رئيس مركز تحقيقات اسلامی مجلس شورای اسلامی با تشریح ابعاد سفر امام رضا(ع) به ایران گفت: اگر سفر امام رضا(ع) به ایران رخ نمی‌داد، شايد سمت و سوی مردم ايران غير از آنچه كه رخ داد، می‌شد و ايران به عنوان يك نقطه حساس جهان اسلام در يك وضع آشفته‌ای قرار می‌گرفت و شايد هم دچار تشتت می‌شد؛ سفر امام رضا(ع) آثار چندگانه ای بر ملت ايران بر جای گذاشت.
عقیق: حجت‌الاسلام والمسلمين احمد مبلغی، رئيس مركز تحقيقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، با تأکید بر اینکه سفر امام رضا(ع) به ایران در یکی از حساس ترين مقاطع تاريخی کشور رخ داد، در آن مقطع و قبل از آن سفر، ايرانيان در يك تكاپوی تعامل با اسلام به صورت جدی و در جايگاهی تأثيرگذار در قبال تحولات در جهان اسلام قرار گرفته بودند؛ هم از حيث قدرت نظامی كه به نفع بنی عباس تمام شد و هم از حيث تأثیرگذاری در ساختار سياسی و برپا داشتن نظام اداری و شکل دهی به ديوانها، و هم از جهت داشتن حضور مؤثر در عرصه‌های فرهنگی و علمی و تأثيرگذاری بر عالمان عرب و ... .
وی افزود: اگر اين سفر رخ نمی داد، شايد سمت و سوی مردم ايران غير از آنچه كه رخ داد، می شد و ايران به عنوان يك نقطه حساس جهان اسلام در يك وضع آشفته ای قرار می‌گرفت و شايد هم دچار تشتت می‌شد. سفر امام رضا(ع) آثار چندگانه ای بر ملت ايران بر جای گذاشت. مردم ايران با نگاهی كه کم و بيش تا آن روز پيدا كرده بودند نگاه مثبتی به اهل بيت(ع) داشتند و این سفر و اثرات آن اين نگاه آنها را تقويت کرد و مردم بر اين نگاه ثابت قدم شدند و مكتب اهل بيت(ع) در اعماق درون و نهان بسياری از فرهيختگان و مردم به خصوص خطه خراسان وارد شد به خصوص اينكه خطه خراسان هم نقش تأثيرگذارتری را نسبت به ديگر مناطق داشت. به هر حال می‌توان گفت سفر امام رضا(ع) به ایران نقطه عطفی در جامعه ايرانی شد.
مبلغی در ادامه سخنانش اظهارداشت: همچنین اين سفر باعث شد كه مردم ايران در مواجهه با جهان عرب از فروغلتيدن در یک انحراف دور شوند. مردم ايران خواهان یک سياست و بر آمده از قتل كه بنی عباس دنبال می‌كردند نبودند، اين سياست ممكن بود كه آثار و بازتابهای منفی ريشه داری و شايد يك نوع وارفتگی را نسبت به اسلام در مردم ايران ايجاد كند و امام رضا(ع) به عنوان چهره‌ای كه توانست اسلام خالص و صادق چيزی كه ايرانی ها به دنبال آن بودند را شكل دهد و نگاه آنها را نگاهی تفكيك شده به جهان عرب كند و اين گونه نباشد كه همه را به يك چشم ببينند و در نتيجه از اسلام دوری گزينند و بعد كه فهميدند كه دستگاه حاكمه آن موقع دستگاه جائر و ظالمی است و اسلام واقعی در چهره اهل بيت(ع) متبلور است، لذا از ورود يك نگاه انحرافی در ايران به عنوان بخشی از جامعه اسلامی آن روز جلوگيری كردند و نگاه مردم را به اسلام تقويت كرد و اسلام را در جامعه آن روز ابدی و هميشگی كرد.
