عقیق:*شب‌های عروج و معراج
دکتر باقر غباری، روان‌شناس و عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران، شب‌های قدر را شب‌های عروج و معراج می‌داند و می‌گوید: در دو دهۀ اول ماه رمضان، جسم و جان بر اثر تزکیه‌های مکرّر و متوالی، آماده شده و وقتی با تمرین رفتارهای خدایی، آیینۀ وجود آماده شد و صیقل یافت، ظرفیتی می‌یابد که حضورِ معبود را در حدّ خود بپذیرد. وی با اشاره به این‌که قرآن در شب‌های قدر بر پیامبر(ص) نازل شده و پیامبر در عرفان، الگوی انسان کامل و صورت شرعی ازلی است، خاطرنشان می‌کند: ما در شب‌های قدر، پتانسیلی پیدا می‌کنیم که الهامات روحانی را بپذیریم و اگر این را بدانیم، آماده‌ایم. در این‌شب‌ها مشتاقیم که هدیه‌های خداوندی را بپذیریم؛ یعنی خودمان می‌دانیم که چیزی به ما داده خواهد شد. مجنون در این‌شب‌ها آماده است که وعدۀ لیلی را بپذیرد.
در این‌شب‌ها، رابطۀ بنده و خدا تسریع خواهد شد. همان‌طورکه برای دیدن یک‌فردِ مهم، خود را از نظر ظاهری و روحی آماده و پاکیزه می‌کنیم، در این‌جا هم برای دیدار معبود غسل می‌کنیم؛ که غسل نماد پاکی با آب است و آب، نماد پاکی است. هم در زبان و هم در دل، ذکر خدا می‌گوییم؛ همان‌طورکه مجنون، ذکر لیلی می‌گفت.
وی با اشاره به این‌که در شب‌های قدر با خواندن جوشن‌کبیر، عاشقانه اسماءحسنی را بر زبان می‌آوریم، می‌گوید: اسماءحسنی، همان اسماء نود و نه‌گانه‌ای هستند که پیامبر(ص) در حدیثی آن‌ها را اسماء خدا می‌دانند و ما باید ببینیم چطور می‌توانیم این نام‌های مبارک را در خود تحقق ببخشیم. مثلاً اگر خدا به ما رحمت دارد، ما چطور می‌توانیم به بقیه رحمت داشته باشیم و نتیجه این می‌شود که خودمان را از بدی‌ها تزکیه می‌کنیم و زنگارها را از آیینۀ وجودمان می‌زداییم و دل و اندیشه را باز می‌گذاریم که رحمت بر دل ما نازل شود.
دکتر غباری با اشاره به فضیلتِ خواندن نمازهای مستحبّی در شب‌های قدر تأکید می‌کند: نماز، معراج و ذهن‌آگاهی است. نماز یک‌نوع کهف امان است؛ زیرا وقتی وارد تکبیرة‌الإحرام می‌شویم، در کهف هستیم و از همه‌چیز جز خدا فارغیم.
استاد دانشگاه تهران می‌افزاید: بخشیدن دیگران در این‌ماه، به‌خصوص در این شب‌ها بسیار مهم است و به تزکیه کمک می‌کند؛ زیرا می‌خواهیم از طریق تزکیه، دلمان را به وحدت برسانیم و انسان‌ها از طریق دوست‌داشتنِ یکدیگر به خدا می‌رسند. همۀ همّ و غم انبیا این بوده که مردم را رها نکنند. پیامبر(ص) هم پس از این‌که به معراج می‌رسد، برمی‌گردد که دست مردم را بگیرد. دکتر غباری، شب‌های قدر را اوج ماه رمضان و شب‌های پرواز می‌داند و خاطرنشان می‌کند: مردم باید دربارۀ فلسفۀ این شب‌ها بیندیشند و علما نیز، ابعاد لیلة‌القدر را برای مردم توضیح دهند که چگونه در این شب‌ها، قرآن بر دل پیامبر نازل شد و چه تأثیرات نظری و عملی دارد که خدا رحمت را بر شما نازل کرد.
