اگر بخواهیم دلیل این ماندگاری را جویا شویم، باید از
حافظان وحی بگوییم؛ یعنی از کاتبان قرآن. بنا به روایات متفاوت در قرن اول هجری 47
نفر کاتب وحی بوده‌اند. آنان قرآن را بر پوست و برگ درختان، سنگ سفید نرم، چوبهای
پهن درخت خرما، استخوان شانه گوسفند یا شتر، و تکه‌های چرم و پوست دباغی شده
حیوانات می‌نگاشتند. پس از رحلت رسول اکرم(ص)، از آنجا که بیم تحریف قرآن وجود
داشت، جمع‌آوری و بازنویسی آن آغاز شد. در مسیر ماندگارسازی قرآن، حضرت علی(ع) را
نخستین تدوینگر خط در جهان اسلام دانسته‌اند و در مسیر تکامل این تدوینگری‌ها
قوانین گوناگونی در زمینه‌های اعراب‌گذاری و... فراهم آمد.
حفظ و نگهداری از قرآنهایی که از سالیان دور به جا مانده
برای مسلمانان از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردار است. حال اگر این قرآنها از برکات
به جا مانده اهل بیت عصمت و طهارت(ع) باشد بر این
جایگاه و اهمیت افزوده می‌شود.
و اما غیر از کاتبان، افراد بی شمار دیگری بودند که برای
نگهداری از قرآنهای کتابت شده، فعالیتهای زیادی انجام دادند و از میان آنها باید
به موزه ها و موزه‌داران اشاره کرد که این گنجهای آیات را در خود حفاظت می کنند. ساختمان
گنجینه قرآن و نفایس آستان قدس رضوی واقع در صحن کوثر حرم مطهر نیز به دنبال نیل
به همین هدف، در 22 بهمن‌ماه سال 1364 در دو طبقه، هر طبقه به مساحت 400 مترمربع
فضای نمایشی گشایش یافت. در این گنجینه بیش از 79 جلد قرآن به نمایش گذاشته شده است.
پنج قرآن منسوب به دستخط مبارک ائمه طاهرین(ع) از جمله
خط مبارک امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) و امام رضا(ع) که
به خط کوفی روی پوست نوشته شده‌اند، از مفاخر این گنجینه عظیم است. اغلب این قرآنها
توسط شاه‌عباس اول صفوی به آستان قدس رضوی اهدا شده‌اند.
قرآنهای این گنجینه به ترتیب تاریخ به نمایش گذاشته شده
و با بازدید از آن می‌توان سیر تحوّل خط را مشاهده کرد. در حال حاضر با تحولات
صورت‌گرفته در ساختمان گنجینه قرآن و نفایس، تالار مجزایی برای نمایش این قرآنهای
متبرک و منسوب به دستخط ائمه اطهار(ع) تدارک دیده شده است. در این مجال کوتاه می
خواهیم از میان قرآنهای نفیس و ارزشمند موجود در این گنجینه به برخی اشاره کنیم.
* قرآن منسوب به دست خط امیر مؤمنان(ع)
یکی از قرآنهای نفیس و ماندگار این گنجینه منسوب است به
دست خط امام علی (ع)، یار و یاور
پیغمبر اسلام(ص). این قرآن شامل سوره های هود تا کهف، یعنی جزءهای 12 تا 16 قرآن
کریم بوده و در 68 ورق پوست آهو به خط کوفی 15 سطری کتابت شده است.
در ابتدای این قرآن که توسط شاه‌عباس اول صفوی وقف آستان
قدس رضوی شده، وقفنامه‌ای به خط مرحوم شیخ بهاءالدین عاملی درج شده است.
* قرآن منسوب به دست خط امام حسین(ع)
این اثر نفیس نیز از آیه 72 سوره کهف تا آخر سوره طه را
به خط کوفی و روی پوست شامل می شود و هر صفحه از آن در هفت سطر تحریر شده است. این
قرآن در قرن سوم تحریر شده و در ابتدای آن چهار صفحه کاغذ حنایی نانویس قرار دارد
و وسط صفحه چهارم نیز مهر تولیت، مرحوم حاج سیف‌الدوله را دارد که صفحه کاغذ بخارائی
میان ورق پوست و صفحات قبل گذاشته شده و متن صفحه اول قرآن که ورق آن از پوست
است، تذهیب‌کاری عربی شده است.
* قرآن منسوب به دست خط امام هشتم(ع)
قرآن ویژه ای که در این گنجینه نگهداری می شود، منسوب به
دست خط ولینعمت ایران و ایرانیان، امام رضا(ع) است. خط این قرآن کوفی، جنس ورقهایش
از پوست آهو بوده و در قطع بیاضی به ابعاد 17/7 در 25 سانتی متر است. این اثر
باقیمانده قرآنی شامل قسمت‌هایی از سوره های: نور، قصص، عنکبوت، روم، لقمان، سجده،
احزاب، مؤمنون، فصلت، جاثیه، احقاف، واقعه و حدید است.
آغاز آن از آیه 60 سوره نور و انتهای آن آیه پنجم از سوره حدید است و در پایان هر سوره خطی مستقیم
و گره دار به تحریر و زر تا آخر سطر کشیده شده و در فاصله هر 10 آیه یک ترنج کوچک
نقش بسته شده است.
منبع:قدس
211008