1- «قدر» معانی متعددی همچون قدرت، تقدیر و اندازه گیرى، تنگ گرفتن، مساوی بودن یک چیز با چیز دیگر بدون کم و زیاد دارد اما در اینکه چه شبی از شبهای ماه رمضان، شب قدر است اختلاف دیدگاه وجود دارد. آنچه موافق با سنت پیامبر گرامی اسلام(ص) و روایات امامان معصوم(ع) است، اینکه شب قدر در دهه آخر ماه رمضان قرار دارد و طبق نقل، یکی از شبهای نوزدهم، بیست و یکم، و بیست و سوم است و در بین این سه شب نیز شب بیست و سوم احتمالش بیشتر است. چنانکه امام صادق(ع) فرمود: شب نوزدهم شب تقدیر است و شب بیست و یکم شب بستن و تعین و اِحکام است و شب بیست و سوم شب حتمی شدن و امضای آن است.
در مورد فضایل شب قدر باید گفت که شب نازل شدن دفعی و یکجای قرآن در بیت المعمور است که به طور تدریجی طی 23 سال بر قلب نازنین پیامبر گرامی اسلام(ص)نازل شده است. همچنین عبادت و کارهای نیک، در شب قدر، بهتر است از عبادت و کاهای نیک در هزار ماه که دارای شب قدر نباشد. از فضائل دیگر شب قدر آنکه این شب، شب نزول و پایین آمدن فرشتگان خداوند خصوصاً بزرگ‌ترین فرشته خداوند، به زمین است و این شب، شب تقدیر و سرنوشت یک سال انسان است.
خداى تعالى در آن شب حوادث یک سال یعنى از آن شب تا شب قدر سال آینده را تقدیر می کند، زندگى، مرگ، رزق، سعادت، شقاوت و چیزهایى دیگر از این قبیل را مقدر می سازد که فرشتگان به امر پروردگار، آن را انجام می دهند. در این شب، درهای جهنم بسته می‌شود و درهای بهشت، گشوده می‌شود و شیطان در این شب بیرون نمی‌آید تا صبح آن طلوع کند و درهای آسمان و رحمت الهی بر روی بندگانش گشوده می‌شود و شب قبولی اعمال است.
2-اسلام عزیز تنها دینی است که معجزه اش (کتاب) بزرگی به نام قرآن کریم است. شکی نیست نزول کتاب قرآن حکیم تاکید براهمیت دین مبین اسلام بر کتاب و خواندن است چرا که در نخستین آیه ای که نازل گردید به پیامبر فرمان خواندن می دهد.( اقرا باسم ربک الذی خلق) و در ادامه خداوند از میان نعمت های بی شمارش فقط به دو نعمت اشاره کرده است: آفرینش و آموزش
*-خلق الانسان(آفرینش انسان)
*-علم بالقلم(انسان را با قلم آموخت)
3-شاید دغدغه مهم همه ما این باشد این شبهای عزیز که سرنوشت یک ساله انسان در آن مقدر می شود چگونه بگذرانیم؟ مخصوصا که احیا و شب زنده داری در این شب ها از مستحبات است. تا به صبح چه کنیم و چه بگوییم؟ بزرگان ما چه می کردند؟ سیره عالمان دین ما در این شب ها چه بوده؟ آیا باید فقط دعا خواند و نماز و قرآن؟کار دیگری هم می شود کرد؟
صرف نظر از اعمال وارده در این شب های با عظمت و نورانی جالب است بدانیم برخی از عالمان برجسته دین ما در شب قدر مشغول علم بودند و کتاب می نوشتند. اشتباه نکنید هیچ منافاتی میان علم و عبادت نیست. چه بسا همان عالمانی که در شب قدر به تالیف اشتغال داشتند و کتابت می کردند بخشی از شب را نیز به عبادت و دعا اختصاص می دادند.
سخن کوتاه اینکه عالمان دین ما در بهترین و برترین شب سال که مقدرات یکسال آینده عمر انسان رقم می خورد،علاوه بر عبادت و قرائت قرآن و تفکر،دستی به کتابت هم داشتند. از آسمان نور معرفت گرفته و زمینیان را با کتاب ها و نوشته جاتشان نورانی می کردند.
هرچند عالمان بسیاری در تاریخ بودند که درشب قدر کتاب نوشتند و تاریخ آن ها را ثبت نکرد اما در خاتمه به کتابهایی اشاره می کنیم که نویسندگان آن ها در پایان کتاب هایشان تاکید کردند که در شب 19 یا 21 یا 23 ماه مبارک رمضان به اتمام رسانده اند:
1-کشف الغمه فی معرفه الصحابه از بهاءالدین اربلی شب 21رمضان687
2-جام جم ازرکن الدین اوحدی مراغی شب قدر 732
3-تفسیر القطب الشاهی از محمد شاه قاضی یزدی شب قدر1021
4-بحارالانوار ج22از علامه محمد باقر مجلسی شب 21رمان 1084
5-جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام از شیخ محمد حسن نجفی شب 23رمضان 1254
6-عیون الوصول الی علم الاصولاز محمد مهدی کلباسی اصفهانی شب قدر 1256
7-نفس الرحمان فی فائل سلمان از میرزا حسین نوری شب 23رمضان 1283
8-تحفه الاحباب فی نوادر آثار الاصحاب از شیخ عباس قمی شب19رمضان1331
9-الاحکام الشرعیه فی مواریث الجعفریه از محمد حسن بیک شب 23رمضان1349
10-منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل از شیخ عباس قمی شب 23رمضان1350
11-تصحیح کشف الاسرار و عده الابرار از علی اصغر حکمت شب 23رمضان1380
12-معجم رجال الحدیث وتفصیل طبقات الرواه از آیت الله سید اولقاسم خویی شب19رمضان1389
13-تصحیح مانمقه عبدالوهاب فی شرح کلمات امیر المومنین از میر جلال الدین حسینی ارموی شب23رمضان1389
14-المیزان فی تفسیر القرآن از علامه طباطبایی شب 23رمان1392
15-حدیث الافک آیت الله جعفر مرتضی عاملی شب 21رمضان99 13
16-اصول الحدیث و احکامه فی علم الدرایه از آیت الله شیخ جعفر سبحانی شب 21رمان1411
17-تفسیر القرآن المجید المستخرج من تذاث الشیخ المفیداز حجه الاسلام سید محمد علی ایازی شب قدر 1413
18-ترجمه قرزآن از استاد بهاءالدین خرمشاهی شب 23رمضان1415
و حکایت کتابت عالمان و بزرگان در شب های قدر همچنان باقی است…….
*علی اکبرسبزیان* فعال و پژوهشگر فرهنگی
منبع:مهر