عقیق: نه فقط به این خاطر که مادر علمدار کربلا بود و نه حتی فقط به این خاطر که چهار فرزندش را در راه اسلام و در عرصه حماسه عاشورا تقدیم کرد.

او در تاریخ جاودانه است، چون روح بلندی داشت و در بندگی و اطاعت حضرت حق مدارجی را پیموده بود که تمام این ها را، همسر امام علی(ع) بودن را و مادر چهار شهید بودن را، خداوند متعال به مثابه نعمتی به او عطا کرد. و چه خوب گفت سهل بن عبدا... که حضرت ام البنین(س) تنها بانویی بود که می‌توانست پس از صدیقه اطهر(س) به همسری امیرمومنان علی(ع) در آید و آن حضرت را در مسیر هدایت امت اسلامی یاری کند.
امروز دوباره گذر تاریخ به روز ارتحال این بانوی بزرگوار رسیده است؛ روزی که به زیبایی به عنوان مادران شهدا نام گرفته تا در آن یاد شود از مادری که چهار فرزندش را در رکاب امام زمانش به میدان فرستاد و شهادتشان را نظاره گر شد. اما خم به ابرو نیاورد و وقتی هم که خبر شهادت فرزندانش را شنید، بدون توجه به آنها جویای حال امام حسین (ع) شد.
فرا رسیدن این روز بهانه ای بود تا در همکلامی با «منور شایسته خوی»، مدیر مدرسه علمیه حضرت نرجس(س) مشهد گوشه ای از کمالات این بانوی بزرگوار را مرور کنیم.

حضرت ام البنین(س) برای خیلی ها تنها به عنوان مادر حضرت اباالفضل(ع) شناخته می‌شوند، حال آنکه ایشان مادر چهار شهید کربلا بوده اند و خودشان نیز کرامات بسیاری داشته اند. در ابتدای بحث کمی درباره شخصیت این بانوی بزرگوار و آنچه ایشان را به مدارج بالای شایستگی همسری امام علی(ع) و تربیت چنین فرزندانی نایل کرد، توضیح دهید؟
- حضرت ام البنین(س) از شخصیتهای برجسته تاریخ اسلام هستند که جایگاه ویژه‌ای نزد پرورگار متعال و مسلمانان دارند. بارزترین شاخصه معرف ایشان این است که چهار فرزند خود را در راه دین خدا اهدا کردند، اما نکته مهم این است که ایشان به دلیل بندگی خالص خداوند متعال، پیش از ازدواج با امام علی(ع) و ولادت حضرت عباس(ع) نیز به مدارج بالایی دست یافته بودند و حتی جریان شهادت فرزندانشان در قالب رویا به ایشان الهام شده بود. برای آشنایی بهتر با جایگاه رفیع این بانوی بزرگوار خوب است گوشه‌ای از سخنان امام علی(ع) و شخصیت‌های برجسته را درباره ایشان مرور کنیم.
امام علی(ع) در جایی به نصب حضرت ام البنین(س) اشاره می‌کنند و می‌فرمایند: در میان قبایل عرب شجاع تر از خاندان ام البنین(س) وجود نداشت. همچنین سهل ابن عبدا... از علمای قرن چهارم درباره ایشان می‌نویسد: تنها کسی که امام علی (ع) می‌توانست پس از حضرت زهرا(س) انتخاب کند، ام البنین(س) بود، زیرا او بیش از هر زنی می‌توانست اهداف حضرت را پیاده کند.
علی ابن احمد عاملی، معروف به شهید ثانی نیز ایشان را چنین توصیف می‌کند: ام‌البنین(س) از بانوان با معرفت و با فضیلت بود که نسبت به خاندان نبوت محبت و دلبستگی خالص و شدید داشت. او خودش را وقف خدمت به دین خاندان کرده بود و مهمتر اینکه خاندان نبوت هم برای او احترام بالایی قایل بودند. افزون بر این، سید محسن امین و شماری از ادبا به توانایی برجسته ایشان در زمینه شاعری و پرهیزکاری اشاره می‌کنند و از ایشان به عنوان شاعری خوش بیان و بانویی پرهیزکار و اهل عبادت و تقوا نام می‌برند که شناخت دقیقی از حق اهل بیت(ع) داشته و خالصانه به آنها محبت کرده است.
بارزترین جلوه گاه ابراز ارادت این بانوی بزرگوار به اهل بیت(ع) و ولایتمداری ایشان نیز زمانی است که خبر شهادت چهار فرزندش را به او می‌دهند، ولی ایشان توجهی نمی کنند و از وضعیت امام حسین(ع) سوال می‌کنند. این امر نشان دهنده عمق ولایتمداری و امام زمان شناسی این بانوی بزرگوار است و می‌تواند برای زنان ما الگوی ارزشمندی باشد. البته ما نمونه عینی چنین رفتاری را در دوران دفاع مقدس و در سیره مادران شهدا مشاهده کردیم که با الگو برداری از بانوانی مانند حضرت ام البنین(س)، فرزندانشان را در راه اسلام اهدا کردند.

