تموز در تقویم کهن ایرانی هم گرم ترین ماه سال است. «چله
بزرگ» یکی از جشن‌های ایرانی بوده که امروزه فراموش شده‌است، اما در جنوب خراسان
طولانی ترین روز سال را هنوز هم گرامی می‌دارند. اما نه با آن اهمیتی که برای شب
چله زمستان یا یلدا قائل هستند. چهل یا چله تموز حدودا از اول تیر ماه شروع می‌شده
و تا دهم مرداد ماه ادامه می‌یافته. معمولا شروع این
چهل روز با طولانی ترین روز سال شروع می‌شود.(1)
میوه
و سبزیجات،بهترین غذاها
امام رضا(ع) در یک بیان کلی بهترین غذاها برای ماههای
گرم و فصل تابستان را میوه، شیر و سبزی ها و انواع نوشیدنی های حلال (گیاهی) می
دانند و حمام با آب سرد در صبح و عصر را مفید دانسته اند، به شرطی که بلافاصله پس
از کار یا پس از خوردن غذا نباشد و مصرف انواع ترشی ها را نیز برای دفع صفرا مفید دانسته
و فرموده اند: کل بارد فی الصیف و الحار فی الشتآء و المعتدل فی الفصلین علی قدر
قوتک و شهوتک». « هر خوراکی سرد در تابستان و گرم در زمستان مناسب است و غذاهای
معتدل در فصل بهار و پائیز و میزان مصرف خوراکی ها( یا مقدار حرارت و برودت آنها)
نیروی طبیعی بدن و میل آن است.»(2)، اما در عین حال برای مرداد ماه یا همان تموز
رومی توصیه های ویژه ای دارند و می فرمایند: تموز؛ واحد وثلاثون یوماً . فیه شدة
الحرارة ، وتغور المیاه ویستعمل فیه شرب المیاه الباردة على الریق . ویؤکل فیه
الاشیاء الباردة الرطبة . ویکسر فیه مزاج الشراب . وتؤکل فیه الاغذیة اللطیفة
السریعة الهضم ، کما ذکر فی حزیران . ویستعمل فیه من النّور والریاحین الباردة
الرطبة الطیبة الرائحة .
آب
سرد به صورت ناشتا
امام رضا (ع) ضمن بیان ویژگی این ماه که همان شدت یافتن
حرارت بدن و تبخیر آب است در اولین توصیه برای ماه مرداد نوشیدن آب سرد به صورت
ناشتا را مفید دانسته اند. باید توجه داشت که آن حضرت (ع) در مورد طریقه صحیح مصرف
آب دستورالعملهای مفید و راهگشایی ارائه کرده اند. آن حضرت می فرماید: آب‌های شور
و آب‌های سنگین موجب یبوست معده می‌شود و آب برف و آب یخ برای غالب مزاج‌ها مضر و
خطرناک است.
اما امام (ع) در بیانی دیگر می فرماید:
نوشیدن آب سرد حرارت بدن را فرو می‌نشاند، صفرا را آرام
می‌سازد، غذا را هضم می‌کند، پس مانده‌ای را که در سر معده هست ذوب می‌سازد و تب
را از میان می‌برد. و درباره بهترین آب می فرماید: سالمترین و بهترین آنها آبی است
که از محل خود بجوشد و مجرای آن شکاف تپه ها و کوههای خاکی باشد. (3)
اما از نوشیدن آب بین غذا باید پرهیز کرد. امام رضا (ع)
در این زمینه می فرماید: هرکس می‌خواهد معده‌اش او را آزار ندهد،در میان غذا خوردن
آب ننوشد تا این غذا خوردن تمام شود و هر که آب میان غذا بنوشد رطوبت در بدنش جای گرفته
و معده‌اش ضعیف می‌شود و رگ‌ها نمی‌توانند انرژی غذا را جذب کنند زیرا هرگاه آب
پشت سرهم نوشیده شود معده بزرگ می‌شود. (4)
مواد
غذایی با طبع سرد و تر
امام رضا علیه السلام در مورد خوراکی ها این
ماه مصرف مواد غذایی با طبع سرد و تر را توصیه فرموده اند که بیشتر میوه های
تابستانی مانند: هندوانه، خیار، سبزیجات و کاهو این ویژگی را دارا هستند. با توجه
به گرما و خشکی هوا، مصرف خوراکی هایی که طبیعت سرد و مرطوب دارد مفید است؛ زیرا
تابستان گرم و خشک است و شدت خشکی در ماه دوم افزایش می یابد، بنابراین توصیه می
شود از خوراکی هایی که طبیعت سرد و تر دارد مانند کاهو، خیار و… استفاده شود.
