امام
علی(ع) ، کشتی نجات
امام رضا(ع) در حدیثی امام علی(ع) را
کشتی نجات معرفی کرده اند. آن حضرت به نقل از پدران خویش از امیرالمؤمنین نقل
فرمود که رسول اکرم (ص) فرموده است: «مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَرْکَبَ سَفِینَه النَّجَاه
وَ یَسْتَمْسِکَ بِالْعُرْوَه الْوُثْقی وَ یَعْتَصِمَ بِحَبْلِ اللَّهِ الْمَتِینِ
فَلْیُوَالِ عَلِیّاً بَعْدِی وَ لْیُعَادِ عَدُوَّهُ وَ لْیَأْتَمَّ
بِالْأَئِمَّه الْهُدَاه مِنْ وُلْدِهِ فَإِنَّهُمْ خُلَفَائِی وَ أَوْصِیَائِی وَ
حُجَجُ اللَّهِ عَلَی الْخَلْقِ بَعْدِی وَ سَادَه أُمَّتِی وَ قَادَه
الْأَتْقِیَاءِ إِلَی الْجَنَّه حِزْبُهُمْ حِزْبِی وَ حِزْبِی حِزْبُ اللَّهِ
عَزَّ وَ جَلَّ وَ حِزْبُ أَعْدَائِهِمْ حِزْبُ الشَّیْطَان؛ هر کس دوست دارد بر
کشتی نجات نشیند و به ریسمان مستحکم چنگ زند و حبل الله استوار را بگیرد، باید پس
از من رهبری علی علیه السلام را بپذیرد و با دشمنان او دشمن باشد و به امامان
هدایتگر از فرزندان او اقتدا کند، آنان جانشین من، اوصیای من و حجتهای الهی بر خلق
پس از من و سروران امت من و رهنمای پارسایان به سوی بهشت اند. حزب آنان حزب من و
حزب من حزب الله عزوجل است و حزب دشمنان ایشان حزب الشیطان است.»(1)
علی
(ع) ؛ معیار شناخت ولایت
امام رضا(ع) با بیانات مختلفی که به
مناسبت های مختلف ایراد کرده اند، در پرتو تبیین و تفسیر آیات قرآن، هم قرآن را از
مهجوریت رهایی می بخشیدند و هم جایگاه مسئله ولایت را در سند مقبول همه فرقه های
اسلامی تبیین می کردند.
در این زمینه اسماعیل بن علی بن زرین برادرزاده شاعر معروف
و انقلابی (دعبل خزاعی) از پدرش نقل می کند که امام رضا(عل) فرمود: از پدرم
موسی بن جعفر، شنیدم که فرمود از امام صادق(ع) و ایشان از امام باقر و
ایشان از امام سجاد(ع) و آن بزرگوار از سید الشهداء و آن حضرت از
امیرالمؤمنین شنیده است که رسول خدا(ص) این آیه را تلاوت فرمود: لَا
یَسْتَوِی اَصْحَابُ النَّارِ وَ اَصْحَابُ االْجَنَّه، اَصْحَابُ الْجَنَّه هُمُ
الْفَائِزِونَ»؛ «اصحاب جهنم و بهشت مساوی نیستند. اصحاب بهشت رستگارانند.»
