مردم - به خصوص مستضعفان و صالحان - نقش اساسى در اداره و کنترل امور دارند و صاحبان زر و زور و تزویر از بین مىروند، دورنماى این (جامعه موعود) را این چنین مىتوان تصویر کرد:
دولت مهدوى بر سراسر دنیا سیطره و برترى خواهد داشت و شرق و غرب عالم را فرا خواهد گرفت. حکومت او، بر اساس جهان‌بینى الهى و آموزه‌های اسلام خواهد بود. دین مورد قبول خدا «اسلام» و آیین یکتا پرستى و توحید، همگانى شده و معنویت و اخلاق، در همه جا گسترش خواهد یافت. ولایت و امامت مهدى(عج) مورد پذیرش همه بشر قرار گرفته و آنان طعم خوش عدالت، امنیت و سعادت را خواهند چشید. مردم به کمال نهایى و هدف غایى خود خواهند رسید و روح عبادت و عبودیت بر جوامع حاکم خواهد شد.
ترس و ناامنى از بین رفته و امنیت و آرامش همه جا را فرا خواهد گرفت. فساد، ستم و تباهى از جهان ریشه‌کن و از قسط و دادگرى آکنده خواهد شد، برکتهاى بىشمار آسمان، نازل و نعمتهاى بىکران زمین، آشکار شده و گنجینهها و معادن آن استخراج خواهد شد. علوم، صنعت و فناورى پیشرفت خارقالعادهاى یافته و خرد و عقل مردم کامل خواهد شد.
کشورها و شهرها آباد و زمین خرم خواهد شد. دیگر ویرانى و عقب ماندگى در آن وجود نخواهد داشت. کشاورزى رونق یافته و دشتها و مزارع سرسبز و پر محصول خواهد شد و کشاورزان و دهقانان، از کشت و زرع خود، چند برابر گذشته، محصول درو خواهند کرد. اقتصاد جوامع پیشرفت کرده و ثروت و درآمدها، عادلانه توزیع خواهد شد. فقیران و تهیدستان، غنى و بى‌نیاز شده و بسیارى از امور کشور در دست مستضعفان و صالحان خواهد بود.
علم طب و بهداشت و درمان، رشد یافته و بیماری‌ها ریشه‌کن خواهد شد. کارگزاران امور، از افراد با ایمان و کاردان انتخاب شده و آنان خدمتگزاران مردم خواهند بود. بشر به آرزوى دیرینه خود مبنى بر حکومتى عادلانه، جامعهاى اخلاقمدارانه، آیینى خداپرستانه و رفاه و امنیتى جاودانه خواهند رسید.
این انگاره، دیدگاه روشن قرآن و آرمان و خواسته اصیل و متکامل اسلام است. این بشارت و وعده حتمى خداوند به یکتاپرستان و حق باوران و هدف و مسیر روشن تاریخ در چشم انداز ادیان الهى است. توضیح و تبیین نظام‌مند، جامع، فراگیر و واقع‌گرایانه این اصل و آموزه، می‌تواند ذیل «دکترین مهدویت» صورت گیرد.
*دکترین مهدویت و انگاره دولت
«دکترین مهدویت» تصویر و طراحی جامع و فراگیر جامعه موعود و بیان ویژگی‌ها، برنامه‌ها، اهداف، استراتژی، خط مشی‌ها و تعالیم و آموزه‌های گوناگون آن است. گفتنی است: ارائه و طرح نقش جامعه آرمانى، نه مضر است و نه لغو، مشروط به اینکه داراى سه ویژگى باشد:
1- کاملاً واقع‌بینانه باشد و حقایق زیست‌شناختى، روان‌شناختى و جامعه‌شناختى را از نظر دور ندارد.
2- همراه با ارائه طریق باشد؛ یعنى، فقط جامعه آرمانى را تصویر نکند، بلکه راه روشن رسیدن به آن را نیز نشان دهد.
3- اهدافى را اعم از هدف اصلى و نهایى و هدفهاى واسط و فرعى براى جامعه آرمانى تعیین کند که داراى مراتب باشد.
این طرح کاملاً واقع‌بینانه و همراه با ارائه طریق است و تحقق جامعه آرمانى، در متون مذهبى ما پیشگویى شده است. آنچه مهم است اینکه بر اساس دکترین مهدویت، بتوان مجموعه این نظام فکری را ـ براساس اصول و بنیان‌های خاص آن ـ طراحی و ارائه کرد.
