عقیق:با نقل یکی از سخنان علی(ع) می‌گوید: اگر فقط همین عبارت به دست ما رسیده بود، کفایت می‌کرد و برای دلالت داشتن بر فصاحت و بلاغت در عالی‌ترین مرتبه جای می‌گرفت و با وجود آن برای پی بردن به ارزش بلاغی سخنان علی(ع) به دیگر سخنانش نیاز نداشتیم.در ادامه سلسله نشستهای نهج البلاغه و زندگی که به همت بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی برگزار می شود، حجت الاسلام والمسلمین محمد جواد نظافت به شرح حکمتهای دیگری از نهج البلاغه پرداخته است که می خوانید.
حضرت امیر درحکمت 62 نهج البلاغه می فرماید: هرگاه تحیتی به تو فرستاده شد، پس تو بهتر از آن درود بفرست وهرگاه دستی، به نیکی به سوی تو دراز شد، به بیش از آن، پاداش بده.

نشانه مؤمن
مؤمن، همیشه عزیزاست ویکی از نشانه‌های آن، دست بالا بودن و دست دهنده داشتن اوست. اگرکسی به مؤمن هدیه ای بدهد، او به فکرجبران آن، به بهترین وجه، یا برابر وهمسطح آن است.قرآن می فرماید: اگر کسی به شما تحیتی کرد، شما سعی کنید به بهترازآن پاسخ دهید. از نگاهی دیگر، مؤمن دوست دارد خلق وخوی خدایی پیدا کند. دنیا جای آن است که مؤمن به خلق وخوی خدایی برسد، به جز صفت کبریایی که ویژه خداست. انسان، خوبی دیگران را، نباید بی پاسخ بگذارد، چرا که خداوند چند صد برابر یا خیلی بیشتر جواب خوبی‌ها را می دهد.

روش جبران محبت
سیره قرآن به شکل دستورمستقیم یا ارایه الگو، سیره انبیا بوده است، مثل چگونگی رفتارحضرت موسی(ع) با دختران شعیب، که حضرت شعیب برای جبران نیکی حضرت موسی، به او پاداش بالاتر می دهد. در روایت است کنیزامام حسن(ع) شاخه گلی به وی داد، حضرت در پاسخ این محبت، وی را آزاد کرد.
گاهی انسان نمی تواند در همان لحظه، محبت کسی را جبران کند، باید به خاطر بسپارد و یادداشت کند تا در زمان دیگری نیکی ها را جبران کند، این روش قرآن است.
«ربیعه بن کعب» هفت سال به پیامبر(ص) خدمت کرد، روزی پیامبر(ص) به او فرمود، چیزی بخواه تا جبران کنم. ربیعه یک روز فرصت خواست وروز دیگر، از حضرت خواست از خدا بخواهد رتبه ایشان را در بهشت داشته باشد. پیامبر(ص)، لحظه ای درنگ کردند و فرمودند: به شرط کثرت سجود. از این روایت می توانیم بفهمیم، جبران محبت، شرط وآداب خاصی دارد. به همین دلیل صلوات که درخواست سلامتی برای پیامبراست، آثار بسیاری دارد. درروایت است که پیغمبر(ص) فرمود: هرکس یک صلوات برمن بفرستد، گناهی بر او باقی نمی ماند. حکمتش این است که چون خداوند درخواست سلامتی پیامبر(ص) را می پذیرد، جواب صلوات را با رحمت بیشتری به سوی فرستنده برمی‌گرداند. بنابراین، صلوات، دعای مستجاب است وغافل نشدن از حالت دعا، یکی از شرایط صلوات است.

روش از بین بردن غرور
همچنین در این حکمت، حضرت می‌فرماید: هرچقدر، کارمحبت کننده را جبران کنی، باز هم فضیلت کارخوب، به شروع کننده می رسد. به همین دلیل، ازهفتاد ثواب گفتن سلام، تنها یک حسنه، به پاسخ دهنده می‌رسد. برای اینکه ابتدا کننده کار خیر، در پایه گذاری سنت حسنه مؤثر است. محبت نیز باید خالصانه ، بدون توقع دریافت محبت متقابل و دریک ارتباط خاص باشد.
آدمهایی ازمحبت کردن لذت می برند که بدون منت وتوقع، کاری را انجام می دهند. این خالص بودن، روی سبک زندگی اثر می گذارد. در روایت است یکی از خاصیتهای شروع کننده به سلام، از بین بردن کبر وغرورانسان است. سلام کردن، رساندن خیر به دیگران، بدون هزینه است و بخیل ترین آدمها، کسانی‌اند که در سلام کردن بخل دارند، به طوری که در روایت آمده است، اگر کسی بدون سلام، با شما سخن گفت با اوصحبت نکنید. سلام، طلب کردن حیات وسلامتی و ایجاد امنیت است.

