عقیق: از آنجا که مسجد خانه خداست ، نباید در امورى را که جنبه هتک حرمت یا کراهت دارند انجام داد. اینک، مهمترین احکام این باب را در دو محور محرمات و مکروهات به اختصار از نظر مى گذرانیم:

.1بردن شى ء نجس

بردن چیزهاى نجس در صورتى که موجب هتک حرمت مسجد شود، حرام است و بر حرمت آن ، گذشته از اجماع فقها به این آیه شریفه نیز استدلال شده است :
انما المشرکون نجس فلا یقربوا المسجد الحرام.(1)

چنانکه از این آیه کریمه بر مى آید، راه دادن کفار و مشرکان به مساجد جایز نیست؛ همچنین نجس کردن زمین ، سقف ، دیوارها و وسایل مسجد حرام و تطهیر شرعى آن ، واجب فورى است.(2) و بر وجوب آن، به این آیه شریف استدلال شده است(3) : و عهدنا الى ابراهیم و اسماعیل اءن طهرا بیتى للطائفین و العاکفین و الرکع السجود:(4) و از ابراهیم و اسماعیل پیمان گرفتیم که حرم خدا را از بت بپردازند و از هر پلیدى پاکیزه دارید تا اهل ایمان به طواف و اعتکاف حرم بیایند و در آن ، نماز و اطاعت خداوند را بجا آورند.

همچنین، توقف جنب و حائض نیز در مسجد با استناد به این آیه و روایتى که در زیر مى آید، حرام است :
یا ایها الذین آمنوا لا تقربوا الصلوة و انتم سکارى حتى تعلموا ما تقولون و لا جنبا الا عابرى سبیل حتى تغتسلوا... . (5)

جمیل مى گوید: از ابا عبدالله علیه السلام در مورد جنبى که در مساجد مى نشیند، پرسیدم ، ایشان فرمودند:
لا و لکن یمرفیها کلها الا المسجد الحرام و مسجد رسول الله صلى الله علیه و آله. (6)
نه ، لکن از آن مى تواند عبور کند، بجز مسجد حرام و مسجد رسول خدا(ص).  

.2تزیین و تصویر

علامه حلى سبب حرام بودن طلا کارى و تذهیب مساجد را چنین بیان داشته است :
لان ذلک لم یفعل فى زمن النبى صلى الله علیه و آله و لا فى زمن الصحابة فیکون احداثه بدعة. (7)

چنانکه از گفته علامه بر مى آید، حرمت این امر به این لحاظ است که در زمان پیامبر(ص) و صحابه نبوده اجراى آن نوعى بدعت است . در این زمینه روایاتى نیز از طرق عامه نقل شده است که برخى از فقها در حرمت این امر، بدان استدلال کرده اند (8) و در باب نقش بستن در مسجد به صور، اکثر فقها قائل به تحریم شده اند،

محقق حلى در این باب گفته است : و یحرم زخرفتها و نقشها بالصور.(9) همچنین شهید ثانى در این باره گفته است: و لاریب فى تحریم تصویر ذى الروح فى غیر المساجد فقیها اولى.(10)
بعضى از فقها در نقش بستن مسجد به تصویر جانداران قایل به احتیاط شده اند،

چنان که در عروة الوثقى آمده است :
بل الاحوط ترک نقه بالصور.(11)

باید یاد آور شد که به جز احکام مذکور، احکام دیگرى نیز تحت عنوان محرمات مساجد در نصوص فقهى آمده است که به منظور اجتناب از اطاله کلام ، از ذکر آنها در اینجا خود دارى مى شود. 

.3خرید و فروش

از کارهایى که شایسته است در مسجد از آن اجتناب کرد، خرید و فروش ‍ است . در روایتى از امام على علیه السلام به نقل از رسول خدا صلى الله علیه و آله آمده است که :

جنبوا مساجدکم مجانینکم و صبیانکم الى ان قال و بیعکم و شرائکم. (12)
مساجد خود را از ورود دیوانگان و بچه ها... و خرید و فروش برکنار دارید.از امام صادق علیه السلام است: جنبوا مساجدکم الشراء و البیع ... . (13)

در متون فقهى نیز بر کراهت این امر تصریح شده، چنانکه علامه حلى در این باره گفته است: فمحل البیع و الشراء و سائر المعاملات الا سواق لا المساجد لانها بنیت للعبادة لا غیر. (14) 

.4شعر خواندن

از دیگر مکروهات مسجد، خواند شعر در آن است؛ چنانکه از رسول خدا روایت شده است : من سمعتموه ینشد الشعر فى المساجد فقولوا الله فاک انما نصبت المساجد للقرآن. (15)
اگر از کسى شنیدید که در مسجد شعر مى خواند، به او بگویید، خدا دهانت را خرد کند؛ همانا، مساجد براى خواندن قرآن بنیاد شده است .