در این راستا بایسته است ابتدا هدف و رویکرد اصلی و بنیادین در اندیشه مهدویت شناسایی شده و متناسب با آن نظام سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ترسیم شود. هدف اصلى و نهایى جامعه آرمانى اسلام، استکمال حقیقى انسان‌ها است که جز بر اثر خداشناسى، خدا پرستى، اطاعت کامل و دقیق از اوامر و نواهى الهى، کسب رضاى خداوند متعال و تقرب به درگاه او، حاصل شدنى نیست. بر این اساس دکترین مهدویت، باید بر پایه این هدف اصلی ـ و چندین هدف و برنامه فرعی ـ تنظیم و ارائه شود. در واقع در این دکترین باید خواست و نیاز اصلی انسان‌ها مشخص شود، آنگاه به تبیین رویکرد و برنامه اصلی برای پاسخگویی به این مشکل برآمد. از آنجایی که بیشتر امور سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ... و طراحی و اجرای برنامه‌ها در دست دولت قرار دارد؛ پس بررسی دولت مهدی و شناخت ماهیت و رویکرد آن امری بایسته و ضروری است.
مهمترین و اساسىترین اقدام امام مهدى(عج) پس از پیروزى و سیطره بر سراسر جهان، تشکیل دولت و به دست گرفتن حکومت و فرمانروایى دنیا است. مردم جهان در عین حال که شاهد نابسامانى، جنگها، فساد، بىعدالتى، ناامنى و الحادگرایى در جهان بودهاند، دولتها، احزاب و سازمانهاى بسیارى را نیز دیدهاند که مدعى خدمت به جهانیان و ایجاد آرامش، صلح و امنیت و بهبود وضع اقتصادى و فرهنگى و اجتماعى در دنیا بودهاند! اما در عمل چیزى جز تباهى و ستم و جنگ مشاهده نکردهاند، با این حال روزگارى فرا مىرسد که معنویت و عدالت به دست تواناى مرد الهى و در دولت کریمه اهل بیت(ع) برقرار مىشود و رفاه، امنیت، عدل و یکتاپرستى در همه جاى عالم گسترش مىیابد. روشن است که این تنها با تشکیل دولت و انسجام در امور، به دست مىآید.
امام باقر(ع) در تفسیر آیه «الَّذِینَ إِن مَّکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ...» مىفرماید: این آیه در حق آل‌محمد(ص)، حضرت مهدى(عج) و یاران او است که خداوند آن‌ها را مالک شرق و غرب جهان کرده، آیین اسلام را پیروز مىکند و بدعتها و باطلها را به دست او و یارانش نابود مىسازد ـ چنان که قبلاً سفیهان حق را لگدمال کرده باشند ـ تا اینکه از ستم نشانهاى نمىماند.
این دولت بهترین، کاملترین و مردمىترین دولتها ـ پس از نابودى و پایان فرصت دولتهاى دیگر ـ خواهد بود. در این زمینه روایتى آمده است: همانا دولت ما آخرین دولتها است و براى هیچ خاندانى دولتى نیست، مگر اینکه قبل از ما حکومت کند تا هنگامى که ما به قدرت رسیدیم کسى نگوید ـ وقتى روش حکومتى ما را دیدند ـ اگر ما نیز به قدرت مىرسیدیم، این چنین رفتار مىکردیم و این گفتار خداوند است که عاقبت براى تقواپیشگان است.
از بررسى اهداف، کارویژهها و عملکردها، پیامدها، نتایج مثبت، ویژگىها و شاخصها و برنامههاى دولت مهدى(عج) به دست مىآید که پس از قیام و پیروزى بر گروه باطل و نابودى آن‌ها، ظلم و ستم از بین رفته و امنیت برقرار مىشود، اما براى تغییر در بینش، روش و منش ناسالم مردم ـ که سالیان سال با آن خو گرفتهاند ـ حضرت مهدى(عج) رشد و کمالیابى انسان‌ها را سرلوحه برنامههاى خود قرار داده و بر تزکیه نفوس، تتمیم مکارم اخلاقى، دعوت به خیرات عامه و فضائل (عدالت، راستى، قسط، پاکى و...) اقدام خواهد کرد و این تنها در سایه تشکیل دولت اخلاقی مبتنی بر ساختار امامت امکان پذیر است؛ یعنی، دولتی که رشد اخلاقی و عقلی مردم را هدف اصلی خود قرار داده و آن‌ها را به کمال مطلوب و واقعی می‌رساند.
