عقیق: مقصود از اهل کتاب پیروان کتاب های آسمانی است، گر چه این کلمه در قرآن به گونه ای غالب درباره یهود و نصارا به کار رفته است.(آیه101 /بقره)
قانون عام الهی درباره ارتباط با بندگان خدا نیکی به آنان است؛ مسلمان باشند یا کافر. خدای سبحان در این آیات چنین می فرمایند: با مردم به نیکی سخن بگویید.(آیه 83/ بقره) نیکی کن چنان که خدا به تو نیکی کرده است.(آیه 77 قصص) اگر نیکی و احسان کردید به خود کردید.(آیه 7/ إسراء) آنان که کارهای نیک انجام داده اند، در حیات دنیا نیکی و خوشی می بینند و آخرت خیر است.(آیه 30/ نحل)
پیامبران و امامان (ع) نیز با مشرکان و اهل کتاب تا جایی که آنان دشمنی نمی کردند، به نیکی رفتار می کردند. با این حال درباره برخورد با اهل کتاب سه دستور متفاوت (توصیه به نیکی به آنان، منع از دلبستگی به آنها و برخورد محتاطانه با آنها) در آموزه های اسلامی آمده است و این توصیه ها در تعارض با یکدیگر نیستند، بلکه با توجه به قرینه هایی که در آیات و روایات آمده اند، روشن می شود که این تعبیرها با توجه به شرایط گوناگون زمانی و مکانی و تفاوت حال و رفتار اهل کتاب است.
نیکی عدالت ورزانه به اهل کتاب
قرآن می فرماید: خدا شما را از نیکی و عدالت ورزی به کسی که در امر دین با شما پیکار نکرده و از خانه و دیارتان بیرون نرانده اند نهی نمی کند. یقینا خدا عدالت پیشگان را دوست دارد.(آیه 8/ ممتحنه)
این قانون عام الهی نسبت به همه بیگانگان است. آنان تا هنگامی که به مسلمان آزاری نمی رسانند و با نظام اسلامی نمی جنگند از آن جهت که انسان اند از همزیستی مسالمت آمیز برخوردارند و این همان رعایت اصل حقوق بشر و انسان دوستی است.(تسنیم، ج 5، ص 75)
پرهیز از تهمت به اهل کتاب: امام صادق (ع) فرمودند: برای مسلمانان شایسته نیست یهودی و نصرانی و مجوسی را به چیزی متهم کند که بدان علم ندارد.(دعائم الاسلام، ج 2، ص 460)
نیکی به همنشین یهود: امام صادق (ع) فرمودند: اگر فردی یهودی با تو همنشین شد با وی به نیکی همنشینی کن.(الفقیه، ج 4، ص 404)
عیادت از بیمار یهودی: امام علی (ع) می فرمایند: پیامبر (ص) از یک بیمار یهودی عیادت کردند.(الجعفریات، ص 159)
پرهیز از تجاوز به حریم اهل کتاب: پیامبر (ص) فرمودند: خدا خوردن بی اجازه از میوه های اهل کتاب را بر شما حلال نکرده است.(الجامع الصغیر، ج1، ص 468)
نیکی به همسفر اهل کتاب: در دوران زندگی حضرت امیر مومنان (ع) در کوفه روزی با مردی ذمی همسفر شد و به هنگام جدا شدن از او، وی را بدرقه کردند. این کار سبب شگفتی و پرسش ذمی شد. آن حضرت (ع) در پاسخ فرمودند: پیامبر ما این گونه فرمان داده است، ذمی به جهت این رفتار کریمانه اسلام آورد.
جواز مراجعه به پزشک اهل کتاب
محمد بن مسلم از امام باقر (ع) درباره مردی که پزشکی نصرانی یا یهودی وی را مداوا و برایش دارو تهیه کند پرسید. آن حضرت (ع) فرمودند: اشکالی ندارد. همانا شفا به دست خدای متعالی است.(طب الائمه، ص 63)
ادب نامه نگاری به اهل کتاب: ابوبصیر گفت: از امام صادق (ع) پرسیدند اگر کسی به فردی مجوسی یا یهودی یا نصرانی نیاز پیدا کند... و برای رفع نیاز ناچار باشد که برایش نامه بنویسد آیا می تواند در نامه نام کافر را مقدم بدارد و بر او سلام کند؟ امام صادق (ع) فرمودند: روا نیست که در ابتدای نامه نام آن کافر را بنویسی ولی می توانی در نامه ات به وی سلام کنی زیرا رسول خدا (ص) به کسرا و قیصر نامه می نوشتند.(الکافی، ج2، ص 651)
پی نوشت:
برگرفته از کتاب مفاتیح الحیات اثر آیت الله جوادی آملی
منبع:شبستان