سيد بن طاووس از شخصيت ها وفقهای به نامی است که پدر و اجداد او همه از فرزانگان و دانشمندان جهان اسلام بوده و اهل دانش و فضيلت به شمار مي رفتند. خود سيد بن طاووس درباره نسب پاکش مي فرمايد: «خداوند متعال از اجداد طاهرين ما حضرت محمد (ص) و علي (ع) و فاطمه (س) و حسن و حسين (ع) و زين العابدين (ع) گرفته تا پدران ابرار ما، ما را به آبا و اجداد و مادراني شرافت داده است که همه اهل ديانت و امانت و مورد اعتماد کامل مردم بوده اند و همه ثنا خوان آنان بوده اند و به جلالت و بزرگواري آنان اعتراف داشته اند».
سيد بن طاووس دوران کودکي را در زادگاهش گذراند و در خانواده ای روحانی رشد کرد. او از استعدادی درخشان برخوردار بود و علوم زمان خود را در مدت کوتاهی آموخت. خود در اين باره چنين نوشته است: «وقتي کودک بودم جدم به من گفت: فرزندم هرگاه در اموري که به مصلحت توست وارد شوي به مرتبه پايين آن اکتفا نکن بلکه کوشش کن از متخصصان آن رشته پايين تر نباشي. من دو سال و نيم بيشتر به علم فقه نپرداختم و آنچه ديگران در چند سال فرا مي گرفتند طي يک سال آموختم. نخست«المجل و العقود» را حفظ کردم و سپس به «نهاية» شيخ طوسي روي آوردم و هنگامي که جزء اول آن کتاب را خواندم در فقه به اندازه اي بي نياز شدم که استادم «ابن نمادره» در پشت جزء اول آن مرا به اموري ستود که خود را شايسته آن نمي دانم. پس جزء دوم نهاية را خواندم. آن گاه «المبسوط» را به پايان رساندم تا اينکه از استادي بي نياز شدم. از آن پس تنها به منظور نقل روايات در محضر استادان کتاب ها خواندم و به سخنان آنها گوش مي دادم».
سيد
ابن طاووس در بين علما و مردم آن زمان از احترام خاصى برخوردار بود. او علاوه بر
اينكه فقيهى نام آور بود در سرودن شعر نیز مهارت داشت اما شهرت اصلى او در زهد و
تقوى و عرفان اوست. سيد كتابخانه بزرگ و بى نظيرى داشت كه از جدش به ارث برده بود
و او به گفته خودش تمام آن كتابها را مطالعه كرده يا درس گرفته بود.
ابن طاووس كه از محضر اساتيد حله استفاده لازم را کرده بود براى استفاده از علماى ديگر شهرها به سفر پرداخت. او ابتدا به كاظمين رفت، اما پس از مدتى ازدواج کرد و ساكن بغداد شد. مدت 15 سال در شهر بغداد به تربيت شاگردان و تدريس علوم مختلف پرداخت.
سيد چون تحت فشار دولت عباسى براى پذيرش پست هاى حكومتى قرار گرفته بود از بغداد به حله، زادگاهش بازگشت. رضى الدين مدت سه سال نيز در جوار امام هشتم عليه السلام به سر برد. سپس به نجف و كربلا هجرت كرد و در هر كدام حدود 3 سال مقيم شد. در اين زمان علاوه بر تربيت شاگردان و تدريس علوم مختلف، همت اصلى خويش را بر سير و سلوك و كسب معنويات قرار داد.
آخرين سفر ابن طاووس در سال 652 هجرى به بغداد بود. او در بغداد منصب نقابت را پذيرفت و تا پايان عمر خويش در همان جا اقامت کرد. زماني كه مغول ها به بغداد حمله كرده و آن را اشغال نمودند، سيد در بغداد بود.