در نتیجه مردم به آن غایت اصلى و بنیادین خود (عبادت و عبودیت) و تقرب به خداوند سوق داده مىشوند و در پرتو آن، به زدودن رذایل و آراستن فضائل موفق خواهند شد، این دولت، سیاست، اجتماع، اقتصاد و فرهنگ را به سمت فضیلتهاى اخلاقى و خیرات مىکشاند و با پیوند میان سیاست و اخلاق در تعالى وتکامل اخلاقى و عقلی مردم مىکوشد. در این راستا، علم، دانش، صنعت و تکنولوژى در مسیر درست خود قرار مىگیرد و رابطه مردم با خدا، با خود، با دیگران و با طبیعت تصحیح مىشود و قدرت نیز در خدمت آنان قرار مىگیرد. در این عصر سرچشمه اخلاق، دین و وحى الهى و شریعت آسمانى است که تکلیف و وظیفه مردم را به شکل مطلوبى تبیین مىکند و... .
*دولت اخلاقی
دولت اخلاقى امام مهدى(عج) بدین معنا است که هم خود جامع تمام فضائل، نیکىها و محاسن اخلاقى و عقلى است و هم در مقام عمل و اجرا همه آن‌ها را در جامعه محقق مىسازد. هم مدافع و حامى ارزشها و هنجارهاى اخلاقى و دینى است و هم ابزار زندگى صنعتى و علمى بشر را براى تحقق کمالات انسانى (عبادت و عبودیت و تقرب به خدا) به کار مىگیرد و جامعه را زنده و انسانیت انسان را احیا مىکند. معیار مشترک این دولت در سرتاسر جهان، رشد اخلاقی و عقلی مبتنى بر دین و تکامل و تعالى انسان‌ها و آزادی او است.
دولت اخلاقى امام مهدى(عج) فقط پیشبینى و الگوسازى براى آینده نیست، بلکه مدل و الگوى زندگى امروزین نیز هست، این ایده، هم نظر به حال دارد و هم نظر به آینده و ما مىتوانیم از الگوهاى اخلاقى ـ دینى آن دولت، براى رفع کاستىها و نابسامانىهاى گوناگون جوامع استفاده کنیم و در تربیت و پرورش نفوس از آن بهره بگیریم.
«دولت اخلاقى» یعنى دولتى مبتنى بر نظام امامت که جامعه را در تمامى ابعاد و جنبهها به سمت رشد اخلاقى و کمال مطلوب انسانى، هدایت و راهبرى مىکند و باورها و رفتارهاى مردم را اصلاح مىنماید و آزادی واقعی آنان را تأمین می‌کند، به عبارت دیگر، دولت امام مهدى، وظیفهدار تأمین سعادت حقیقى و حداکثر کمال و رشد اخلاقى و عقلی مردم و تربیت و احیاى نفوس مرده است تا انسان به اوج کمال ذاتى نرسد، محال است به سعادت حقیقى نائل آید و چون تحقق سعادت حقیقى، تنها در عصر حضرت ولى عصر(عج) امکانپذیر است، انسان به یقین به اوج کمال خواهد رسید و کمال او عبارت است از: کمال خلقى، عقلى و اجتماعى.
بر این اساس دولت اخلاقى امام مهدى(عج) احیای نفوس، بصیرت بخشی و تأمین معنویت، عقلانیت و عدالت را بر عهده دارد تا جامعه به سمت تعالى و تکامل، تعادل و پیشرفت و رفاه سوق داده شود.
در دولت اخلاقى امام مهدى(عج) همه امور و رهیافتها، فاضله و الهى است؛ یعنى از یک سیاست فاضله شروع و به یک هدف فاضله (الهى) ختم مىشود، این شاخص، در ساختار نظام امامت جاى مىگیرد و به غیر از آن امکان تصویر و عملیاتى کردن چنین چیزی وجود ندارد، در این ساخت، کمال واقعی انسان، عبادت و عبودیت در مرکز قرار مىگیرد و با کمک و راهنمایى وحى، هدفمندى نظام هستى و تجربه بشرى، رابطه انسان با خدا، با خود، با دیگران و حتى با طبیعت اصلاح مىشود.
