پاسخ ها وفتاوای آیت الله خامنه ای دررابطه باقضا وکفاره روزه
در چند صورت فقط قضای روزه بر انسان واجب است، و کفّاره واجب نیست.
عقیق: در چند صورت فقط قضای روزه بر انسان واجب است، و کفّاره واجب نیست. آن چه در ادامه می خوانید برخی از نظرات و فتاوای آیت الله خامنه ای از مراجع عظام تقلید و یا پاسخ ایشان به استفتائات و سوالات مطرح شده در این زمینه است.
آن‌که در ماه رمضان بدون این‌که تحقیق کند صبح شده یا نه، کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، و نیز اگر بعد از تحقیق با این‌که گمان دارد صبح شده، کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد بعد معلوم شود صبح بوده قضای آن روزه بر او واجب است، ولی اگر بعد از تحقیق گمان یا یقین کند که صبح نشده و چیزی بخورد و بعد معلوم شود صبح بوده قضا واجب نیست بلکه اگر بعد از تحقیق شک کند که صبح شده یا نه و کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، بعد معلوم شود صبح بوده، قضا واجب نیست. (توضیح المسائل، م1688)
اگر در سحر ماه رمضان بدون این‌که تحقیق کند صبح شده یا نه، کاری که روزه را باطل می‌کند انجام دهد، سپس معلوم شود که در آن هنگام صبح شده بوده، باید قضای آن روز را بگیرد. ولی اگر تحقیق کند و بداند که صبح نشده و چیزی بخورد و بعد معلوم شود که صبح بوده است، قضای آن روز بر او واجب نیست. (استفتا، روزه، 75)
اگر روزه دار، کاری را که باطل کننده روزه است، در یک روز بیش از یک بار انجام دهد، فقط یک کفّاره بر او واجب می‌شود، ولی اگر این کار آمیزش جنسی یا استمنا باشد احتیاط واجب آن است که به عدد دفعات آن کفّاره بدهد. (اجوبة الاستفتائات، س794)
کسی که عمداً روزه خود را باطل کرده، اگر بعد از ظهر مسافرت کند، یا پیش از ظهر برای فرار از کفّاره سفر نماید، کفّاره از او ساقط نمی‌شود، بلکه اگر قبل از ظهر مسافرتی برای او پیش‌آمد کند، بنا بر احتیاط کفّاره بر او واجب است. (توضیح المسائل، م1674)
کسی که عمداً روزه خود را باطل کرده اگر پس از آن به سفر برود، کفّاره از او ساقط نمی‌شود. (استفتا، روزه، 68)
اگر برای عذری چند روز روزه نگیرد و بعد شک کند که چه وقت عذر او برطرف شده می‌تواند مقدار کمتر را که احتمال می‌دهد روزه نگرفته، قضا نماید. مثلاً کسی که پیش از ماه رمضان مسافرت کرده و نمی‌داند پنجم رمضان از سفر برگشته یا ششم، می‌تواند پنج روز روزه بگیرد و نیز کسی هم که نمی‌داند چه وقت عذر برایش پیدا شده، می‌تواند مقدار کمتر را قضا نماید، مثلاً اگر در آخرهای ماه رمضان مسافرت کند و بعد از رمضان برگردد و نداند که بیست‌وپنجم مسافرت کرده یا بیستوششم، می‌تواند مقدار کمتر یعنی پنج روز را قضا کند. (توضیح المسائل، م1697)
