عقیق:(مردى از
امام درخواست اندرز كرد) امام علی علیه‌السلام
فرمودند:
از كسانى مباش كه بدون عمل صالح به آخرت اميدوار است، و
توبه را با آرزوهاى دراز به تأخير مى‌اندازد.
در دنيا چونان زاهدان سخن مى‌گويد، اما در رفتار
همانند دنيا پرستان است.
اگر نعمت ها به او برسد سير نمى‌شود، و در محروميت قناعت
ندارد.
از آنچه به او رسيد شكرگزار نيست و از آنچه مانده، زياده‌طلب
است.
ديگران را پرهيز مى‌دهد اما خود پروا ندارد، به
فرمانبردارى امر مى‌كند اما خود فرمان نمى‌برد.
نيكوكاران را دوست دارد، اما رفتارشان را دوست ندارد.
گناهكاران را دشمن دارد اما خود يكى از گناهكاران است.
و با گناهان فراوان مرگ را دوست نمى‌دارد ، اما در آنچه
كه مرگ را ناخوشايند ساخت پافشارى دارد.
اگر بيمار شود پشيمان مى‌شود ، و اگر مصيبتى به او رسد
به زارى خدا را مى‌خواند.
اگر به گشايش دست يافت مغرورانه از خدا روى بر مى‌گرداند.
نفس به نيروى گُمان ناروا بر او چيرگى دارد، و او با
قدرت يقين بر نفس چيره نمى‌گردد.
براى ديگران كه گناهى كمتر از او دارند نگران، و بيش از
آنچه كه عمل كرده اميدوار است.
اگر بى نياز گردد مست و مغرور شود، و اگر تهى دست
گردد، مأيوس و سْست شود.
چون كار كند در آن كوتاهى ورزد، و چون چيزى خواهد زياده
روى نمايد.
چون در برابر شهوت قرار گيردگناه را برگزيده، توبه را به
تأخير اندازد، و چون رنجى به او رسد از راه ملت اسلام دورى گزيند.
عبرت آموزى را طرح مى‌كند اما خود عبرت نمى گيرد، در پند
دادن مبالغه مى‌كند اما خود پند پذير نمى‌باشد.
سخن بسيار مى گويد، اما كردار خوب او اندك است!
براى دنياى زودگذر تلاش و رقابت دارد اما براى آخرت
جاويدان آسان مى‌گذرد.
سود را زيان و زيان را سود مى‌پندارد.
از مرگ هراسناك است اما فرصت را از دست مى‌دهد.
گناه ديگران را بزرگ مى‌شمارد، اما گناهان بزرگ خود را
كوچك مى‌پندارد.
طاعت خود را رياكارانه برخورد مى‌كند.
خوشگذرانى با سرمايه‌داران را بيشتر از ياد خدا با
مستمندان دوست دارد.
به نفع خود بر زيان ديگران حكم مى كند اما هرگز به نفع
ديگران بر زيان خود حكم نخواهد كرد.
سید رضی می‌گوید: اگر در نهج‌البلاغه جز این حکمت وجود
نداشت، همین یک حکمت براى اندرز دادن کافى بود. این سخن حکمتى رسا، و عامل بینایى
انسان آگاه، و عبرت آموز صاحب اندیشه است.
