عقیق: حاکمان صفوی علاقه خاصی به عالمان و مبلغان و گسترش اندیشه های دینی داشتند. به همین سبب نیز، در متون و منابع دینی، علما و فقها به مثابه مرجع و ملجأ جامعه اسلامی به شمار آمده اند. عواملی از این دست، باعث شد تا عالمان دینی، در نزد پادشاهان صفوی، مقام و منزلتی خاص بیابند و رفته رفته به دربار ایشان راه یابند ، و در نتیجه ، پس از قرن ها دوباره میان دین و سیاست پیوندی مستحکم ایجاد شود.

در عصر صفوی دانشمندان بسیاری می زیستند که در احیا و نشر و گسترش معارف دینی تأثیر بسیاری داشتند و گاه نیز به دربار راه می یافتند و از مقربان شاه می شدند. برخی از آنان عبارت اند از محقق کرکی، فخرالدین سمّاکی، شیخ بهاءالدین عاملی؛ غیاث الدین منصور دشتکی، صدرالدین شیرازی، سید حسن جبل عامل قزوینی، مقدس اردبیلی، آقا حسین خوانساری و میرداماد.

کتاب حاضر، نگاهی است به زندگانی و آثار میرداماد، دانشمند و فیلسوف بزرگ عهد صفوی، تا نقش و سهم او در جایگاه برتر علمی دوران صفوی روشن گردد.

میرداماد با ظهور در حوزه فکری اصفهان، فلسفه را متحول ساخت. از اینرو، به «معلم ثالث» مشهور گردید. او جریان های فلسفی پیشین را ناکار آمد می دانست؛ از اینرو، سعی داشت تا مبانی حکمت مشاء را با مضامین اشراقی در هم آمیزد و با استفاده از تعالیم اعتقادی شیعی، نظام فلسفی-اسلامی جدیدی را پایه گذارد که خود آن را «حکمت بمانی» نامید.

میرداماد شاگردان بزرگی، چون ملاصدرای شیرازی و میر سید احمد علوی و شمسای گیلانی و محمد اشکوری را تربیت کرد و آثار ارزشمندی همانند قبسات، جذوات، الافق المبین، الصراط المستقیم، تقویم الایمان را از خود به یادگار گذاشت که هماره از منابع حکمت اسلامی محسوب می شوند.

میرداماد با سیاست و کاردانی و جذابیت معنوی خویش نظرشاه عباس اول را به خود جلب کرد و از آن پس، پیوسته مستقیم و غیر مستقیم، در تصمیم گیرهای حکومتی تأثیر داشت. جایگاه او به قدری والا بود که شاه در اکثر مسائل مملکتی از محضرش استفتا و کسب اجازه می کرد و گواه آن هم مکاتباتی است که بین میرداماد و شاه صورت گرفته است.

میرداماد و شاگردش ملاصدرا مؤسس حکمت متعالیه با درک اندیشه های پیشینیان تدوین و تأسیس نظام فلسفی-دینی جدیدی را در سر می پروراندند و در این راه کامیاب بودند. گواه آن اینکه آرای این دو اندیشمند بزرگ و حکیم متأله، پس از گذشت قرن ها، همچنان به حیات خویش ادامه می دهد و حکما و دوست داران حکمت را از اندیشه های خود بهره مند می سازند.

اوضاع فرهنگی و فکری ایران در عصر میرداماد، زندگینامه میرداماد،جایگاه و ویژگی های علمی و عملی میرداماد، آرا و اندیشه های میرداماد، نگاهی به آثار میرداماد، فصول پنجگانه این کتاب را تشکیل می دهند.

میرداماد،بنیان گذار مکتب اصفهان، نثر و شیوه نگارش، طهارت و صفای باطنی و کمالات روحی، جامعیت علمی، حضور سیاسی، شعر سرایی، میرداماد از نگاه دیگران، میرداماد از نگاه ملاصدرا، میرداماد از نگاه سید احمد علوی عاملی، میرداماد از نگاه عبدالرزاق فیاض لاهیجی، میرداماد از نگاه زلالی خوانساری، مسئله بَدا، مسئله جبر و اختیار، اصالت ماهیت، مقولات عشر، ردیه بر ارای میرداماد، ویژگی  آثار میرداماد، شروح و حواشی و تعلیقات، و بررسی چند اثر میرداماد از جمله مباحثی است که نویسنده در این کتاب بدانها پرداخته است.

کتاب «میرداماد» از مجموعه کتاب های جیبی آفرینندگان فرهنگ و تمدن اسلام و بوم ایران نوشته دکتر علی اکبر ولایتی است که در سال 91 برای نوبت اول از سوی انتشارات امیرکبیر  منتشر شده است.

منبع:مهر