آنان که از گناهان بزرگ و زشتکاریها جز لغزشهاى کوچک
خوددارى مىورزند پروردگارت [نسبت به آنها] فراخآمرزش است وى از آن دم که شما را از
زمین پدید آورد و از همانگاه که در شکمهاى مادرانتان [در زهدان] نهفته بودید به
[حال] شما داناتر است پس خودتان را پاک مشمارید او به [حال] کسى که پرهیزگارى
نموده داناتر است.
سرچشمه تقسیم گناهان به صغیره و کبیره آیات قرآن مجید
است. یکی از این آیات چنین است: «اِنْ تَجْتَنِبُوا کَباِئَر ماتُنْهَؤنَ عَنْهُ
نُکَفرِّعَنْکُمْ سَیئاتِکُم؛ اگر از گناهان کبیره بپرهیزید، از گناهان کوچک شما
در میگذریم» (نساء، آیه 31).
از این آیه به روشنى استفاده مى شود که گناهان دو گونه
اند: کبیره و صغیره و همچنین استفاده مى شود بعضى از گناهان، بدون توبه حقیقى
بخشودنى نیست، ولى بعضى از آنها بخشودنى است.
امیرالمومنین (ع) در گفتارى فرمودند: گناهان بر سه گونه
اند: گناه بخشودنى و گناه نابخشودنى و گناهى که براى صاحبش، هم امید بخشش داریم و
هم ترس از کیفر.
سپس فرمودند: اما گناهى که بخشیده است، گناه بنده اى است
که خداوند او را در دنیا کیفر مى کند و در آخرت کیفر ندارد. در این صورت خداوند
حکیم تر و بزرگوارتر از آن است که بنده اش را دو بار کیفر کند.
اما گناهى که نابخشودنى است، حق الناس است یعنى ظلم
بندگان نسبت به همدیگر که بدون رضایت مظلوم بخشیده نمى شود.
و اما نوع سوم، گناهى است که خداوند آن را بر بنده اش
پوشانده، توبه را نصیب او نموده است و در نتیجه آن بنده هم از گناهش هراسان است و
هم امید به آمرزش پروردگارش دارد، ما نیز درباره چنین بنده اى، هم امیدواریم و هم ترسان.
(بحار الانوار، ج 6، ص 2)
اقسام
گناهان کبیره...
امام رضا (ع) گناهان کبیره را بدین صورت فهرست
کرده اند: قتل نفس، زنا، سرقت، شراب خواری، نارضایتی و عاق والدین، فرار از میدان
جنگ، تصرف ظالمانه در مال یتیم، خوردن گوشت مردار، خون، گوشت خوک و آنچه به غیر
نام خدا ذبح شده، رباخواری، رشوه خواری، قمار، کم فوشی، تهمت به زنان پاکدامن،
لواط، گواهی ناحق، ناامیدی از رحمت خداوند، ایمن دانستن خود از عذاب الهی، یاس از
رحمت الهی، کمک و تکیه به ظالمان، سوگند دروغ،حبس و ندادن حق دیگران، دروغ، تکبر،
اسراف، تبذیر، خیانت، کوتاهی در انجام حج، دشمنی با اولیای خدا، اشتغال به لهو و
لعب و اصرار بر گناه.(دقایقی با قرآن، ص 363)
امام خمینی (رض) در کتاب تحریر الوسیله مى گوید: گناهان
کبیره بسیار است ، بعضى از آنها عبارتند از:
نا امیدى از رحمت خدا. ایمن شدن از مکر خدا. دروغ بستن
به خدا یا رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و یا اوصیاى پیامبر علیهم السلام. کشتن
نا بجا. عقوق پدر ومادر. خوردن مال یتیم از روى ظلم. نسبت زنا به زن با عفت . فرار
از جبهه جنگ با دشمن . قطع رحم . سحر و جادو. زنا. لواط. دزدى . سوگند دروغ . کتمان گواهى .
(در آنجا که گواهى دادن واجب است) گواهى به دروغ . پیمان شکنى. رفتار بر خلاف
وصیّت. شرابخوارى. رباخوارى . خوردن مال حرام. قمار بازى. خوردن مردار و خون.
خوردن گوشت خوک. خوردن گوشت حیوانى که مطابق شرع ذبح نشده است. کم فروشى. تعرّب
بعد از هجرت. یعنى انسان به جایى مهاجرت کند که دینش را از دست مى دهد. کمک به
ستمگر. تکیه بر ظالم . نگهدارى حقوق دیگران بدون عذر. دروغگویى . تکبر. اسراف و
تبذیر. خیانت. غیبت. سخن چینى. سر گرمى به امور لهو. سبک شمردن فریضه حج. ترک نماز. ندادن
زکات. اصرار بر گناهان صغیره.
امام صادق (ع) فرمودند: رسول خدا (ص) همراه یاران (در سفرى)
در سرزمین بى آب و علفى فرود آمدند، به یارانشان فرمودند: ائتوابحطب، هیزم بیاورید
که از آن آتش روشن کنیم تا غذا بپزیم. یاران عرض کردند: اینجا سرزمین خشکى است و هیچگونه هیزم
در آن نیست!. رسول خدا (ص) فرمودند:
بروید هر کدام هر مقدار مى توانید جمع کنید آنها رفتند و
هر یک مختصرى هیزم یا چوب خشکیده اى با خود آورد و همه را در پیش روى پیامبر (ص)
روى هم ریختند، پیامبر (ص) فرمود: این گونه گناهان، روى هم انباشته مى شوند.
جمع
و ثبت گناهان کوچک
سپس فرمود: ایّاکم و الُمحقّرات من الذّنوب از
گناهان کوچک بپرهیزید که همه آنها جمع و ثبت مى گردد. (اصول کافی، ج 2، ص 288)
امام حسن عسکرى (ع) فرمودند: از گناهان نابخشودنى این
است که انسان بگوید: کاش مرا به غیر از این گناه مجازات نکنند؛ یعنى آن گناهِ مورد
اشاره را کوچک بشمرد. ( بحارالانوار، ج 50، ص 250)
باید توجه داشت که آشکار نمودن گناه نیز، گناه صغیره را
تبدیل به گناه کبیره مى کند، شاید از این نظر که آشکار نمودن گناه حاکى از تجرّى و
بى باکى بیشتر گنهکار است و موجب آلوده کردن جامعه و عادى نمودن گناه مى گردد.
امیرمؤمنان على (علیه السلام) فرمودند: از آشکار نمودن
گناهان بپرهیز، که آن از سخت ترین گناهان است. (عیون الحکم والمواعظ، ص 95)
امام صادق (ع) در ضمن گفتارى فرمودند: هفتاد گناه از
جاهل بخشیده مى شود قبل از آنکه یک گناه از عالم، بخشیده گردد. (بحارالانوار،ج 75،
ص 193)