* از نو متولد شویم
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی نیز با بیان این‌که شب قدر، اوج معنویت را در میان دیگر شب‌های رمضان از آن خود کرده و از چنان قابلیّتی برخوردار است که می‌تواند انسان را دگرگون، و بیشترین تحوّل را در او ایجاد کند، اظهار می‌دارد: بنا به‌تعبیر قرآن‌کریم که: «لیلةالقدر خیر من الف‌شهر؛ شب قدر از هزار ماه برتر است»، شب قدر نه فقط از یازده ماهِ دیگر برتر است، بلکه از هزار ماه أفضل است؛ به این‌معنی‌که فرصت استثنایی این شب، حتی سال را در می‌نوردد و از هزار ماه بهتر است و فرصت این ماه را شاید در هزار ماه نتوان به‌دست آورد. ممکن است انسان با درک این‌شب بتواند مسیر زندگی‌اش را متحوّل کند. وی با اشاره به این‌که تحوّل در شب‌های قدر باید مسبوق به حضور استعداد و آمادگی روحی انسان باشد و مادامی‌که انسان، خود را برای بهره‌گیری از شب قدر آماده نکرده باشد، شب قدر تأثیری بر او به‌جای نمی‌گذارد، خاطرنشان می‌کند: نخستین تحوّل در شب قدر آن است که انسان بتواند گذشتۀ خود را تسویه کند و مانند انسانی شود که تازه متولد شده؛ یعنی این‎شب، گناهان او را فرو شوید و از میان ببرد و از منظر گناه، انسان را به نقطۀ صفر برساند.
مدرّس حوزۀ علمیۀ قم با اشاره به این‌که انسان در این شب‌ها باید همۀ وقتش را به خدا و بلکه به خودش ببخشد و از کم‌حوصلگی و رخوت دوری کند، تأکید می‌کند: در شبِ قدر باید ذهن، قلب، فکر و زبانِ انسان با هم هماهنگ باشد و با نشاطِ کامل از این‌شب بهره بگیرد. در چنین‌شرایطی است که شبِ قدر بر انسان تأثیر مثبت می‌گذارد.
مبلّغی با تأکید بر این‌که ظرفِ آلوده، جایگاه رحمت الهی نمی‌شود، می‌گوید: آلودگیِ ظرفِ وجودی انسان با استغفار رفع می‌شود و دعا، بهترین‌کار در شب قدر است که گلِ سرسبد آن را می‌توان استغفار دانست. درصورتی‌که انسان در شب قدر پاک نشود، رحمت خدا را در نمی‌یابد و اگر شب قدر بر انسان بگذرد و او پاک نشود، دچار خسران شده است. پس باید گذشته را تسویه و پاک کرد. به‌محض پاک‌شدنِ گذشته، آینده نیز به‌صورت خود‌به‌خود شکل می‌گیرد و رحمت خدا آشکار می‌شود.
* شب شناخت و معرفت
حجت‌الاسلام محمد عبداللهی، استاد حوزه و دانشگاه نیز با بیان این‌که ارزش شب قدر از هزار ماه بیشتر است، می‌گوید: در این‌شب‌ها باید بیدار باشیم و به تفکّر بپردازیم؛ البته نباید فقط به قرائت ادعیه و قرآن اکتفا کنیم؛ شب‌های قدر، بهترین فرصت است تا خوبی‌ها را جایگزین بدی‌ها، صلح و صفا را جایگزین اختلاف و تفرقه، احسان و نیکی را جایگزین ظلم و ستم، احسان به والدین را جایگزین عاق والدین و صلۀرحم را جایگزین قطع‌رحم نماییم. همچنین شایسته است که در این شب‌های مبارک با دادن صدقه، گامی در جهت آبادانی خانۀ آخرت‌مان برداریم.
وی این شب‌ها را فرصتی مناسب برای ارتقای معرفت می‌داند و می‌گوید: باید در این شب‌ها، در مجالس و سخنرانی‌هایی شرکت کنیم که شناخت و معرفتِ ما را نسبت به دین و بایدها و نبایدها افزایش دهند و پای صحبت کسانی بنشینیم که به ما یاد بدهند چطور می‌توان متحوّل و از نو متولد شد.
عبداللهی با اشاره به اهمیّت دعاهای پرفضیلتی مثل مجیر، جوشن‌کبیر و... که خواندن آن‌ها در شب‌های قدر در مفاتیح‌الجنان تأکید شده، می‌گوید: بهتر است در هنگام خواندن دعاها، مفهوم آن‌ها را نیز مدّنظر داشته باشیم و با تلاش و کوشش به‌سوی‌ اهداف مطرح شده در این دعاها گام برداریم. این استاد حوزه و دانشگاه، یکی از مهم‌ترین وظایف شیعیان را در شب‌های قدر، تجدید عهد با ولی امر، حضرت بقیه‌الله(عج) و خواندن دعای فرج می‌داند و تصریح می‌کند: شب قدر به حضرت صاحب‌الزمان تعلق خاص دارد و ملائکه بر ایشان نازل می‌شوند، تمسّک به قرآن و عترت هم اقتضا می‌کند که در شبِ قدر، مؤمنان به ثقلین قرآن‌مجید و آخرین امام ‎که مصداق حقیقی «ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذِینَ اصْطَفَیْنا مِنْ عِبَادِنَا» است، تمسّک جویند و بدانند که نجات از گمراهی و هدایت به سوی بهشتِ الهی، فقط در سایۀ تمسّک به قرآن و عترت میسّر است.

 منبع:قدس

211008