متن حدیث:
وَ قَالَ [عليه السلام] لِرَجُلٍ سَأَلَهُ أَنْ يَعِظَهُ
لَا تَكُنْ مِمَّنْ يَرْجُو الْآخِرَةَ بِغَيْرِ عَمَلٍ وَ يُرَجِّى التَّوْبَةَ
بِطُولِ الْأَمَلِ يَقُولُ فِى الدُّنْيَا بِقَوْلِ الزَّاهِدِينَ وَ يَعْمَلُ فِيهَا
بِعَمَلِ الرَّاغِبِينَ إِنْ أُعْطِيَ مِنْهَا لَمْ يَشْبَعْ وَ إِنْ مُنِعَ
مِنْهَا لَمْ يَقْنَعْ يَعْجِزُ عَنْ شُكْرِ مَا أُوتِيَ وَ يَبْتَغِى
الزِّيَادَةَ فِيمَا بَقِيَ يَنْهَى وَ لَا يَنْتَهِى وَ يَأْمُرُ بِمَا لَا
يَأْتِى يُحِبُّ الصَّالِحِينَ وَ لَا يَعْمَلُ عَمَلَهُمْ وَ يُبْغِضُ
الْمُذْنِبِينَ وَ هُوَ أَحَدُهُمْ يَكْرَهُ الْمَوْتَ لِكَثْرَةِ ذُنُوبِهِ وَ
يُقِيمُ عَلَى مَا يَكْرَهُ الْمَوْتَ مِنْ أَجْلِهِ إِنْ سَقِمَ ظَلَّ نَادِماً
وَ إِنْ صَحَّ أَمِنَ لَاهِياً يُعْجَبُ بِنَفْسِهِ إِذَا عُوفِيَ وَ يَقْنَطُ
إِذَا ابْتُلِيَ إِنْ أَصَابَهُ بَلَاءٌ دَعَا مُضْطَرّاً وَ إِنْ نَالَهُ رَخَاءٌ
أَعْرَضَ مُغْتَرّاً تَغْلِبُهُ نَفْسُهُ عَلَى مَا يَظُنُّ وَ لَا يَغْلِبُهَا عَلَى
مَا يَسْتَيْقِنُ يَخَافُ عَلَى غَيْرِهِ بِأَدْنَى مِنْ ذَنْبِهِ وَ يَرْجُو
لِنَفْسِهِ بِأَكْثَرَ مِنْ عَمَلِهِ إِنِ اسْتَغْنَى بَطِرَ وَ فُتِنَ وَ إِنِ
افْتَقَرَ قَنِطَ وَ وَهَنَ يُقَصِّرُ إِذَا عَمِلَ وَ يُبَالِغُ إِذَا سَأَلَ
إِنْ عَرَضَتْ لَهُ شَهْوَةٌ أَسْلَفَ الْمَعْصِيَةَ وَ سَوَّفَ التَّوْبَةَ وَ
إِنْ عَرَتْهُ مِحْنَةٌ انْفَرَجَ عَنْ شَرَائِطِ الْمِلَّةِ يَصِفُ الْعِبْرَةَ
وَ لَا يَعْتَبِرُ وَ يُبَالِغُ فِى الْمَوْعِظَةِ وَ لَا يَتَّعِظُ فَهُوَ بِالْقَوْلِ
مُدِلٌّ وَ مِنَ الْعَمَلِ مُقِلٌّ يُنَافِسُ فِيمَا يَفْنَى وَ يُسَامِحُ فِيمَا يَبْقَى
يَرَى الْغُنْمَ مَغْرَماً وَ الْغُرْمَ مَغْنَماً يَخْشَى الْمَوْتَ وَ لَا
يُبَادِرُ الْفَوْتَ يَسْتَعْظِمُ مِنْ مَعْصِيَةِ غَيْرِهِ مَا يَسْتَقِلُّ
أَكْثَرَ مِنْهُ مِنْ نَفْسِهِ وَ يَسْتَكْثِرُ مِنْ طَاعَتِهِ مَا يَحْقِرُهُ
مِنْ طَاعَةِ غَيْرِهِ فَهُوَ عَلَى النَّاسِ طَاعِنٌ وَ لِنَفْسِهِ مُدَاهِنٌ
اللَّهْوُ مَعَ الْأَغْنِيَاءِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنَ الذِّكْرِ مَعَ الْفُقَرَاءِ
يَحْكُمُ عَلَى غَيْرِهِ لِنَفْسِهِ وَ لَا يَحْكُمُ عَلَيْهَا لِغَيْرِهِ
يُرْشِدُ غَيْرَهُ وَ يُغْوِى نَفْسَهُ فَهُوَ يُطَاعُ وَ يَعْصِى وَ يَسْتَوْفِى
وَ لَا يُوفِى وَ يَخْشَى الْخَلْقَ فِى غَيْرِ رَبِّهِ وَ لَا يَخْشَى رَبَّه
ُ فِى خَلْقِهِ
قال الرضى و لو لم يكن فى
هذا الكتاب إلا هذا الكلام لكفى به موعظة ناجعة و حكمة بالغة و بصيرة لمبصر و عبرة
لناظر مفكر.
پی نوشت ها:
«نهج‌البلاغه،حکمت 150»
منبع:مشرق
211008