وی با اشاره به اینکه تأثير ديگری كه اين سفر بر جای گذاشت اين بود كه مردم ايران، عالمان و فرهيختگان آن روز پرسش‌های بسياری را در ارتباط با فلسفه احكام داشتند و به دنبال اين بودند كه احكام اسلام چه علت، فلسفه و حكمتی را در بر دارد و کسی که به خوبی توانست پاسخ عالمان و فرهيختگان ايرانی را دهد امام رضا(ع) بود، بیان کرد: به همين خاطر نگارش كتاب‌های علل‌الشرايعه كه در متون روايی ما وجود دارد عمده آنها به نظرات و روایات امام رضا(ع) بر می‌گردد و بسياری از صاحبان علل‌الشرايعه يعنی حكمت‌های احكام شريعت هم ايرانی‌ها بودند؛ اين امر در ايجاد يك نگاه عقلانی به اسلام و تقويت جنبه‌های عقلانيت‌خواهانه مردم ايران هم خيلی تأثير گذاشت.
رئیس دانشگاه مذاهب اسلامی در ادامه سخنانش گفت: تأثير ديگر امام رضا(ع) بر ملت ايران اين است كه اديان ديگری در فضای ايران آن روز بودند كه رفت و آمدهايی ميان نمايندگان اديان مختلف وجود داشت امام رضا(ع) در بسياری از مجامع با آنها به گفت‌وگو پرداختند. اين گفت‌وگو حداقل دو نتيجه را در برداشت يكی اينكه پيام آور يك رابطه مسالمت جويانه و همزيستانه با اديان بود كه تجربه ايرانی ها هم اين امر را می‌طلبيد که بسيار تأثيرگذار هم بود.
وی افزود: دوم اينكه منطق برتر، قوی تر، مقتدر‌تر و عقلانی تر امام(ع) در مواجهه با اديانی كه بسيار به استدلال‌های به نفع دين خود مجهز بودند نشان داده شد که در اين مواجهه و رويارويی سخن و منطق اصلی از دهان مبارك امام رضا(ع) در اين مجالس به ناظران ارائه می‌شد و اين به تقويت اسلام انجاميد.
این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: بخشهای زيادی از ايران در آن زمان اهل سنت بودند اثر ديگری كه سفر امام رضا(ع) بر ايران آن روز داشت اين بود كه استقبال هم زمان اهل سنت و شيعه از امام رضا(ع) يك نوع همگرايی و ايجاد صف واحد را به وجود آورد و احساس بودن در يك موضع‌گيری های واحد را نسبت به امام رضا(ع) برانگيخت و موجب شد که هنوز هم آن نگاه های اهل سنت خراسان به خصوص خطه هايی كه امام رضا(ع) در آنجا حضور داشته است نگاه اهل بيتی(ع) است که ما بايد اين را پاس بداريم و با قوت تمام آنرا دنبال كنيم. به هر حال امام رضا(ع) پيام‌آور همزيستی مذاهب اسلامی و بودن در كنار هم بوده است.
وی با بیان اینکه از آثار دیگر حضور پر بار امام رضا(ع) در ايران تزريق صداقت و مظلوم‌خواهی در مردم ايران بوده است، گفت: امام رضا(ع) يك چهره مظلوم و از ظالم گريزان بود و به خوبی قدرت افشای مكر و قدرت سياسی دستگاه بنی عباس را از خود نشان داده بود و اين در تصحيح فرهنگ عمومی مردم و آرمان‌خواهانه، اسلام‌خواهانه و صداقت‌ورزانه مردم نقش اساسی را برعهده داشت وگرنه ممكن بود آن جامعه در يك وضع رو به تلاشی قرار گيرد و ملتهب شود.
مبلغی در پایان سخنانش گفت: ارائه روايات بسيار، معرفی آباء و اجداد طاهرين خود و ايجاد يك نسل محدث از مردم آن روز و ... نقش‌های ديگری بود كه امام رضا(ع) ايفا كردند، همچنین این روشنگری ایشان باعث شد دستگاه بنی عباس بر ايرانی ها سيطره پيدا كنند و به همين خاطر هم می بينيم كه اين دستگاه با وجود اينكه بر ايران تمركز كرده بود، خيلی زود از ايران دور شد.