عقیق: از اميرالمؤمنين(عليه السلام) روايت شده است: نگوييد رمضان؛ زيرا نمى دانيد رمضان چيست؟ اگر كسى گفت بايد صدقه داده و روزه بگيرد؛ همانطور كه خداوند فرموده است بگوييد ماه رمضان.

در اينجا گوشه اى از آداب اين ماه مبارك و ماه ميهمانى خدا را ذكر مى كنيم :
1 - مستحب است كه در سحر و افطار، قبل از شروع و بعد از گفتن بسم اللّه الرحمن الرحيم سوره قدر خوانده شود.
2 - بهترين دعايى كه خوب است قبل از افطار خوانده شود، دعايى است كه در اقبال آمده و مفضل بن عمر آن را روايت كرده است : اللهم رب العظيم ...(1)
3 - از مراقبت هاى ماه رمضان ، پاك كردن دل با توبه صادقانه است .
4 - از ديگر مراقبت هاى اين ماه ، پاكيزه نمودن مال با دادن خمس است تا غذا، لباس ، مكان و هر چيزى كه روزه دار در آن دخل و تصرف مى كند، پاك شود.
5 - بايد براى شروع خوب سال،تلاش كند. روايات زيادى داريم كه : ماه رمضان ، ابتداى سال است : اگر انسان در اين ماه ، خود را سالم نگه دارد، تمام سال سلامت خواهد ماند.

6- از مراقبات اين ماه ، توسل در شب اول است . مهمترين كارى كه سالك بايد انجام دهد اين است كه در شب اول ماه به يكى از معصومين (عليهم السلام ) كه حامى و نگهبان آن شب است ، مراجعه و با چهره آبرومند و نورانى او نزد پروردگارش ، به درگاه خدا روى آورد.

7- از مراقبات اين ماه ، انجام دادن متناسب نوافل و مستحبات است . سزاوار است كه سالك حال خود را بررسى و نشاط، كسالت ، كار، فراغت ، نيرو و ضعف خود را نسبت به نوافل و مستحبات سنجيده و بعد از مراعات حال خود، به ترتيب ، بهترين ها را انتخاب نمايد. در روايات زيادى آمده است كه نوافل در اين ماه ، بيش از هزار ركعت است .

8- از كارهاى مهم در اين ماه ، قرائت قرآن ، دعا و ذكر است كه بايد از هر كدام مقدار معينى انتخاب و در هر روز انجام شود. دعاى (ابى حمزه ثمالى )را نيز بايد به اندازه اى كه مى تواند، در تمام شب ها يا يك شب درميان بخواند. هر روز يكى از دعاهاى روز را خوانده و براى توفيق در شب قدر و شب عيد فطر زياد دعا نمايد و نبايد در روزهاى جمعه ، نمازى را كه روايت شده است ، ترك كند. از مهمترين دعاها در شب و روز، دعا براى ولى امر، خليفه خداوند، امام زمان (عج ) مى باشد. و بايد براى پدر، مادر، معلمين ، برادران دينى ، نزديكان ، همسايگان و هر كسى كه حقى به گردن او دارد همچنين تمام مؤ منين ، دعا و استغفار نموده و آنان را در دعاهايى كه براى خود مى نمايد، شريك كند.

9- از اعمال مهم اين ماه ، غسل در شب و روز اول و شب هاى فرد است . در روايت آمده است : كسى كه شب اول ماه رمضان ، در رودى جارى غسل كرده و سى مشت آب بر سرش بريزد، تا ماه رمضان آينده پاك مى شود و كسى كه در اولين روز سال ، در آب جارى غسل كرده و سى مشت آب بر سرش بريزد، اين عمل ، داروى يك سال او خواهد بود.

10 - خوردن سحرى مستحب است . روايت شده است : سحرى بخوريد، گر چه جرعه آبى باشد. توجه داشته باشيد كه خدا بركسانى كه سحرى مى خورند، درود مى فرستد. بايد به نيت استحباب سحرى نزد خدا و نيرو گرفتن بر عبادتها در طول روز، سحرى خورد.

11 - در روايتى آمده است صدبار خواندن سوره دخان تا شب بيست و سوم براى شناخت اين شب مفيد است . در روايت ديگر نيز آمده است كه به جاى آن مى توان هزار بار سوره قدر را خواند.

12- از كارهاى مهم در اين ماه ، افطارى دادن به روزه داران است كه پاداش ‍ آن زياد مى باشد.
13 - از كارهاى مهم ديگر در اين ماه براى اهل علم ، امامت جماعت و وعظ مى باشد.

