عقیق: احاديث و روايات و گفتار صحابه و روات و نظريّات مفسّرين و دانشمندان، همگى دلالت دارد كه آيه تبليغ پيرامون ولايت امير المؤمنين على عليه السلام نازل شده است.عدّه زيادى از محدّثان صدر اسلام معتقدند كه آيه«يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرِينَ؛ اى پيامبر! آنچه را از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، كاملًا (به مردم) برسان؛ و اگر (اين كار را) نكنى رسالت او را انجام نداده اى. خداوند تو را از (خطرات احتمالى) مردم نگاه مى دارد و خداوند، جمعيّت كافران (لجوج) را هدايت نمى كند.»1 در شأن امير مؤمنان على عليه السلام نازل شده است.
از جمله اين دانشمندان:
۱- «ابن عبّاس» راوى، مفسّر معروف و كاتب وحى، كه مورد قبول شيعه و اهل سنّت است.
۲- «جابر بن عبد الله انصارى» چهرهاى بسيار آشنا كه او نيز مورد قبول هر دو گروه مى باشد.
۳- «ابو سعيد خدرى» از بزرگان اصحاب پيامبر كه بسيار مورد احترام است.
۴- «عبد الله بن مسعود» يكى از نويسندگان وحى و از مفسّران قرآن كريم.
۵- «أبو هريره» از راويان پركار مورد قبول اهل سنّت.
۶ و ۷- «حذيفه» و «براء بن عازب» دو تن از معاريف اصحاب پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله.
و جمعى ديگر از دانشمندان و ياران پيامبر معترفند كه آيه فوق پيرامون ولايت حضرت على عليه السلام نازل شده است.
قابل توجّه اين كه، در مورد رواياتى كه بعضى از اشخاص فوق نقل كرده اند، طرق مختلفى وجود دارد؛ مثلًا روايت فوق با يازده طريق از ابن عبّاس و جابر بن عبد الله انصارى نقل شده است.
در بين مفسّران اهل سنّت نيز عدّهاى روايت مربوط به ولايت امير مؤمنان عليه السلام را نقل كرده اند، كه مى توان به آقاى «سيوطى» در «الدّرّ المنثور، جلد دوم، صفحه ۲۹۸» و «أبو الحسن واحدى نيشابورى» در «اسباب النّزول، صفحه ۱۵۰» و «شيخ محمّد عبده» در «المنار، جلد ششم، صفحه ۱۲۰» و «فخر رازى» در «تفسير كبير» و ساير تفاسير اشاره كرد.
در اينجا براى نمونه فقط قسمتى از كلام فخر رازى را نقل مى كنيم:
او، كه در ميان مفسّران اهل سنّت بى نظير است و تفسير قوى و مشروحى دارد و انسانى هوشيار و عالم است (هر چند تعصّب زيادى نيز دارد، كه بعضاً حجابى براى او شده است) پس از بيان نُه احتمال در تفسير آيه فوق، ولايت امير مؤمنان را به عنوان دهمين احتمال مطرح مى سازد.
متن كلام فخر رازى به شرح زير است:
نزلت الآية فى فضل علي بن أبي طالب و لما نزلت هذه الآية أخذ بيده و قال: من كنت مولاه فعلي مولاه اللّهم وال من والاه و عاد من عاداه، فلقيه عمر فقال: هنيئاً لك يا بن أبي طالب! أصبحت مولاي و مولى كل مؤمن و مؤمنة ...2
اين آيه در مورد علىّ بن أبي طالب نازل شده است. هنگامى كه اين آيه شريفه نازل شد، پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله دست على عليه السلام را گرفت (و بلند كرد) و فرمود: «هر كس كه من مولاى او هستم پس اين على هم مولى و رهبر اوست. پروردگارا! كسانى كه ولايت على را پذيرفته اند دوست بدار و كسانى كه با او به دشمنى برخاسته اند، دشمن بدار!» سپس عمر با على عليه السلام ملاقات كرد و به آن حضرت عرض كرد: «اى فرزند ابو طالب! اين فضيلت و مقام بر تو مبارك باشد. تو از امروز مولا و رهبر من و همه مردان و زنان مسلمان شدى!»
طبق آنچه در كتاب «شواهد التّنزيل» آمده، «زياد بن منذر» مى گويد:
نزد امام باقر عليه السلام بودم، در حالى كه آن حضرت در گفتگو با مردم بود، شخصى از اهل بصره به نام «عثمان الاعشى» برخاست و گفت: اى فرزند رسول خدا، جانم به فدايت باد! از حسن بصرى پرسيدم كه اين آيه در مورد چه كسى نازل شده است؟ گفت: در مورد مردى، ولى نام او را مشخّص نكرد! (لطفاً شما بفرمائيد كه اين آيه در مورد چه كسى نازل شده است؟)
امام فرمود: اگر مى خواست بگويد مى توانست نام او را بيان كند، ولى از ترس نگفته است (چون در دوران سياه بنى اميّه بوده، علاوه بر اين كه ميانه خوبى هم با امير مؤمنان على عليه السلام نداشته است) امّا من مى گويم ... هنگامى كه خداوند جان پيامبر صلى الله عليه و آله را در مقابل خطرات احتمالى تضمين كرد، آن حضرت دست علىّ بن أبي طالب عليه السلام را بلند كرد و او را به عنوان جانشين و خليفه خود معرّفى نمود.3
نكته جالب توجّه اين كه، حاكم حسكانى نويسنده كتاب شواهد التّنزيل كه روايت فوق را نقل كرده از اهل سنّت است، همانگونه كه علماى ديگر اهل سنّت نيز روايت فوق را نقل كرده اند.
نتيجه اين كه، احاديث و روايات و گفتار صحابه و روات و نظريّات مفسّرين و دانشمندان، همگى دلالت دارد كه آيه تبليغ پيرامون ولايت امير المؤمنين على عليه السلام نازل شده است.
پی نوشت:
1- سوره مبارکه مائده/آیه67.
2-التّفسير الكبير، جلد ۱۱، صفحه ۴۹.
3- شواهد التّنزيل، جلد ۱، صفحه ۱۹۱، حديث ۲۴۸.
4-آيات ولايت در قرآن، ص: ۳۴
منبع:افکار