عقیق: یکی از دستورات اسلام در باب طهارت غسل است. مسأله غسل و حكمت آن، از دو جهت قابل تأمل و توجه است:
الف. جهت اول كه يكي از مهمترين جهات در احكام شرعي است و آن جنبه اخلاقي و تربيتي مسأله است به اين بيان كه يكي از ويژگي‌هاي رواني انسان حالت غفلت است كه از جهاتي مثبت و از جهاتي منفي است. جهت منفي آن غفلت از احكام و دستورات الهي و توجه به هواهاي نفساني است كه عامل سقوط انسان در زندگي مادي و معنوي است و قرآن هم به آن اشاره دارد.(1)
در واقع خداوند به خاطر وجود اين ويژگي در انسان، در تشريع احكام، اين نكته را مدنظر داشته و خواسته است كه در تمام لحظات انسان را به ياد خود توجه دهد، لذا وقتي انسان به جنبه غريزي متوجه مي‌شود حتي از نوع حلال و صحيح آن (مثل كسي كه از حلال جنب مي‌شود)، نوعي حالت غفلت به انسان دست مي‌دهد و احساس دوري از خدا مي‌كند كه غسل كردن نوعي خارج شدن از اين حالت و نشاط دوباره براي توجه به ذات مقدس حق است.
نكته ديگري از جنبه تربيتي و اخلاقي طهارت در اسلام، توجه از طهارت ظاهر بدن به طهارت و پاكي باطن از رذائل اخلاقي و گناهان است كه حتي در پست‌ترين مكانها (به تصور ما) خداوند براي ما تعيين حكم مي‌كند و خواندن دعا را مطلوب مي‌داند و ما را متوجه قيامت و آخرت مي‌كند (دعاي بيت الخلأ مفاتيح الجنان، ص 31).
ب. جهت دوم توجه به جنبه بهداشتي غسل است كه موجب نظافت بدن است و اين جنبه مورد توجه دين اسلام بوده تا به آنجا كه در روايت است كه «النظافة من الايمان».
ديگر اينكه انساني كه جنب مي‌شود به خاطر تحرك جسمي و روحي دچار كسالت و گرفتگي مي‌شود كه غسل موجب بدست آوردن نشاط جسمي و روحي است. در روايت از امام صادق ـ عليه السّلام ـ است كه مي‌فرمايد: «بعد از جنابت وقتي بدن آرام مي‌شود، (بخاطر تحرك زياد و تعرق) مرد در وجود خود بوي بدي را احساس مي‌كند و براي رفع آن غسل واجب است).(2)
حضرت امام رضا ـ عليه السّلام ـ در اين باره كه چرا خداوند براي طهارت از مدفوع كه كثيف‌تر از مني هستند غسل را واجب نكرده است و براي مني واجب كرده است. حضرت فرمود: چون مني از تمام بدن و نفس انسان خارج مي‌شود ولي مدفوع از نفس انسان نيست و از دري وارد و از ديگري خارج مي‌شود»(3).
هر چند اين موارد گوشه‌اي از فلسفه و حكمت عمل غسل بيان گرديد اما اذعان مي كنيم كه علت واقعي آن را نمي دانيم و بايد از امام معصوم ـ عليه السلام ـ سؤال نمود.
پی نوشت ها:
1.
(همانا انسان سركش مي‌شود اگر احساس بي‌نيازي كند) علق:
7.
2. قمي، شيخ عباس، سفينة البحار، انتشارات آستان قدس
رضوي، چاپ اول، ج 3، ص 79.
3. موسوي خميني، سيد روح الله، آداب الصلاة، قم،
انتشارات مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام(ره)، ص 75.
منبع:جام
211008