14 - از اوقات مهم در ماه رمضان ، شب قدر است . شبى كه از هزار ماه ، بهتر مى باشد. روايتى داريم مبنى بر اين كه از هزار ماه جهاد، بهتر و از سلطنت هزار ماه ، بهتر و عبادت آن ، بهتر از عبادت هزار ماه مى باشد. در روايات اهل بيت نيز آمده است : فرشتگان در شب قدر فرود آمده و در زمين پخش ‍ مى شوند، بر مجالس مؤ منين گذشته ، بر آنان سلام مى كنند و براى دعاهاى آنها آمين مى گويند، تا آنگاه كه سپيده دم طلوع مى كند.

سزاوار است كه شيعه اميرالمؤ منين (عليه السلام ) تمام سعى خود را جهت آمادگى براى اعمال اين شب به كار گيرد؛ مثلا مكان ، لباس مناسب ، عطر و صدقه اى تهيه و مضامين لطيفى را براى مناجات با پروردگار و كلمات برانگيزنده اى را در خطاب به معصومين (عليهم السلام ) انتخاب كند. همچنين ميهمانان مخصوصى را كه مناسب با اين شب مى باشند و چند فقير را براى صدقه دادن در نظر بگيرد.

15 - سزاوار است كه براى شب قدر براى ذكر و دعا وقت مناسبى تعيين كند. همچنين وقت مناسبى را كه در آن خواب آلود يا سير يا گرسنه نبوده و موانع ديگرى نيز نداشته باشد، براى تفكر معين كند.

16 - نمازهاى مستحبى شب قدر و اين ماه ، در بخش نمازهاى مستحبى ذكر شده است كه ثوابهاى زيادى بر آنها مترتب مى باشد.

18- در شب قدر، خواندن زيارت امام حسين (عليه السلام ) با بعضى از زيارتهايى كه وارد شده است ، مستحب مى باشد.
19 - خواندن سوره روم ، عنكبوت و دخان در شب بيست و سوم ، مستحب مى باشد.

21- خواندن دعايى كوچك از امام سجاد (عليه السلام ) در اين شب ، مستحب مى باشد كه اول آن ((يا باطنا فى ظهوره )) مى باشد؛ دعايى كه در يكتا دانستن خداوند كامل مى باشد.

22 - سزاوار است كه ساعتى از شب را مخصوص مراقبت قرار داده و در آن ساعت علم پروردگارش را به بدحالى او، قدرتش را بر نجات دادن او، فضل ، بخشش و كرم او را در نظر گرفته و سپس با اميدوارى ، بر در بخشش و كرم او چشم دوخته و در انتظار رحمت و عنايت او باشد.

23 - سزاوار است كه شب هاى قدر را با توسل به حاميان معصوم (عليهم السلام )، سپردن عمل به آنان ، عرضه آن به خداوند با دستهاى آنان ، تضرع به درگاه آنان براى اصلاح عمل ختم نمايد براى اين كه آنان به درگاه خداوند تضرع نموده تا او اين عمل را قبول و آن را به عمل صالح تبديل نموده و آن را پرورش دهد.

24 - كار مهم ديگر، وداع ماه رمضان و متاءثر شدن به خاطر جدايى از آن است . در اين رابطه دعاها و مناجاتهايى پر ارزش با ماه بزرگ خدا رسيده است .

25 - خوب است كه در ساعات پايانى آخرين روز ماه رمضان ، كه روز عرضه اعمال ماه است ، با نگهبان روزش كه از معصومين (عليهم السلام ) مى باشد، با رعايت آداب تواضع و توسل ، مناجات نمايد و آنگونه سخن بگويد كه محبت آنان را برانگيخته و باران رحمت و كرامت آنان بر او ببارد.

همچنين با معذرت خواهى ، اعمالى را كه در اين ماه انجام داده است را به آنان واگذارد و با درخواستى تضرع آميز بخواهد كه با شفاعت و دعايشان اعمالش را اصلاح نموده و با تضرع از خدا بخواهند كه با عفو فراوان خود، آن را پذيرفته و به چندين برابر اعمال خير تبديل نمايد. اگر اين امور را در اواخر روز، در سجده انجام دهد و اين ماه را به حال سجده و گرسنگى به پايان برساند و با اين حال وارد شب عيد شود، اميد است كه به كرامتى از جانب خداوند متعال برسد كه بالاتر از آرزويش باشد(2).

پی نوشت:

ترجمه المراقبات
منبع:جام

211008