البته خواندن اشعار آموزنده که در باب موعظه، حکمت پند و اندرز و امثال آن باشد، بلامانع است و از چنین کراهتى برخوردار نیست، چنانکه شهید ثانى به نقل از شهید اول گفته است :و لیس ببعید حمل اباحة انشاء الشعر على ما یقل منه و تکثر منفعته کبیت حکمة او شاهد على لغة فى کتاب الله تعالى و سنة نبیه صلى الله علیه و آله و شبهه لاءنه من المعلوم ان النبى صلى الله علیه و آله و اله کان ینشد بین یدیه البیت و الابیات من الشعر فى المسجد و لم ینکر ذلک .(16) 

.5سخن گفتن

پیامبر اکرم(ص) روایت شده است :
یاءتى فى آخر الزمان قوم یاءتون المساجد فیقعدون حلقا ذکرهم للدنیا و حب الدنیا لا تجالسوهم فلیس لله فیهم حاجة . (17)
در آخر الزمان گروهى از مردم به مساجد مى آیند و حلقه وار به گرد یکدیگر مى نشینند، ذکر آنان فقط درباره دنیا و دوستى آن است ؛ پس با آنان منشینید که خداوند به آنان نیازى (توجهى ) ندارد.

در روایت دیگرى است که : الحدیث للبغى فى المسجد یاءکل الحسنات کما یاءکل البهمیة الحشیش. (18) سخن ناروا در مسجد، حسنات و کارهاى نیک را از میان مى برد، همان گونه که گوسفند علف مى خورد.

در متون فقهى نیز بر مکروه بودن این کار تصریح شده ، چنانکه در عروة الوثقى آمده است: و یکره التکلم بامور الدنیا. (19) 

.6فریاد زدن

از دیگر مکروهات مسجد، فریاد زدن در آن است که تمامى فقها بر کراهت آن اتفاق کرده اند؛ صاحب عروة در این باب گفته است :
و یکره رفع الصورت الا فى الاذان و نحوه . (20)

بر کراهت این امر، به روایاتى استناد شده که از آن جمله روایتى است از ابوذر که گفته است : از رسول خدا پرسیدم مساجد چگونه آباد مى شود،

آن حضرت فرمود:لا ترفع فیها الاصوات و لا یخاض فیها بالباطل ... . (21) صدا در آنها بالا نرود و سخنان باطل در آنها رد و بدل نشود.

.7آلوده کردن

از رسول اکرم(ص) روایت شده است: من وقر المسجدین نحامه لقى الله تعالى یوم القیامة ضاحکا قد اعطى کتابه بیمینه ... . (22)
هر کس مسجد را گرامى دارد و از افکندن آب دهان و بینى در آن خوددارى کند، در روز قیامت به لقاى الهى نائل خواهد شد. در حالى که شادمان است و نامه اعمالش به دست راستش داده مى شود. 

.8خوابیدن

از دیگر مکروهات مسجد، خوابیدن در آن است . اکثر فقها به کراهت این امر قایل شده اند، زیرا با وجوب تعظیم مساجد که در روایات بدان اشاره شده است ، منافات دارد و از طرفى ، موجب نقص حرمت مسجد مى شود. از رسول اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده است: من نام فى المسجد بغیر عذر ابتلاه الله بلاء لا زوال له . (23)
هر کس بدون هیچ عذرى در مسجد بخوابد، خداوند او را به گرفتارى مبتلا مى کند که از بین رفتنى نیست . همچنین امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه شریفه : لا تقربوا الصلوة و انتم سکارى ... . روایت شده که مراد از سکر، خوابیدن است(24) از آنجا که بنابر قرینه معنوى در این آیه و بنا بر مفاد روایات و گفته اکثر مفسران در این زمینه ، مراد از صلوة در این آیه ، مسجد است . (25) بنابراین از آیه مورد بحث چنین استنباط مى شود که خوابیدن در مسجد مورد نهى قرار گرفته است.

برگرفته از: کتاب جایگاه مساجد در فرهنگ اسلامى

پی نوشت:

1-تحفة الساجد فى احکام المساجد: ص 68.
2-طباطبایى ، سید محمد کاظم ، العروة الوثقى ، تعلیق امام خمینى قدس سره ، مکتبة الوجدانى ، قم ، 1400 ه ق ، ص 212.
3-تحفة الساجد فى احکام المساجد: ص 68.
4-بقره / 125.
5-شهابى ، محمود، ادوارفعة : وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى ، تهران ، 1368 ش ، ج 1، ص 16.
6-وسائل الشیعه : ج 1، باب 9، ح 2.
7-تحفة الساجد فى احکام المساجد: ص 87.
8-جواهر الکلام : ج 14، ص 89.
9-محقق حلى ، جعفر، شرایع الاسلام : تحقیق عبدالحسین محمد على بقال ، انتشارات اسماعیلیان ، قم ، 1409 ه ق ، ج 1، ص 117.
10-عاملى ، زین الدین ، الروضة البهیة فى شرح اللمعة الدمشقیة : جامعة النجف الدینیة ، 1398 ه ق ، ج 1، ص 554.
11-العروة الوثقى : ص 212.
12-مستدرک الوسائل : ج 3، ص 381.
13-وسائل الشیعه : ج 3، ص 507.
14-تحفة الساجد فى احکام المساجد: ج 117 به نقل از المنتهى ، ص 388.
15-همان ماءخذ: ص 141.
16-الروضة البهیة : ج 1، ص 548.
17-مستدرک : ج 3، ص 371.
18-تحفة الشاجد: ص 177.
19-العروة الوثقى : ص 213.
20-همان ماءخذ: ص 213.
21-بحارالانوار: ج 3، ص 37.
22-مستدرک الوسائل ، ج 3، ص 375.
23-همان ماءخذ: ج 3، ص 372.
24-مستدرک الوسائل : ص 158.
25-همان ماءخذ، ص 159.

منبع:شبستان