کسی که چند روز از ماه رمضان را به‌خاطر عذری روزه نگرفته، و تعداد آن روزها را نمی‌داند مثلاً نمی‌داند که آیا در روز بیست‌وپنجم ماه رمضان به سفر رفته تا روزهایی که از او فوت شده مثلاً شش روز باشد یا در روز بیستوششم رفته که پنج روز باشد، می‌تواند مقدار کمتر را قضا کند و اما در صورتی که هنگام شروع عذر (مثلاً سفر) را می‌داند، مثلاً می‌داند که در روز پنجم ماه به سفر رفته ولی نمی‌داند که در شب دهم برگشته تا پنج روز فوت شده باشد یا شب یازدهم برگشته تا شش روز فوت شده باشد، در این صورت احتیاط آن است که مقدار بیشتر را قضا کند. (استفتا، روزه، 85)
اگر به‌واسطه ندانستن مسأله کاری انجام دهد که روزه را باطل می‌کند، چنانچه می‌توانسته مسأله را یاد بگیرد بنا بر احتیاط واجب کفّاره بر او ثابت می‌شود و اگر نمی‌توانسته مسأله یاد بگیرد یا اصلاً مُلتفت مسأله نبوده یا یقین داشته که فلان چیز روزه را باطل نمی‌کند، کفّاره بر او واجب نیست. (توضیح المسائل، م1659)
اگر به سبب بی‌اطلاعی از حکم شرعی، کاری را انجام دهد که روزه را باطل می‌کند ـ مثل این‌که نمی‌دانست خوردن دارو نیز مانند سایر خوردنی‌ها روزه را باطل می‌کند و در روز ماه رمضان دارو خورد ـ روزه‌اش باطل است و باید آن را قضا کند ولی کفّاره بر او واجب نیست. (اجوبة الاستفتائات، س817)
اگر از چند ماه رمضان روزه‌ی قضا داشته باشد، قضای هرکدام را که اول بگیرد مانع ندارد، ولی اگر وقت قضای آخرین ماه رمضان تنگ باشد، مثلاً پنج روز از رمضان آخر قضا داشته باشد و پنج روز هم به ماه رمضان باقی مانده باشد در این صورت احتیاط آن است که قضای رمضان آخر را بگیرد. (استفتا، روزه، 86)
کسی که کفّاره روزه رمضان بر او واجب است باید یک بنده آزاد کند یا دو ماه روزه بگیرد یا شصت فقیر را سیر کند یا به هرکدام یک مُدّ ـ که تقریباً ده سیر است ـ طعام یعنی گندم یا جو و مانند این‌ها بدهد، و چنانچه این‌ها برایش ممکن نباشد، هرچند مدّ که می‌تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند طعام بدهد باید استغفار کند، اگرچه مثلاً یک مرتبه بگوید «اَستَغفِرُالله » و احتیاط واجب در فرض اخیر آن است که هر وقت بتواند، کفّاره را بدهد. (توضیح المسائل، م1660)
کفاره افطار عمدی روزه عبارت است از شصت روز روزه یا اطعام شصت فقیر یا دادن شصت مدّ طعام به شصت مسکین که سهم هر کدام یک مُدّ است و چنانچه قدرت بر روزه دو ماه و یا اطعام شصت مسکین برای هر روز نداشته باشد، باید به هر تعداد فقیر که قادر است، غذا بدهد و احتیاط آن است که استغفار نیز بکند. و اگر به هیچ وجه قادر بر دادن غذا به فقرا نیست فقط کافی است که استغفار کند، یعنی با دل و زبان بگوید «اَستَغفِرُالله » (از خداوند بخشایش می‌طلبم).
کسی که به‌خاطر عدم توانایی بر روزه و غذا دادن به فقیر، وظیفه‌اش استغفار است، اگر بعدها تمکّن پیدا کرد که روزه بگیرد یا به فقرا غذا دهد، انجام کفّاره لازم نیست گرچه احتیاط مستحب آن است که انجام داده شود. (اجوبة الاستفتائات، س811 و812 و814)
کسی که برای قضای ماه رمضان روزه گرفته، اگر بعد از ظهر عمداً روزه‌ی خود را باطل کند باید ده فقیر را غذا بدهد و اگر نمی‌تواند سه روز روزه بگیرد. (استفتا، روزه، 72)
منبع:شبستان