وی در حوزه علمیه اصفهان، دانش‌های مقدماتی را به پایان رسانید و علم اصول را از ابوالعلی کرباسی و فلسفه و کلام را از محضر بزرگانی چون شیخ جهانگیرخان قشقایی، شیخ محمدحسن هزار جریبی و شیخ محمدتقی نجفی اصفهانی و فقه را نزد محمدباقر اصفهانی فرا گرفت.
سپس در سال 1303 هجری قمری برای ادامه تحصیل راهی سامره شد و از تدریس اساتیدی چون سید مجدد شیرازی، سید اسماعیل صدر و سید محمد فشارکی بهره برد و در این حوزه است که مورد توجه ویژه میرزای بزرگ شیرازی واقع گردید.
نائینی پس از مرگ ایشان وارد حوزه کربلا می شود و سپس به حوزه نجف مشرف شد، از درس آخوند خراسانی سیراب گردید و در اینجا نیز به دلیل توانمندیهای علمی که داشت طرف مشورت آخوند خراسانی قرار گرفت و یکی از اعضای هیأت استفتا ایشان شد. بدین ترتیب نائینی بر سکوی بلند استادی در حوزه نجف اشرف قرار گرفت.
از ویژگیهای نائینی، آگاهی از پدیده‌ها و رویدادهای تاریخی در بررسی و تحلیل مسایل و پدیدهای علمی، سیاسی، اجتماعی است.
وی آگاه به زمان بود و شاید این صفات بود که در او حسن مسؤولیت در برابر آینده اسلام و کشور ایجاد کرده و او را وارد فعالیت‌های سیاسی نموده است.
مبانی نواندیشی و نوآوری میرزای نائینی
آیةا... میرزا حسین غروی نائینی در زمانی که زندگی می‌کرد که بازار نواندیشی و نوآوری گرم بود به گونه‌ای که فرهنگ غربی با فرهنگ دینی در تقابل سختی قرار گرفته بود و روشنفکران ایرانی در برخورد با مغرب زمین دچار بی هویتی و خودباختگی شده بودند به علاوه مطالعه آثار نواندیشان مسلمانی چون سید جمال الدین اسدآبادی در فکر عمیق و روح این فقیه عالیقدر موجی پدید آورد که از قلمش کتاب دقیق و مستدل تراوش گردید. بدین ترتیب این زمینه ها وی را که درد دین و میهن داشت وادار کرد تا موضع مناسب با زمان و موافق با مصلحت دین و دنیایی مردم برگزینند از این رو به نوآوری در اصول فقه، سیاست و غیره پرداخت.
نقش نائینی در جنبش‌های معاصر به ویژه مشروطیت
در این زمینه گفتنی است که سال‌ها پیش از جنبش مشروطه خواهی، آیةا... نائینی درگیر مبارزات ضد استبدادی بوده است و ابتدای مبارزات ضد استبدادی ایشان را باید به دوران مبارزه علیه امتیاز تالبوت عودت داد.
به دنبال شکل گیری مشروطیت نائینی همواره در سنگر دفاع از آزادی حضور داشت، به طوری که از همان آغاز حرکت، با رهبری قیام همکاری نزدیکی داشت که مورد توجه آخوند خراسانی و... واقع گردید و حتی در مسایل مهم سیاسی و تنظیم بیانیه های بیدادگر مورد توجه آنان قرار گرفت، در واقع اوج تلاش‌های نائینی به سال‌های حاکمیت محمدعلی شاه و دوران استبداد صغیر بر می گردد. به نحوی که ایشان ضمن افزودن بر تکاپوی سیاسی خود به استوارسازی تفکر دینی همت گماشت و در همین دوران استبداد سیاه بود که کتاب معروف خود را در مورد مشروطیت به نگارش در آورد و باعث بیداری ایرانیان گردید.
شاگردان
ایشان دارای شاگردان والامقام بود تا باقیات صالحاتی برای ایشان باشند. برخی از این بزرگواران عبارتند از: سید محمود شاهرودی، سید جمال گلپای، سید محسن حکیم، سید ابوالقاسم خوئی، سید هادی میلانی، سید عبدالهادی شیرازی و شیخ علی محمد بروجردی.
اینک حوزه های علمیه تا به امروز و قرنهای آینده از نوشته ها و تقریرات و تألیفات آنان استفاده و مدار حوزه های علمیه بر آن تقریرات و آرا و نظریات مرحوم بزرگ نائینی می باشد و بدین ترتیب نظرات فقید سعید را پس از شصت و چند سال حفظ و به عبارت دیگر نام (میرزای نائینی) را زنده نگه داشته اند.
منبع:فارس
211008