عقیق: سؤال: امروزه از افراد زيادى دروغ مى شنويم، و هنگامى كه نهى از منكر مى كنيم مى گويند: «شوخى كرديم!» يا مى گويند: «دروغ مصلحتى است!» لطفاً بفرماييد دروغى كه به شوخى باشد چه حكمى دارد؟ و دروغ مصلحتى چيست؟
آیت الله مکارم شیرازی: در صورتى كه مخاطب بفهمد قصد جدّى ندارد و شوخى می كند دروغ محسوب نمى شود و دروغ مصلحتى آن است كه دروغ، مصلحت مهم‌تری از راست گفتن داشته باشد؛ مانند دروغ گفتن براى اصلاح ذات البين. [1]

دو نکته:
-اصلاح ذات بین: آشتی دادن دو نفر یا دو گروه.
- در اصلاح ذات بین به دلیل مصلحت موضوع عوض می شود و چون دفع مفسده می کند اشکال ندارد. همان گونه که وقتی شراب به سرکه تبدیل می شود حلال می شود چون موضوع(شراب) تغییر کرد. پس در واقع می توان گفت دروغ همیشه بد است مگر این که موضوع عوض شود چون دروغ مفسده خیز است ولی برای اصلاح ذات بین مصلحت خیز است.(دروغ مصلحت آمیز به ز راست فتنه انگیز).

تأثیر پینوکیویی
زمانی به شوخی می گفتند اگه دروغ بگوی دماغت دراز میشه! ولی تحقیقات و کشفیات علمی ثابت کرده که اگر دروغ بگوید دماغتان داغ می شود. این یک کشف علمی است و به هیچ وجه شوخی نیست، چون متخصصان دانشگاه گرانادا در یک مطالعه جدید ادعا کرده‌اند که افزایش اضطراب پس از دروغ گفتن باعث افزایش دمای نوک بینی می‌شود. این متخصصان می‌گویند با استفاده از دوربین‌های تصویربرداری حرارتی از طریق بررسی چند داوطلب، موفق به کشف این پدیده شده‌اند. به نوشته روزنامه دیلی‌میل، این متخصصان پدیده تازه کشف شده را «تأثیر پینوکیوی» نامیده‌اند. این متخصصان در تصاویر حاصل از دوربین‌های حرارتی مشاهده کرده‌اند که تغییرات خلقی موجب افزایش یا کاهش دمای نوک بینی و نیز عضلات اطراف گوشه داخلی چشم‌ها می‌شود. [2]

- البته بدون دوربین هم تا حدود زیادی می شود فهمید چه کسی دروغ می گوید. دروغ بر خلاف طبیعت و فطرت ما است. اگر دروغ بگوییم طبیعت و فیزیولوژیک ما واکنش نشان می دهد به همین دلیل برخی کمی لکنت می گیرد، یا صورت قرمز می شود و یا فرد حرکات اضافه مانند خاراندن سر را انجام می دهد. زنان در خواندن زبان بدن از مردان قوی تر هستند، بنابراین در بیشتر موارد دروغ شوهر و فرزندان لو می رود.

- شکی نیست که هر چه افراد از فطرتشان فاصله بگیرند این واکنش ها کمتر می شد. روحانی مشاوری می گفت: در زندان قم یک فردی پشتش به من بود من را نمی دید داشت به زندانی دیگر فحش و ناسزا و سخنان رکیک می گفت. زدم روی کتفش گفتم. زشته عفت کلام داشته باشید. زندانی برگشت و خیلی ریلکس انکار کرد و گفت: چی؟ ببخشید به نظرم اشتباه شنیده اید؟

- امام على (عليه السلام) : ما أَضمَرَ أَحَدٌ شَيئاً إِلاّ ظَهَرَ فى فَلَتاتِ لِسانِهِ وَصَفَحاتِ وَجهِهِ؛ هيچ كس چيزى را در دل پنهان نداشت، جز اين كه در لغزش هاى زبان و خطوط چهره او آشكار شد. [3]