عقیق: یکی از سوالاتی که برای همه ما به ویژه برای آن‌هایی که به حلال و حرام در زندگیشان اهمیت می‌دهند و حاضر نیستند ریالی مال شبهه ناک وارد زندگیشان شود این است که واقعا اگر ربا حرام است و قبح آن همانند برخی گناهان کبیره است پس چرا بانک‌ها به نوعی این کار را انجام می‌دهند؟

در بررسی این پرسش و پاسخ به آن باید به نکاتی توجه کرده و هر کس براساس نظر مرجع تقلید خود عمل کند.

در مجموع می‌توان گفت که سپرده‌گذاری در بانک و سود گرفتن، اگر به وجه شرعی باشد، اشکال ندارد و حلال است؛ مثلاً در قالب یک قرارداد شرعی مانند مضاربه باشد، بلامانع است. البته هر کس در بانک سپرده‌گذاری می‌کند، باید به گونه‌ای عمل کند که مطابق نظر مرجع تقلیدش صحیح باشد.

از مقام معظم رهبری سؤال شده:

آیا سپرده‌گذاری در بانک به قصد به کارگیری آن در یکی از معاملات حلال و بدون تعیین دقیق سهم سپرده‌گذار از سود، به این شرط که بانک هر شش ماه سهم او را از سود بپردازد، جایز است؟

ایشان جواب داده‌اند:

اگر سپرده‌گذاری در بانک به این صورت باشد که سپرده‌گذار همه اختیارات را به بانک داده باشد، حتّی انتخاب نوع فعالیت و تعیین سهم سپرده‌گذار از سود هم به عنوان وکالت در اختیار بانک باشد، این سپرده‌گذاری و سود حاصل از به کارگیری پول در معامله حلال شرعی، اشکال ندارد و جهل صاحب مال به سهم خود در زمان سپرده‌گذاری ضرری به صحت آن نمی‌زند1.

همچنین ایشان در پاسخ به سؤال دیگری که "سپرده‌های دراز مدت که درصدی سود به آن‌ها تعلق می‌گیرد، چه حکمی دارند"؟ جواب داده‌اند: "سپرده‌گذاری نزد بانک‌ها به قصد به کارگیری آن در یکی از معاملات حلال و همچنین سود حاصل از آن، اشکال ندارد2".

از آیت‌الله مکارم شیرازی سؤال شده:

شخصی پولی را به صورت سپرده کوتاه‌مدّت و یا بلندمدّت در بانک می‌گذارد و هر ماه، بانک به نسبت مقدار پول، طبق شرایط خاصّی مبلغی به صاحب حساب می‌پردازد. آیا می‌شود این پول را قبول کرد؟

پاسخ:

چنانچه آیین‌نامه بانکی مربوط به عقود شرعیه، عمل بشود، حلال است و اگر مسئولان بگویند عمل می‌کنیم و دلیلی بر خلاف آن نباشد، کافی است3".

از آیت‌الله صافی گلپایگانی سؤال شده:

در جمهوری اسلامی ایران که وضع بانک‌ها تغییر کرده، گذاشتن سپرده و گرفتن ماهیانه مبلغی چه صورت دارد و نیز گرفتن وام از بانک و دادن مبلغ به عنوان کارمزد یا چیزی دیگر، چه صورت دارد؟

پاسخ:

اگر بانک با آن پول معاملات شرعی انجام دهد و شرایط آن معاملات را هم رعایت کند و مراجعه‌کننده هم بانک را وکیل در انجام آن معاملات کند، اشکال ندارد و اگر به شرط سود قرض بدهد، ربا و حرام است. واللّه العالم4"

از نظر آیت‌الله شبیری زنجانی، سپرده‌گذاری در بانک در قالب یک قرارداد شرعی، مثل مضاربه و مانند آن، اشکال ندارد و سودش حلال است5".

از نظر آیت الله سیستانی، سپرده‌گذاری در بانک در قالب یک قرارداد شرعی، اشکال ندارد؛ با این توضیح که اگر بانک خصوصی باشد، در همه سود می‌تواند تصرف کند و حلال است و اگر بانک دولتی باشد، نصف سود را باید به فقیر بدهد و نصفش را خودش بردارد6".

1. آیت‌الله خامنه‌ای، اجوبة الاستفتائات، سؤال 1925.

2. همان، سؤال 1934.

3. مکارم، استفتائات، ج 1، سؤال 1379.

4. صافی گلپایگانی، جامع الاحکام، ج 2، سؤال 1991.

5. سؤال از دفتر آیت الله شبیری زنجانی.

6. سؤال از دفتر آیت الله سیستانی.

*مرکزملی پاسخگویی به سوالات دینی