بر اساس این مبنا، دولت اخلاقى کارآمدى و کارآیى خود را در همه شؤون و ابعاد زندگى انسانى بروز مىدهد. در واقع اخلاق متعالى و تصحیح رابطه انسان با همه چیز، باعث تغییر و تکامل رفتار و طرز تلقى و باورهاى او و استفاده درست و بهینه از همه چیز مىشود، در دولت اخلاقى، همه چیز بر پایه معنویت و عقلانیت است و برآمد آن، سیاست اخلاقى، اقتصاد اخلاقى، فرهنگ اخلاقى و جامعه اخلاقى است. در نتیجه مردم خود خواهان و عامل عدالت، امنیت، پیشرفت مادی و معنوی، صلح، قسط و... خواهند بود؛ چون به رشد اخلاقی و عقلی و آزادی از قید و بند‌های مادی و ظاهری دست می‌یازند. پس در طراحی دکترین مهدویت براساس آموزه‌های دینی باید روشن شود که مشکل و نیاز اصلی بشر چیست؟ آیا عدالت است یا امنیت، پیشرفت، صلح و...؟ اگر خواست اصلی او فراتر از اینها باشد ـ که هست ـ باید چه انگاره‌ای را بیشتر مورد توجه قرار داد؟ پاسخ این نوشتار این است که کاستی اصلی زندگی بشر نبود معنویت و بصیرت است و اگر این دو حاصل شود، رشد اخلاقی و عقلی مشکلات دیگر به راحتی حل می‌شود.
*بایستگی دولت اخلاقی
در عصر ظهور و دوران حاضر، تنها دولت اخلاقى مورد نیاز و فایدهبخش است؛ دولتى که کار ویژه اصلى آن تأمین کمال مطلوب انسانى و رشد و بالندگى فضایل اخلاقى ـ در تمامى شؤون زندگى ـ و فزونی خردورزی است. جامعهاى که به شدت دچار انحراف، فساد، حیرت و سرگردانى، پوچى و بىهدفى است و بیشتر اعضاى آن، داراى فساد عقیده، عمل و اخلاق هستند؛ نیاز به دولتى دارد که در رأس آن انسان کامل قرار گرفته و در صدد تکمیل مکارم اخلاقى و از بین بردن آلودگىها و فسادها و از بین بردن موانع خردورزی و اندیشه است تا بشر به کمال نهایی خود عبادت و عبودیت دست یازد.
روایات مختلف در این موضوع، به خصوص حدیث «اکمل به اخلاقهم» ـ دلالت بر اهمیت و محوریت اخلاق و کمال‌یابی واقعی و رشد و بالندگى معنوى و عقلانی انسان‌ها در دولت مهدوى دارد.
امام باقر(ع) مىفرماید: «اذا قام قائمنا، وضع یده على رؤوس العباد فجمع به عقولهم واکمل به اخلاقهم»، چون قائم ما قیام کند، دستش را بر سر بندگان مىگذارد و عقول آن‌ها را متمرکز ساخته و اخلاقشان را به کمال مىرساند.
در روایت دیگرى آمده است: «اذا قام قائمنا وضع یده على رؤوس العباد فجمع به عقولهم وکملت به احلامهم...»، وقتى قائم ما قیام کند، دست عنایتش را بر سر بندگان مىنهد و بدین وسیله عقل آن‌ها زیاد شده و فهمشان بالا مىرود (کامل مىشود.
پیامبر(ص) مىفرماید: «... یملأ قلوب العباد عبادة و یسعهم عدله»، ... دلهاى بندگان را پر از عبادت مىکند و عدلش فراگیر مىشود.
همچنین: «... أن یصلح امة بعد فسادها»، او این امت را پس از آنکه تباه و فاسد شدهاند، اصلاح مىکند.
بر اساس این روایت اصلاح مردم بعد از فساد اخلاقى آنان و تغییر بنیادین رفتارها، گفتارها و پندارهاى غیر اخلاقى و آلوده آن‌ها، مهمترین و درخشانترین اقدام دولت امام مهدى(عج) خواهد بود و این احیاگرى و اصلاح و نوسازى معنوى، مطلق و فراگیر است و پس از آن فساد و انحرافى وجود نخواهد داشت و زمین نورانى و پر از صفا و معنویت خواهد شد: «و تُشرق الارض بنور ربّها»، زمین با نور پروردگارش منور مىشود.