یکی از نکات برجسته در سیره حضرت ام البنین(س)، مباحث تربیتی است. در تاریخ داریم که ایشان از زمان ورود به خانه امام علی(ع) بیش از فرزندان خودشان به فرزندان حضرت زهرا(س) توجه داشتند و فرزندان خودشان و فرزندان حضرت زهرا(س) که همگی در سنین کودکی و نوجوانی بودند را به بهترین نحو تربیت کردند. مهمترین درسهای تربیتی سیره این حضرت چیست؟
- ریشه تمام این نکات به آنجا بر می‌گردد که ایشان وقتی وارد خانه امام علی(ع) شدند، خودشان را خدمتگزار این حضرت و فرزندانشان می‌دانستند، نه شخصی که آمده تا جانشین حضرت زهرا(س) باشد. این امر حاوی یک نکته تربیتی عمیق است و تنها از کسی بر می‌آید که در مسیر بندگی خداوند متعال بسیار موفق باشد.
تنها چنین شخصی می‌تواند در مواقع گوناگون زندگی وظیفه خود را بخوبی بشناسد. حضرت ام البنین(س) حتی با اینکه نام مبارکشان فاطمه بود، از امام علی(ع) خواستند برای جلوگیری از ناراحتی فرزندان، ایشان را به نام دیگری خطاب کنند.
ایشان نه تنها از منظر ورود به خانه خاندان عصمت و طهارت، خدمت به فرزندان حضرت زهرا(س) را وظیفه خود می‌دانستند، بلکه که به عنوان یک بانوی وارد شده به خانه ای که فرزندانش مادر خود را از دست داده اند، بر خود واجب می‌دانستند که از این فرزندان به بهترین شکل مراقبت کنند و آنها را بر فرزندان خودشان اولویت دهند.
نکته مهم تربیتی این بحث آن است که رفتار حضرت ام‌البنین(س) در توجه بیشتر به فرزندان حضرت زهرا(س) به گونه‌ای نبود که حساسیت فرزندان خودشان را بر انگیزد، بلکه ایشان آن قدر به زیبایی جایگاه فرزندان امیرالمومنین(ع) و حضرت زهرا(س) را برای فرزندانشان ترسیم کرده بودند که آنها نیز توجه به فرزندان حضرت زهرا(س) را وظیفه مادر خود می‌دانستند. این موضوع نشات گرفته از نگاه عمیق توحیدی و ولایی این مادر است. اما متأسفانه ما امروز شاهدیم که رفتار برخی از مادران به گونه ای است که فرزندان یک پدر و مادر به یکدیگر نیز حسادت می‌کنند.

پس از حضرت زینب(س)، از حضرت ام البنین(س) به عنوان بانویی که نقش برجسته ای در تبیین و تشریح واقعه عاشورا ایفا کرده اند، یاد می‌کنند. لطفاً در این باره هم کمی توضیح دهید.
- همان‌طور که می‌دانید، بحث عزاداری ابا عبدا...(ع) و تبیین واقعه عاشورا از همان صحرای کربلا آغاز شد. یکی از افرادی که در زمینه تبیین وقایع عاشورا و اهداف امام حسین(ع) نقش بسیار ویژه ای ایفا کرد، حضرت ام البنین(س) بود. می‌توان گفت این حضرت از نخستین افرادی بودند که واقعه عاشورا را بخوبی تشریح کردند و کرسی عزای ابا عبدا...(ع) را بپا داشتند. ایشان پس از واقعه عاشورا هر روز همراه با فرزند حضرت عباس(ع) به بقیع می‌رفتند و وقایع عاشورا را به صورت داستانی روایت می‌کردند. در تاریخ نقل شده است هنگام صحبتهای ایشان جمعیت زیادی در بقیع جمع می‌شدند و اشک می‌ریختند. حتی نقل شده است مروان ابن حکم، حاکم وقت مدینه نیز زمانی که برای مقابله با این حرکت و جلوگیری از آن به بقیع می‌آمد، تحت تاثیر قرار می‌گرفت و اشکهایش جاری می‌شد.
این موضوع نشان می‌دهد حضرت ام‌البنین(س) چقدر در تبیین وقایع عاشورا بویژه اهداف امام حسین(ع) موفق بوده اند. البته این موضوع باید یک مبنا و الگو برای افرادی باشد که جلسات ابا عبدا...(ع) را بر پا می‌کنند. هدف آنها نیز باید همین باشد که اهداف امام حسین(ع) از حضور در کربلا را خیلی پر رنگ و زیبا تبیین و به عموم جامعه منتقل کنند، این کاری بود که حضرت ام‌البنین(س) به بهترین شکل انجام دادند.

منبع:قدس

211008