محبت، محبت می آورد
دراین حکمت حضرت فرموده است: اگر نتوانستید محبت کسی را جبران کنید، برایش دعا و ثنا و با زبان خوش، دلش را شاد کنید. اگر این کار را نکنید، کفران نعمتهای الهی را کرده اید.
خداوند در قرآن می فرماید، احسان را با احسان پاسخ دهید حتی به احسان کافرو گناهکارنیز، پاسخ درست بدهید و فرمود: پاسخ دادن محبت، این نیست که مانند او محبت کنید، بلکه همیشه سعی کنید بیشتر وبهتر از آن پاسخ دهید.
البته، درجبران محبت دیگران باید ازآسیبهایی مانند چشم و همچشمی و خود را به سختی و مشقت انداختن، جداً دوری شود. یادمان نرود محبت، محبت می آورد و با کمی صبر، این اتفاق می افتد.

شفاعت، از اصول قرآنی
در حکمت 63 حضرت می فرماید: الشفیع جناح الطالب. «شفاعت کننده چونان بال وپر درخواست کننده است». شفیع، یعنی واسطه‌ای که با عمل ما جفت می شود تا مورد قبول خداوند قرارگیرد. هرهدف والایی، با شفیع ممکن می شود وبدست آوردن سعادت وقرب خداوند، نیازمند بال وپر شفیع است.
شفاعت، از اصول قرآنی است و بر دو نوع شفاعت دنیا وشفاعت آخرت تعریف می شود. شفاعت، بدون اذن خدا، بی فایده وبی‌اثر است و در روزقیامت، شفاعت تنها با اجازه خداوند پذیرفته می شود. در این روز هیچ کس جرأت حرف زدن ندارد، مگراینکه خداوند اجازه دهد.

برترین شفاعت
شفاعت، مثل جبران نقصان عمل است که عیبهای مؤمن، با آن برطرف می شود. شفاعت اخروی بنا به روایتی از امام صادق(ع)، به کسی که نماز را سبک بشمارد، نمی‌رسد. به این دلیل خداوند به پیامبر(ص) می فرماید که ای پیامبر، نماز شب بخوان تا ترا به مقام ستایش شوندگان برسانم و روز قیامت، پیامبر(ص) از بعضی مؤمنان شکایت می کند که قرآن را از زندگی کنار گذاشته‌اند. علاوه بر پیامبر(ص)، امامان و اهل بیت، بعضی مؤمنان معمولی نیزمی توانند تا 40 نفررا شفاعت کنند. شفاعت، همان گونه که دراموردنیوی وجود دارد، بر امور اخروی هم هست. خداوند به پیامبر می فرماید: ای پیامبر، کسانی که خودشان ظلم کردند نزد تو بیایند ودرحضورت استغفارکنند، حتماً توبه آنها پذیرفته می شود.
شفاعت مردم عادی، دو نوع است؛ یکی شفاعت به خاطرخدا و دیگری دعا پشت سرمؤمنان. و برترین شفاعت، پادرمیانی کردن برای پیوند ازدواج است.این صدقه زبانی، برترین صدقه است. پس، شفاعت وپادرمیانی کنید تا به شما محبت کنند. تأثیر شفاعت، دورشدن از ناامیدی است. در روایت آمده توبه، شفیع است وزمینه شفاعت را فراهم می کند.

راه بسته نشدن دوستی و محبت
امام علی(ع) در نهج البلاغه می فرماید: نسبت به کارخیر، دلسرد نشوید، حتی اگر ناسپاسی کرد، زیرا خداوند، کار خیر را جبران می کند. در صورتی که خوبی کردن و محبت به دیگران تأثیر نداشت، با محبت نکردن آنها را به خودشان می آوریم. تا برای شیاد وطمعکار، طمع درست نشود و با درست وانسانی محبت کردن، دیگران را تحت تأثیرقرار دهید. در نهج البلاغه، آمده است: اگر درکسی خوبی مختصری دیدید، امیدوار باشید که خوبی‌های دیگری را در او ببینید. نباید از هدایت دیگران نا امید باشیم. در روایت داریم کسی که به اهل بیت(ع) محبت دارد، نجات پیدا می کند.
علی (ع) درنهج البلاغه می فرماید: با کسی که بغض داری، به نرمی بغض کن. برای اینکه راه دوستی و محبت بسته نشود. به همین علت گفته شده خوب همسایه داری کردن، نیکی کردن نیست، بلکه خوب تحمل کردن است.