و «ان قائمنا اذا قام اشرقت الارض بنور ربّها واستغنى الناس»، چون قائم ما قیام کند، زمین به نور پروردگارش روشن مىشود و مردم همگى بى‌نیاز شوند.
*دولت اخلاقی و دکترین مهدویت
دولت امام مهدى(عج) دولتى کمال‌گرا، احیاگر و فضیلتگرا است و آموزههاى بنیادین اسلام بر آن حاکم است. دولتى غیر اقتدارگرا و غیر استبدادى است، بلکه رضایت و خشنودی مردم و کمال مادى و معنوى آنان را در اولویت قرار مىدهد. تربیت دینى و پرورش اخلاقى و رشد فکری و علمی مردم در رأس قرار می‌گیرد. جهانى و فراگیر است و ارزشها و هنجارهاى اخلاقى را جهانى مىکند. نمونه کامل دولت نبوى(ص) و دولت علوى است، انسان‌ها را از قید و بندهاى نفسانى و استثمار و استعمار قدرتمندان آزاد مىکند، دولت علم و دانش و اندیشه و خردورزى است. پایان بخش دولتهاى سکولار و لیبرالیستى و احیاگر دولت دینى است. همه کس و همه چیز را به کمال نهایى خود مىرساند، تحقق آرمانهاى بشرى و تشکیل مدینه فاضله اسلامى است.
این دولت سعادت واقعى بشر و خیرات عمومى را تأمین مىکند، رابطه انسان را با خدا تصحیح و انسان را به خودشناسى و خودسازى اخلاقى دعوت مىکند، اقتدار و نفوذ فراوان و فراگیرى دارد و ریشه ظلم و ستم و فساد را از بین مىبرد، مبتنى بر برهان و استدلال عقلى، دلایل و حجتهاى دینى و حکمت و دانش است. کاملترین خلافت الهى بر روى زمین بوده و رهبر و پیشواى آن، منصوب از سوى خدا است، با مردم رابطهاى دوستانه و ولایت مدارانه دارد و با آن‌ها بر اساس کرامت ذاتى و اخلاق انسانى برخورد مىکند، دولتى فراملى و فرامرزى است و تمامى امکانات منابع و خدمات را در اختیار همگان قرار مىدهد. دولتى ظلم ستیز، کفر ستیز و ضد فساد و خشونت است.
دولتى فرهنگى و ارزشى است و در آن علم و هنر و دانش در راستاى تعالى بشر به کمال مىرسد. حامى محرومان، مستضعفان، تهیدستان و صالحان است و ثروت و قدرت و شهرت در آن جایى ندارد. عدالت محور است و در همه زمینههاى قضایى، سیاسى، اجتماعى و اقتصادى عدالت را برقرار مىکند. ارشاد، هدایت و امر به معروف را در اولویت قرار مىدهد. محصول اندیشه بشرى نیست؛ بلکه پاسخگویى به نیازها، مشکلات، کاستىها و ناراستىهاى زندگى است. دولتى کارآمد، کامل، اخلاق محور، و کمال‌گرا است و... .
امام مهدی(عج) در این راستا به عنوان زعیم سیاسى ـ دینى، اختیارات و مسئولیتهاى گستردهاى براى مدیریت و هدایت امور گوناگون مردم برعهده دارد و وظایف مختلفى مانند حفظ دین، اصلاح مردم، احیاى سنت، اقامه حدود، گسترش عدالت، جهاد، عزل و نصب کارگزاران، توزیع بیت‌المال، تأمین حقوق و... بر عهده امام است و او ولایت، اختیارات و شؤون مختلفى دارد. البته همه اینها فرع بر کار اصلی آن حضرت، احیاگری است.
*کارکردهای مهم دولت مهدوی
کارکردهای مهم دولت مهدوی عبارت است از:
-کارکرد سیاسی و اجتماعی
وظایف و کارکردهاى سیاسى و اجتماعى دولت مهدوى براى تأمین عدالت فراگیر، اداره سیاسى جهان با تدبر و عقلانیت، قضاوت و داورى عادلانه، قانون گذارى الهی، تأمین صلح و امنیت و احیاى دین و اصلاح امور است. دولت ایشان در تمامى زمینهها، موفق و کارآمد بوده و همه امور سیاسى و اجتماعى را تحت پوشش قرار خواهد داد.
