، در تاريخ اسلام، فراهم آمده است. ما وارث اين همه هستيم. ما مسؤول آن هستيم كه امتي بسازيم از خويش تا براي بشريت نمونه باشيم...؛ ما مسؤول اين هستيم كه با اين ميراث عزيز شهدا و مجاهدانمان و امامان و راهبرانمان و ايمانمان و كتابمان امتي نمونه بسازيم... .»
شايان ذكر است، كتاب «عاشورا بعثتي دوباره، تحليل تربيتي و اخلاقي عاشورا» نوشته «حجت‌الاسلام شكرالله دانش» براي سومين بار در شمارگان 2500 نسخه از سوي انتشارات واژه نو منتشر شده است و چاپ چهارم آن در راه بازار نشر است.