در دوران اقامت ابن طاووس در بغداد از سوى خليفه عباسى، المستنصر، پيشنهادهايى مانند وزارت، سفارت و... به او شد؛ اما سيد هيچ کدام را نپذيرفت و استدلالش براى خليفه چنين بود كه: «اگر من طبق مصلحت شما عمل كنم رابطه خويش را با خداوند قطع مى نمايم و اگر طبق اوامر الهى و عدل و انصاف حركت كنم خاندان تو و بقيه وزرا و سفرا و فرماندهان تو آن را تحمل نخواهند كرد و چنين خواهند گفت كه على بن طاووس با اين رويه مى خواهد بگويد اگر حكومت به ما برسد اينچنين عمل مى كنيم و اين روشى است بر خلاف سيره حكمرانان قبل از تو و مردود دانستن حكومت هاى آنهاست».
سيد در سال 661 هجرى نقابت علويان را پذيرفت. نقيب بزرگترين شخصيت علمى و دينى سادات بود كه كليه امور مربوط به سادات را عهده دار مى شد. اين وظايف شامل قضاوت مشاجرات، رسيدگى به مساكين و مستمندان، سرپرستى ايتام و... مى شد. البته ايشان تأكيد دارد كه تنها بخاطر حفظ جان دوستان و شيعيانى كه در معرض قتل و غارت مغول قرار داشتند اين منصب را پذيرفته است.
ابن طاووس حدود 50 تالیف دارد كه بسيارى از آنها در موضوعات ادعيه و زيارات است. سيد كتابخانه اى غنى داشته كه حدود 1500 كتاب در آن وجود داشته و در تأليف كتاب هاى خويش از آنها استفاده مى برده است.
برخی از تأليفات سيد عبارتست از:
1. ده جلد كتاب «المهمات و التتمات» كه هر يك با عنوان مستقل چاپ شده است از جمله: فلاح السائل، زهرة الربيع، جمال الاسبوع، إ قبال الاعمال و... . سيد اين كتب را به عنوان تتمه مصباح المتهجد شيخ طوسى نوشته است.
2. «كشف المحجة لثمرة المهجة»، كتابى اخلاقى است و شامل وصيت هاى سيد به فرزندانش مى باشد و مراحل مختلف زندگى خويش را هم در آن ذكر كرده است.
3 مصباح الزائر و جناح المسافر.
4. الملهوف على قتلى الطفوف.
5 مهج الدعوات و منهج العنايات.
سيد بن طاووس هرگز از ذکر و ياد امام زمانش غافل نبود و تمام محبتش را متوجه آن حضرت کرده بود و دل و قلب خود را به وجود پاک امام زمان (عج) پيوند داده بود و براي اعتلاي نامش تلاش مي کرد. همچنین یکی از اعمالی که سید به آن بسیار اهمیت می داده است صدقه دادن برای حضرت صاحب (عج) بوده است و برای این امر سفارش نیز کرده است.
مرحوم علامه مجلسي از ملحقات کتاب انيس العابدين و علامه نوري در کتاب نجم الثاقب نقل مي کند: سيد بن طاووس مي گويد در يک سحر گاه در يک سرداب مطهر از حضرت صاحب (عج) اين مناجات را شنيدم که مي فرمود: «خدايا شيعيان ما را از شعاع نور ما و طينت ما خلق کرده اي. آنها گناهان زيادي به اتکا بر محبت و ولايت ما کرده اند، اگر گناهان آنها گناهاني است که درارتباط با توست از آنها درگذر، که ما را راضي کرده اي و آنچه از گناهان آنها در ارتباط با خودشان و مردم است، خودت بين آنها را اصلاح کن و از خمسي که حق ما است به آنها بده تا راضي شوند و آنها را از آتش جهنم نجات بده و آنها را با دشمنان ما در سخط خود جمع نفرما».
سيد على بن طاووس در سال 664 هجرى در سن 75 سالگى و در شهر بغداد وفات نمود. پیکرش را به نجف اشرف منتقل نموده و در حرم امير المؤمنين عليه السلام به خاك سپردند.
منبع:دانشجو
211008