-کارکرد فرهنگی و دینی
کارکرد فرهنگى و دینى دولت ایشان در راستاى تربیت دینى مردم، تتمیم مکارم اخلاقى و زدودن آلودگىها و مفاسد، گسترش و احیاى آموزههاى اسلام، تثبیت آیین توحید و یکتاپرستى، رشد دانش و علم بشرى، شکوفایى افکار و اندیشهها، رشد و ترقى صنعت و فناورى و پیشرفت شگفتانگیز در زمینههاى ارتباطات، اطلاعات و اختراعات است. البته دولت مهدوى(عج)، بیشترین اهمیت را به برنامههاى فرهنگى ـ دینى داده و در رشد و تعالى اخلاقى انسان‌ها و تزکیه و تهذیب نفوس اهتمام جدى خواهد داشت.
-کارکرد اقتصادی و عمرانی
کارکرد اقتصادى و عمرانى دولت مهدوى در جهت استفاده صحیح از موهبتهاى طبیعى (گنجها و معادن)، عمران و آبادانى شهرها و کشورها، بى‌نیازى و استغناى مردم، کمک به بدهکاران و فقیران، توزیع عادلانه امکانات و بیت‌المال، ایجاد اقتصاد سالم، رونق کشاورزى و دامپرورى و... است. دولت ایشان در زمینه اقتصاد و عمران موفقیتهاى کاملى کسب خواهد کرد و در عین حال بر اخلاقى بودن فعالیتهاى اقتصادى و استفاده صحیح از طبیعت و گسترش عدالت تأکید خواهد کرد.
دستاورد این دولت عبارت است از: معنویت، عدالت، عقلانیت و توسعه، اینها انگارههایى است که دولت مهدوى(عج) در تمامى زمینهها و بر طبق شاخصها و معیارهاى ذیل به آن‌ها دست مىیابد:
1. بهبود ارتباط فرد با خداى خود؛
2. توجّه به شایستگىها، استعدادها و ارزشهاى فردى؛
3. استفاده صحیح از موهبتهاى الهى؛
4. روابط دوستانه و صلحآمیز با دیگران.
مهمترین دستاوردهاى دولت مهدوى(عج)در عرصه سیاست، استقرار دولت حق و نابودى دولتهاى باطل، گسترش عدالت و ایجاد قسط، تثبیت صلح و امنیت جهانى و رفع اختلافها و ستیزشها است.
در زمینه فرهنگ و دین نیز رشد و تعالى اخلاقى و معنوى مردم و نورانیت جهان، ترویج فضایل اخلاقى و ریشه‌کن شدن رذایل، حاکمیت آیین اسلام و توحید و یکتاپرستى، جلب رضایت عمومى، توسعه و پیشرفت علم و دانش و شکوفایى اندیشه و خرد و ایجاد آرامش روحى و روانى و... به دست خواهد آمد.
از نظر اقتصادى و عمرانى نیز بشر شاهد وفور نعمت و برکت، حیات مجدد و متکامل در روى زمین، رونق کشاورزى و کثرت محصولات، رفاه و آسایش بشرى، عمران و آبادى زمین و... خواهد بود.
بشر پس از قرنها و سالها چشم انتظارى و امید به اصلاح امور و تحقق بشارت الهى به سعادت و کمال مطلوب نائل خواهد آمد و در پرتو دولت مهدوى، در تمامى جنبههاى زندگى به رفاه، آسایش، آرامش، صلح و تعالى و تکامل دست خواهد یازید و همه این امور، در جهت رسیدن او به کمال نهایی (عبادت و عبودیت خداوند) خواهد بود.
براین اساس می‌توان از تعالیم و آموزه‌های دینی، فلسفی، کلامی، سیاسی، فلسفه تاریخ و در توضیح و تبیین دولت اخلاقی امام مهدی(عج) بهره‌مند شد و نظریه‌ای علمی، نظام‌مند و فراگیر از اندیشه مهدویت ارائه داد.
یادداشت از: حجت‌الاسلام رحیم کارگرمنبع:فارس
211008