کارشناسان درباره کاهو معتقدند که مغزهاى خسته را تسکین
مى دهد و معده هاى تنبل را تقویت مى نماید، کبدهاى بیمار را معالجه مى کند یبوست و
رماتیسم را علاج مى کند. در روایتی دیگر امام رضا علیه السلام در تأیید خواص اعجاب
انگیز کاهو می فرماید: فِی البُقولِ: أفضَلُهَا . . . الهِندَباءُ ، وَالخَسُّ ؛
«بهترینِ سبزی ها؛ کاسنى و کاهو است . (5)
غذاهای
سریع الهضم
همچنین با توجه به گرمی هوا در این ماه دستگاه گوارش
دچار ضعف می شود چرا که روند خون رسانی به دستگاه گوارش به علت گرما کاهش می یابد
و باعث ضعف آن می شود.از این رو امام رضا(ع) می فرمایند: وتؤکل فیه الاغذیة
اللطیفة السریعة الهضم؛ در این ماه از غذاهای لطیف و سریع الهضم استفاده شود. سوپ
جو، آب دوغ خیار، ماست، دوغ، کاهو و گوشت پرنده و گوشت ماهی ، گوشت بره و بزغاله موادی
سریع الهضم هستند.
امام رضا(ع) همچنین می فرماید: ویستعمل فیه من النّور
والریاحین الباردة الرطبة الطیبة الرائحة؛ برای مردادماه استفاده از بوهای با طبع
سرد و مرطوب را مفید است که استشمام آنها در کاهش حرارت بدن موثر است و تعادل در
بدن را باعث می شود.
مواظب
زکام تابستانی باشید!
در پایان باید به این نکته توجه داشت که یکی از مشکلات
تابستانی مبتلا شدن به زکام است. امام رضا علیه السلام برای پیشگیری از این بیماری
در فصل تابستان می فرمایند: مَن أرادَ دَفَعَ الزُّکامِ فِی الشِّتاءِ أجمَعَ ، فَلیَأکُل
کُلَّ یَومٍ ثَلاثَ لُقَمِ شَهدٍ . . . وَلیَشُمَّ النَّرجِسَ ؛ فَإِنَّهُ یَأمَنُ
الزُّکامَ ، وکَذلِکَ الحَبَّةُ السَّوداءُ . وإذا جاءَ الزُّکامُ فِی الصَّیفِ ،
فَلیَأکُل کُلَّ یَومٍ خِیارَةً واحِدَةً ، وَلیَحذَرِ الجُلوسَ فِی الشَّمسِ ؛ هر
کس مىخواهد در همه زمستان از زکام ایمن بماند ، هر روز ، سه لقمه عسل با موم آن
بخورد . . . و نرگس ببوید ؛ چرا که از زکام ، ایمنى مىدهد . سیاهدانه نیز چنین
است . امّا اگر زکام در تابستان پیش آید ، در هر روز ، یک خیار بخورد و از نشستن
در آفتاب ، خوددارى ورزد .(6)
پی نوشت ها:
1. رک: ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد/ واژه: چله تموز
2. بحارالانوار، ج59 ، ص 324
3. همان
4. بحارالانوار، ج59 ، ص 32
5. الدعوات ، صفحه 159 ، حدیث 436
6. طبّ الإمام الرضا علیهالسلام ، صفحه 37 وص 38 ، بحار
الأنوار ، جلد 62 ، صفحه 324
منبع:قدس
211008