سپس توضیح داد که اصحاب بهشت کسانی هستند که مرا اطاعت
کنند و در برابر علی(ع)
تسلیم باشند و ولایت او را بپذیرند. و یاران جهنّم آنان
اند که ولایت علی را ناخوش دارند و با او نقض پیمان کنند و با او بجنگند.» (2)
بخش وسیعی از روایات امام رضا(ع) به نقل از
امام علی(ع) است. یکی از شیوه های بارز و برجسته در روایات امام رضا(ع) ، نقل حدیث با سلسله سند پیشوایان معصوم قبلی تا شخص رسول گرامی است. آن
بزرگوار بدین گونه هم جریان زلال رهبری فکری و فرهنگی امت اسلامی را معرفی می کند
و هم اندیشه های اصیل قرآنی و نبوی را به جامعه اسلامی عرضه می دارد. به عنوان مثال
امام رضا(ع) از پدران بزرگوارش از امیرالمؤمنین (ع) نقل می کند
که آن بزرگوار فرموده است: «الدُّنْیَا کُلُّهَا جَهْلٌ إِلَّا مَوَاضِعَ
الْعِلْمِ وَ الْعِلْمُ کُلُّهُ حُجَّه إِلَّا مَا عُمِلَ بِهِ وَ الْعَمَلُ
کُلُّهُ رِیَاءٌ إِلَّا مَا کَانَ مُخْلَصاً وَ الْإِخْلَاصُ عَلَی خَطَرٍ حَتَّی
یَنْظُرَ الْعَبْدُ بِمَا یُخْتَمُ لَه؛ دنیا سراسر جهل و ناآگاهی است، مگر آنجا
که کانون علم است. و علوم هم حجت [بر انسان] است مگر آنچه بدان عمل گردد. و اعمال،
تمام ریا و برای نمایش است مگر آنچه از روی اخلاص باشد. و اعمال همراه با اخلاص هم
در خطر است تا انسان بنگرد که پایان کار چگونه خواهد بود.» .» (3)
علی(ع)؛
قرآن ناطق است
مطابق روایات فراوانى که ذکر در منابع شیعی و سنی نقل
شده است امام على(ع) و همچنین فرزندان او لسان و کتاب ناطق الهى و قرآن ناطق
هستند. از جمله ابوبصیر می گوید: درباره آیه «هَذَا کِتابُنا ینطقُ عَلَیکُم
بالحق»؛ از امام صادق(ع) پرسش کردم، ایشان فرمودند: «قرآن سخن نمىگوید: لیکن محمد
و اهل بیت او(ع) ناطق به کتاب - یعنى قرآن - مىباشند.(4)
و نظایر آن که درباره امام على(ع) و دیگر پیشوایان
معصوم(ع) در روایات آمده است، مىفهماند که آنان مفسر واقعى قرآن، مظهر علم الهى و
عالم به کلیه علوم مربوط به قرآنند؛ چنانکه به مناسبتهاى مختلف روایات گوناگونى
درباره تفسیر، تأویل و غیر آن اظهار فرمودهاند. از اینروست که شیعیان به اهلبیت
عصمت و طهارت(ع) قرآن ناطق مىگویند و اطلاق این گونه تعبیر بر آن بزرگواران صحیح
مىباشند. در روایات اهل سنت نیز آمده است. ای موضوع در روایات امام رضا (ع) هم ذکر شده و آن حضرت علی علیه السلام را به عنوان « النّاطِقُ بِالقُرآنِ»
یاد کرده اند. (5)
در روایات اهل سنت نیز آمده است که: «مَن عِندَهُ عِلمُ
الکِتابِ»؛ مراد على بن ابىطالب است که به تفسیر، تأویل، ناسخ، منسوخ، حلال و
حرام قرآن عالم بود.
تقسیم
کننده بهشت و جهنم
مطابق احادیث و روایات شیعه و سنی امام علی
(ع) به عنوان قسیم النار و الجنه معرفی شده اند. این که معنای این عبارت چیست و چه
تفسیری دارد را امام رضا (ع) به زیبایی بیان کرده اند. شیخ صدوق می گوید:
حدّثنا تمیم بن عبدالله بن تمیم القرشی قال: حدثنی أبی عن أحمد بن علی الأنصاری عن
أبی الصلت الهروی قال: قال المأمون یوماً للرضا علیه السلام، یا أبا الحسن! أخبرنی عن جدک أمیر المؤمنین بأی وجه
هو قسیم الجنة والنار وبأی معنی فقد کثر فکری فی ذلک؟ فقال له الرضا علیه السلام:
یا أمیر المؤمنین ألم ترو عن أبیک عن آبائه عن عبد الله بن عباس أنه قال: سمعت
رسول الله(ص) یقول: حب علی إیمان وبغضه کفر؟ فقال: بلی، فقال الرضا علیه السلام:
فقسمة الجنة والنار إذا کانت علی حبه و بغضه فهو قسیم الجنة والنار؛ اباصلت هروی
نقل کرده است که روزی مأمون به امام رضا(ع) گفت: یا اباالحسن! ما را از
پدرت امیرالمومنین آگاه ساز که به چه علت قسیم الجنة و النار خوانده شده است و این
به چه معناست که این مطلب فکر مرا مشغول ساخته است. پس امام رضا(ع) به او
فرمود: ای مأمون! آیا تو از پدرت و او از پدرانش از ابن عباس از رسول خدا(ص) نقل نکردید که گفت از رسول خدا شنیدم می‌فرمایند: حب علی ایمان و
دشمنی با علی کفر است؟ پس مأمون پاسخ داد آری! سپس حضرت فرمودند: پس زمانی که
ایمان و کفر بر اساس حبّ و بغض او باشد، بهشت و دوزخ را تقسیم می‌کند، بنابراین او
قسیم الجنة و النار است. (6)
بزرگترین
فضیلت على(ع)
روزى مأمون به امام رضا(ع) گفت: بزرگترین
فضیلت امیر المؤمنین(ع) که قرآن هم بر آن دلالت داشته باشد، چیست؟ امام(ع) فرمود: آیه مباهله است که خداى عز و جل فرموده است: فَمَنْ حَاجَّکَ
فِیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ
أَبْناءَکُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَکُمْ ثُمَّ
نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکاذِبِینَ.(7)
در جـریـان مباهله چهره درخشان على(ع) به روشنى
دیده مـى شـود آنـجـا کـه در این آیـه ، وجـود مـقـدّس عـلى(ع) بـه
عـنـوان جـان رسول خدا(ص) معرّفى شده است « وَاَنْفُسَنا» و
این مطلب نشان دهـنـده وصـول آن حـضـرت بـه درجـه نـهـایـى کـمـال اسـت ، تـا
آنـجـا کـه در کـمـال مـقـام و عـصـمـت ، مـسـاوى و همسان پیامبر صلّى اللّه علیه
و آله و سلّم ذکر شده و خـداونـد مـتعال ، او و همسر و فرزندانش ـ با وجود
خردسالیشان ـ را حجّت و نشانه صدق نـبـوّت پـیـامـبـر (ص) و بـرهـان و دلیـل روشـن دیـنـش قـرار داد و تـصـریـح کـرد کـه حـسـن و
حـسین(ع) پسران پـیـامـبـرنـد و مـقصود از زنان در خطاب آیه «
وَنِسائَنا»، فاطمه ـ(س) مى بـاشد که پیامبر(ص) در مباهله و احتجاج ، آنان را با خود آورد. و این جریان ، فضیلت
ویژه اى است براى على (ع) که هیچ کس از امّت ، در این فضیلت با او سهیم
نیست و در مفهوم معنوى آن ، احدى همسان و همگون على (ع) و یا نزدیک به آن نیست
و این نیز از ویژگیهاى منحصر به فرد مقام امیرمؤ منان على(ع) همچون سایر
ویژگیهایى است که قبلاً خاطرنشان شد.
پی نوشت ها:
1. عیون اخبار الرضا(ع)، ج1، ص292 و 299
2. عیون اخبار الرضا(ع)، ج1، ص 280
3. عیون اخبار الرضا(ع)، ، ج1، ص 281
4. بحارالانوار، علامه مجلسى، ج 23، ص 198 - 197، ح 29،
(مؤسسه الوفا، بیروت)؛
5. عیون اخبار الرضا(ع)،ج 1، ص 54، ح 20
6. عیون اخبار الرضا(ع)، ، ج1، ص 96
7. دفاع از تشیع، بحثهاى کلامى شیخ مفید (ره)، ص:85
منبع:قدس
211008